*του Δρ. Αν. Λυμπερίου
Η ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως συνδέεται αδιάρρηκτα με την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας.
Η μυθική αύτη οργάνωση, κατόρθωσε, με τη μορφή πού έλαβε, να συνενώσει όλες τις ζωτικές δυνάμεις ελληνισμού. Οι ιδρυτές της κατάφεραν κυρίως να συνδυάσουν τη βαθειά ριζωμένη, μα ολέθρια πεποίθηση των Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας ότι ή Ελλάς δεν θα ελευθερωθεί παρά με τη συνδρομή των ξένων με τη θλιβερή πραγματικότητα ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να βασίζονται παρά στις ίδιες των δυνάμεις.
Η Φιλική Εταιρία ήταν η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την προετοιμασία της επανάστασης στην Ελλάδα και εκ του αποτελέσματος κρίνεται επιτυχημένη. Η πολύχρονη ωρίμανση της ιδέας του ξεσηκωμού και η αίσθηση της συλλογικής προσπάθειας υπήρξε καθοριστική για την προετοιμασία του αγώνα. Με μόνα εφόδια τον πατριωτισμό, την πίστη και την αισιοδοξία, κατάφεραν τελικά να οργανώσουν μια καθαρώς ελληνική εξέγερση.
Με επικρατέστερη ημερομηνία λοιπόν την 14 Σεπτεμβρίου 1814 ιδρύεται στην Οδησσό η Φιλική Εταιρεία από τρεις άνδρες όχι ιδιαίτερα επιφανείς ή πλούσιους, τον Νικόλαον Σκουφά από το Κομπότι Άρτας, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα και τον Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο.
Καίριο ρόλο στην ίδρυση της Εταιρείας διαδραμάτισε και ένα τέταρτο πρόσωπο, ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος.
Ορόσημο για την ουσιαστική ενίσχυση της Εταιρείας στάθηκε η μύηση στα τέλη του 1818, του εύπορου εμπόρου Παναγιώτη Σέκερη, ο οποίος έγινε μέλος της Ανώτατης Αρχής και προσέφερε γενναία οικονομική υποστήριξη. Το αρχείο του αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές πηγές για την δράση και τα μέλη της Εταιρείας.
Η πορεία ανάπτυξης της Φιλικής είναι εντυπωσιακή. Το διάστημα 1814-1816 τα μέλη της αριθμούν περίπου 20. Ως τα μέσα του 1817 αναπτύσσεται κυρίως μεταξύ των Ελλήνων της Ρωσίας και της Μολδοβλαχίας, αλλά και πάλι τα μέλη της δεν υπερβαίνουν τα 30. Όμως, από το 1818 σημειώνονται αθρόες μυήσεις. Κατά το 1820 εξαπλώνεται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδας και τις περισσότερες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού. Χιλιάδες υπολογίζονται οι μυημένοι, μολονότι είναι γνωστά μόνο 1096 ονόματα. Τους πρώτους μήνες του 1821 τα μέλη της αριθμούν δεκάδες χιλιάδες.
Στις γραμμές της συσπειρώνονται κυρίως έμποροι και μικροαστοί, αλλά και Φαναριώτες και κοτζαμπάσηδες,οπλαρχηγοί και κληρικοί, πρόσωπα που θα διαδραματίσουν αγωνιστικό ρόλο (θετικό ή αρνητικό) στον αγώνα για την ανεξαρτησία. Αξιοσημείωτη και με γρήγορο ρυθμό είναι η εξάπλωση της Φιλικής και στην Κορινθία.
Με βάση το βιβλίο του Βαλέριου Μέξα «Οι Φιλικοί» το οποίο συνετάχθη σχεδόν αποκλειστικά επί του καταλόγου του Αρχείου Σέκερη κάναμε μια προσπάθεια προκειμένου να εντοπίσουμε τους Κορίνθιους Φιλικούς.Στο αρχείο περιλαμβάνεται και ο κατάλογος Ξάνθου,ενώ προσετέθησαν μερικοί Φιλικοί των οποίων η μύησις μαρτυρείται από τα αφιερωματικά των ή τα εφοδιαστικά διπλώματά των ανέκδοτα ή δημοσιευμένα.
Τόσο ο κατάλογος Ξάνθου όσο και το Αρχείο Σέκερη είναι συντεταγμένοι επί τη βάσει των αφιερωτικών. Τα παραθέτουμε έτσι όπως αναγράφονται ακριβώς στα αρχεία. Σε κάθε Φιλικό αναγράφονται όσα στοιχεία περιέχονται και εις τα αφιερωματικά. Δηλαδή: α' το όνομα και επώνυμον, β' η πατρίς, γ' το επάγγελμα, δ' η ηλικία, ε' ο κατηχητής, ς' η προσφορά, ζ' ο χρόνος και ο τόπος της μυήσεως, η' η διεύθυνσις του αφιερωτικού, θ' το σήμα αφιερώσεως και καθιερώσεως. Οι αριθμοί μπροστά σε κάθε όνομα είναι ο αύξων αριθμός στο κατάλογο.
Ποιοι ήταν οι Κορίνθιοι Φιλικοί;
1818
128.Θεοχάρης Ρέντης.—Προεστώς Κορίνθου. Χρόνων30. Διά Αντωνίου Πελοπίδα.Γρ. 1000.
19 Όκτωβρίου1818. Κόρινθος.
Τω 'Αναστασίω Αβραμιώτη, Ζάκυνθον.
135. Γεώργιος Καλαρας—Κορίνθιος. Ιατρός.Χρόνων28. Διά τοΰ Θεοχάρη Ρέντη.Γρ. 200.
28 Όκτωβρίου1818. Κόρινθος.
Τω Ιωάννη Κωλέτη, Ιωάννινα.
144.ΠανοϋτζοςΝοταράς.—Άπό Τρίκαλα τής Κορίνθου. Προεστώς. Χρόνων 55. Διά τοϋ ΐατροϋ Γεωργίου Καλαρά2.Γρ. 1000.
5 Νοεμβρίου 1«18. Τρίκαλα.
Τω Αρχιμανδρίτη Γρηγορίω, Κων)πολιν.
146.Σπυρίδων Δααίου.—Προεστώς Τρικάλων. Χρόνων 30. Διά Γεωργίου Καλαρά.Γρ. 500. 11 Νοεμβρίου 1818. Κόρινθος η Τρίκαλα.
Τω Άβραμίω, Κων)πολιν.
149.Ιωάννης Νοταράς.—Δοτόρος. Χρόνων 70. Διά τοΰ Δοτώρ Γεωργίου Καλαρά.Γρ. 1000.
15 Νοεμβρίου 181[8]2. Τρίκαλα τής Κορίνθου.
Τω άρχιμανδρίτι Γρηγορίω. Κων)πολιν.
Το χειρόγραφο του Αρχείου Σέκερη έχει 1819 ώ; χρονολογία αλλά το λάθος είναι φανερό. Στάς5 Νοεμβρίου μυείται άπό τόν Γ. Καλαρά ό Πανοΰτσος Νοταράς και στις 15 του Ιδίου ό "Ιωάννης.
176.Ιωάννης Δέοίον.—Πολιτικός Τρικάλων τής Κορίνθου. Χρόνων 32. Διά Σπυρίδωνος Δασίου.Γρ. δΟΟ.
7 Δεκεμβρίου 1818.
Τω ΔιονυσίωΊεροκήρυκι, Σμΰρνην.
190.Σωτήριος Νοταράς.—Προεστώς Τρικάλων Κορινθίας. Χρόνων 56. Διά Σπύρου Δασίου.Γρ. 1000. 30 Δεκεμβρίου 1818. Τρίκαλα.
Τω Νικολάω Μουτζοποΰλφ, Όδέσσα.
1819
247.Κορίν&ονΖαχαρίας*.—Χρόνων57. Δια τοϋ Θεοχάρη Ρένδη.
Γρ. 1000.
15. Φεβρουαρίου 1819.
Τώ άνεψιφ του Γαβριήλ μοναχώ, Όρος.
Ό Κορίνθου Ζαχαρίας άνηκε στη μεγάλη οικογένεια Περροΰκα τοΰ "Αρ
γους, και απέθανε τόΊ διο έτος 1819. Βλ. τή διαθήκη του είς το Άρχεΐον Περροΰκα
είς τήν Ίστ. καί Έθν. Εταιρία. Κατά τόν Φιλήμονα κατηχήθηκε από το
Ν. Παμπούκη. (Φιλ. £οκ. σ. 204).
258. Δανιήλ. Παμπούχης.— Ηγούμενος της Παναγίας _Βρ_άχου.
Χρόνων 40. Διά Νικηφόρου Παμποΰκη. Γρ. 50.
27 Φεβρουαρίου 1819. Κόρινθος.
Τφ Ησαΐα 'Αγιορίτη, Κων^πολις
320. Νικόλαος Κουϊμονντζόπουλος. — Κορίνθιος. Χρόνων 40. Διά
Δανιήλ Παμποΰκη Γρ. 50
20 Μαΐου 1819. Κόρινθος.
Τφ Γρηγορίφ Βατοπεδινώ, Άγιον Όρος.
346. Πέτρος Σαλαμόνος.—Προεστώς Λεονταρίου. Χρόνων 45. Διά
Δανιήλ ΠαμποΰκηΓρ. 50
19 Ιουνίου 1819. Κόρινθος.
361. Αναγνώστης Οίκονομόηουλος.—Σανδικεμένης το Γ' Αγίου
Γεωργίου, εις Κόρινθον. Χρόνων 50. Διά Γεωργίου Δασκαλοποΰλου. Γρ. 200
27 "Ιουνίου 1819. Κόρινθος.
Τφ Νικολάφ Ιωάννου, είς Βαοιλεΰουσαν.
363. Ά&ανάσιοςΜαρζέλος. "Εμπορος. Μεγαρίτης άπό τό Αερβενο-
χώρι. Χρόνων 33. Διά Γειοργίου Αηακαλοποτ^λου Γρ. 300
3 Ιουλίου 1819. Κόρινθος.
Τω Παναγκότη Ρήγα, εις Κων)πολιν.
Με καταγωγή από το Σοφικό.
364. Νικόλαος Χριστοδούλου.—Άπό Σόλινατής Κυλλήνης3, έκ Καλαβρΰτων. Πολιτικός. Χρόνων 34. Λιάτοΰ Θεοχάρη Ρέντη Γρ. 150
3 Ιουλίου 1810. Κόρινθος.
Τω ΓρηγορίωΧριστοδοΐ'λίδη, Κων)πι.λιν.
371. Χατζή Αναγνώστης 'Ιωάννου Ραύτης.—Προεστώς Κορίνθου.
Χρόνων 53. Διά Γ. Διδασκαλοπούλου Γρ. 400
15 Ιουλίου 1819. Κόρινθος.
ΤφΕύσταθίω Νικολάου, Κων)πολιν.
385. Ανδρέας Νοταράς.—Προεστώς Κορίνθου. Χρόνων.... Διά τοΰ
Πανοΰτζου Νοταρά Γρ. 1000
α' Αύγουστου 1819. Τρίκαλα,.
Τφ διδασκάλω Διονυσίω, είς Χίον.
387. Δημητράκης Ρωλογάς Κυριάκου.— Εύριπαΐος. Χρόνων 45.
Διά τοΰπρωτοσυγγέλουΣιναΐτου και ηγουμένου Ταξιαρχών Αμβροσίου.
Γρ. 50α' Αύγουστου 1819. Κόρινθος.
Τφήγουμένω Ωρολογά, Κων)πολιν.
388. Κύριλλος Αρχιμανδρίτης.— Επίτροπος Κορίνθου. Χρόνων
49. Διά Αμβροσίου Σιναΐτου. Γρ. 400
α' Αύγουστου 1819. Κόρινθος.
ΤφΓρηγορίωΔιδασκάλω Ανδρεάδη, Κων)πολιν.
389. Διδάσκαλος Ησαΐας.— Χρόνων δδ. Διά τοΰ Γεωργίου Κα-
λαράΐατροΰ, αδελφού του. Γρ. 200
6 Αύγουστου 1819.
ΤφΠανοσιολογιωτάτωΊωάσαφ, είςΒλογοκά.
391. Γοηγόριος Ιερομόναχος.— Ηγούμενος μοναστηρίου Δερβε-
νοχωρίου. Διά Αθανασίου Μαρζέλου. Γρ. 300
Αύγουστοι» 1819. Μοναστήρι Σαλαμίνος.
Τω 'ΑντωνίφΓεωογίω, Κων)πολιν.
401. Δημήτριος Ιερεύς.— Κορίνθιος. Χρονών 50. Διά τοΰ Δανιήλ
Παμποΰκη. Γρ. 50
α' Σεπτεμβρίου 1819.
ΤώΠροηγουμένφ Παρθενία), Ά γ . Όρος.
420. Δαμαλών Ίωνας".— Χρόνων 40. Διά τοΰ Θεοχάρη Ρένδη,
Γρ. 800
9 Όκτωτρίου 1819.
Τω Ιωάννη Βελισσαρίου, Κων)πολιν.
Πρβλ. Φιλ. Α'. σ. 351. Εις τόνκατάλογοντοΰ Φιλήμονος έν τούτοις δεν
περιέχεται ό ΔαμαλώνΊωνάς.
426. Δημήτριος Ιερεύς.— Οικονόμος και επίτροπος τοΰ Αγίου Κορινθίας.
Χρόνων 45. Διά Δανιήλ Παμπούκη. Γρ. 100
α' Νοεμβρίου 1819. Κόρινθος.
ΤφΔημητρίφ Κωνσταντίνου, είςΚων)πολιν.
448. Αμβρόσιος Πρωτοαύγγελος Σιναΐτης'. Ηγούμενος τών Ταξιαρχών,
μετόχι τον Σίνα, εις τήνεπαρχίαντής Κορίνθου. Χρόνων 45.
Διύ Δανιήλ Παμπούκη. Γρ. 200
ΤώήγουμένωΣιναΐτητοΰ Αγίου Ιωάννου, Ιωακείμ, εις Κων)πολιν.
"Η μύησίς του έγινε ασφαλώς μετά τάς 27 Φεβρουαρίου 1819 οπότε έμυ-
ήθη ό κατηχητής του Δανιήλ Παμπούκηςκαίπρότής 1ης Αύγουστου οπότε ό
"Αμβρόσιος Σινα'ίτης αναφέρεται δτιέκατήχησετόνέπίτροπον Κορίνθου "Αρχ.
Κύριλλον. (άρ. 388).
1 8 2 0 .
460. Βασίλειος Διδααχαλόπουλος.— Περαχωρίτης— Δερβένι τής
Κορίνθου. Έμπορος. Χρόνων 24. Διά τοϋ ηγουμένου Γρηγορίου Χατζή
Αθανασίου Κανέλλου. Γρ. 250
17 Φεβρουαρίου 1820. Μέγαρα.
ΤώΚωνσταντίνωΠετρή, εις Κων)πολιν.
466. Σπυρίδων Αντωνίου Μαρκέλλου.— Αΐγινίτης. Έμπορος
Χουνών 46. Διά τοΰ ηγουμένου τής Σαλαμίνος Γρηγορίου. Γρ. 300
α' Μαρτίου 1820.
ΤώΓειοργίωΓελεδά, Κιον)πολιν.
477. Παπα&ανάοιος.— Ηγούμενος τής μονής τοΰΣοηήρος ει; τά
ΔερβενοχοΊριατής Κορίνθου. Χρόνιον 55. Διά τοΰ Ελευθερίου fx Μεγάρων.
Γρ. 300
3 Απριλίου 1820, Μέγαρα.
Τω Χατζή Σοπήρι Γ «οργίου, είςΒασιλεΰουσαν.
499. Νικόλαος Καλαρ&ς.— Κορίνθιος. Δοχόρος. Χρόνων 34. Δια
τοΰ Γεωργίου Καλαρα.
2 Ιουλίου 1820. Ξάνιθη.
Τφ Κοσμά ήγουμένωτής Φανερωμένης και λοι.τοΐςπαιράσιν, είςΚόρινθον.
*Ο κ. Αναστάσιος Λυμπερίου είναι Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου. Στην έρευνα με βοήθησε και ο υιός μου Δημήτρης Λυμπερίου.
