Γράφει ο Γρηγόρης Κλαδούχος
«...η δε πόλις, κοινωνία των ελευθέρων εστίν...»
(η πόλη είναι κοινωνική συμβίωση των ελεύθερων πολιτών)
Αριστοτέλης, «Πολιτικά»
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Οι ΦτΦ δεν καταθέτουν αυστηρά συγκεκριμένες και μοναδικές
προτάσεις και ιδέες για την Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας. Δεν
φιλοδοξούμε να προωθήσουμε ένα γενικό πρόγραμμα ή έναν «τυφλοσούρτη» για
να τον «αντιγράψουν» οι Περιφερειακοί και Δημοτικοί Συνδυασμοί. Εμείς
θέλουμε να συμβάλλουμε, έτσι ώστε είτε προεκλογικά είτε μετεκλογικά, οι
άνθρωποι εκείνοι που θα είναι Περιφερειακοί ή Δημοτικοί Σύμβουλοι να
έχουν υπόψη τους τις θέσεις των ΦτΦ, αλλά και ορισμένα από τα
αυτοδιοικητικά «εργαλεία» που προτείνουμε, έτσι ώστε να τα αξιοποιήσουν
στην άσκηση της πολιτικής τους, αν τους ταιριάζουν.Α. Ιστορικά – Γενικά για την Αυτοδιοίκηση:
Ανατρέχοντας στην Χάρτα του Ρήγα Φεραίου (1797), θα διαπιστώσουμε ότι θεωρεί τη δημοκρατία, τη συμμετοχή, τη δικαιοσύνη, την αποκέντρωση, την ισόρροπη ανάπτυξη και την αυτοδιοίκηση των επαρχιών ως απαραίτητη προϋπόθεση για την οικοδόμηση και χρηστή λειτουργία του νέου Ελληνικού Κράτους. Tο 1843 ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα της χώρας μας και o λαϊκός αγωνιστής Γιάννης Μακρυγιάννης, γίνεται πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας.
Όλοι οι σύγχρονοι απελευθερωτικοί και κοινωνικοί αγώνες (ακόμα και επαναστάσεις) στην Ελλάδα και στην Ευρώπη θεωρούσαν τον ρόλο και το θεσμό της Τ.Α. ως έναν βασικό μοχλό οργάνωσης και λειτουργίας ενός δημοκρατικού και δίκαιου κράτους. Στο μανιφέστο της Παρισινής Κομμούνας, 19 Απριλίου 1871, οι επαναστάτες διεκδικούσαν: «...Τι ζητάμε; Την οργάνωση και στερέωση της Δημοκρατίας. Την απόλυτη αυτονομία της Αυτοδιοίκησης, απλωμένης σε όλες τις περιοχές της Γαλλίας...»
Το αντιστασιακό Σύνταγμα της ΠΕΕΑ με το 1ο ψήφισμα στους Κορυσχάδες στις 30/07/1944, περιγράφει το θεσμό της Τ.Α. και το ρόλο της: «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό και ασκούνται από το Λαό. Η Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη είναι θεμελιώδεις θεσμοί του δημόσιου βίου των Ελλήνων».
Μετά την Κατοχή και την εμφυλιοπολεμική περίοδο αναπτύσσονται αγώνες των Αυτοδιοικητικών για το νερό, το φως, την ασφαλτόστρωση των δρόμων, την αποχέτευση αλλά και για τη δημοκρατία, τη συμμετοχή, τις αρμοδιότητες των δήμων, την αποκέντρωση, την τοπική ανάπτυξη.
Μετά την μεταπολίτευση του 1974 η Τ.Α. μπαίνει σοβαρά και με μεγάλη δυναμική στο προσκήνιο της πολιτικής και δημόσιας ζωής. Αναπτύσσονται διεκδικητικοί αγώνες για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, την απόσπαση από την κεντρική εξουσία πόρων και αρμοδιοτήτων.
Στην Ευρώπη ψηφίζονται ειδικοί Αυτοδιοικητικοί Χάρτες, Πράσινα Βιβλία και προωθούνται πολιτικές για τα δικαιώματα των πεζών στην πόλη, των ποδηλατών κ.λ.π. Στη χώρα μας δυστυχώς, παρά τα μεγάλα βήματα που σημειώθηκαν στην Αυτοδιοίκηση από το 1974 μέχρι το 1994, τα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μεγάλη καθυστέρηση στην προώθηση πολιτικών που να διευκολύνουν την συμμετοχή του δημότη στα τοπικά δρώμενα, που να αξιοποιούν τους νέους τρόπους οργάνωσης και εκσυγχρονισμού της λειτουργίας των Δήμων, την επιμόρφωση των αυτοδιοικητικών αιρετών και διοικητικών στελεχών.
Β. Ευρωπαϊκοί Στόχοι για τις πόλεις και την ποιότητα ζωής:
Ανεξαρτήτως των ειδικών Εθνικών, Περιφερειακών ή Τοπικών στόχων που μπορεί να έχουν τα κόμματα, οι περιφέρειες και οι δήμοι οφείλουν να πάρουν σοβαρά υπόψη τούς γενικούς στόχους που βάζει η Ε.Ε. στο πρόγραμμα «Regions and Cities supporting Europe 2020» και που αναλυτικά περιγράφονται στο «Handbook for local and region authorities». Τους περιγραφόμενους στόχους οι αυτοδιοικητικοί θα πρέπει να τους αξιοποιήσουν ανεξαρτήτως αν συμφωνούν ή όχι γενικά με την πολιτική της Ε.Ε. σε άλλα θέματα, γιατί για να φτάσουν αυτούς τους στόχους, θα πρέπει να υπάρχουν και τα αντίστοιχα κονδύλια τα οποία θα μπορούν να απορροφήσουν οι Περιφέρειες και οι Δήμοι.
Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι θα πρέπει να δημιουργήσουν εκείνες τις υποδομές και τα προγράμματα έτσι ώστε να απορροφήσουν τις Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις 2014 – 2020.
Γ. Ειδικοί Εθνικοί Περιφερειακοί και Δημοτικοί στόχοι – Ρυθμιστικά Πολεοδομικά Σχέδια (ειδικά για Αθήνα/Αττική κα Θεσσαλονίκη):
Οι ΦτΦ εκφράζουν την ανησυχία τους για την πρόσφατη κατάργηση των Οργανισμών Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας, Θεσσαλονίκης (1985) και Ιωαννίνων (2009). Οι μεγάλες πόλεις, τα γεωγραφικά διαμερίσματα, οφείλουν να έχουν Ρυθμιστικά σχέδια με προοπτική δεκαπενταετίας τα οποία πρέπει να συνδιαμορφώνουν, και τελικά να υλοποιούν, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες. Οι ΦτΦ προτείνουν εναλλακτικά, μετά την κατάργηση των ΟΡΣΑ, ΟΡΣΘ, ΟΡΣΙ, σε όλες τις περιφέρειες να δημιουργηθούν ανεξάρτητοι Οργανισμοί Σχεδίων Προστασίας Φυσικού και Αστικού (ανθρωπογενούς) Περιβάλλοντος.
Δ. Οι Θέσεις των ΦτΦ/NFGR για την Τοπική Αυτοδιοίκηση:
Η Τ.Α. στην χώρα μας έχει «απολέσει» το διεκδικητικό, οραματικό και λαϊκό χαρακτήρα της, με αποτέλεσμα το κράτος να γίνεται συγκεντρωτικό και αρχηγικό, ανεξαρτήτως από τις διακηρύξεις και τις καλές προθέσεις που παρουσιάζονται στους αυτοδιοικητικούς νόμους «Καποδίστριας» (Ν.2539/97) και «Καλλικράτης» (Ν. 3852/2010).
Με δεδομένο ότι οι πόλεις «είναι κοινωνική συμβίωση των ελεύθερων πολιτών», δηλαδή συμβιώνουν πολίτες με διαφορετικές κοσμοθεωρίες, αλλά πολλές φορές και με αντικρουόμενα συμφέροντα, η διαχείριση των τοπικών θεμάτων θα πρέπει να βασίζεται σε προγραμματικές αρχές των συνδυασμών που διεκδικούν να διοικήσουν για μια πενταετία την Περιφέρεια, την πόλη και τα περίχωρά της.
Τα μικροκομματικά συμφέροντα, ο νεποτισμός (οικογενειοκρατία), η εξυπηρέτηση φίλων κ.λπ. που είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ασκούμενης πολιτικής από τους περισσότερους Δημάρχους και Δημοτικά Συμβούλια πρέπει να καταδικαστούν.
Οι ΦτΦ θεωρούν τον Δημόσιο Χώρο ως το «σπίτι της πόλης», ως τον «οικότοπο του πολίτη», σημείο συνάντησης, συνύπαρξης, επικοινωνίας και συναναστροφής και για αυτό θα πρέπει να φροντίζεται με επιμέλεια, να τον «επισκεπτόμαστε» με αγάπη και σεβασμό. Το «Δικαίωμα στην πόλη» δεν αναιρεί το σεβασμό του πολίτη στο Δημόσιο Χώρο.
Οι ΦτΦ προτείνουν τα προγράμματα των Περιφερειακών και Δημοτικών συνδυασμών να είναι ανοικτά σε καινοτόμες προτάσεις, να διαπνέονται α) από τις βασικές αρχές των καλύτερων σημείων του Ν.2539/97 (Καποδίστριας) και του Ν.2852/2010 (Καλλικράτης) που προβλέπουν το Συμπαραστάτη του Δημότη, την Επιτροπή Διαβούλευσης, την «Άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής και Πολιτικών Ισότητας των Φύλων», το Συμβούλιο ένταξης Μεταναστών και β) από οικολογικές αρχές όπως:
α) της αποκέντρωσης,
β) της ολιστικής τοπικής (αειφόρου) ανάπτυξης,
γ) της φέρουσας ικανότητας,
δ) της συμμετοχής και της αναλογικής εκπροσώπησης, της διαφάνειας,
ε)της Φροντίδας και της προστασίας των αδέσποτων ζώων, περισυλλογή, καταγραφή, σήμανση, κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος υγείας, αποπαρασίτωση, στείρωση, εμβολιασμός, υιοθεσία ή επανατοποθέτηση των αδέσποτων σκύλων,
στ) της διαβούλευσης, της αμφίδρομης εμπιστοσύνης και του σεβασμού προς την διαφορετική άποψη
ζ) της αυτονομίας και της αυτάρκειας – να υπάρχει προοδευτική απεξάρτηση από την κρατική μηχανή,
η) της ανάπτυξης σχέσεων μεταξύ ελληνικών και Ευρωπαϊκών πόλεων,
θ) της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας,
ι) της αποθάρρυνσης της κυκλοφορίας των Ι.Χ. και της προώθησης των ΜΜΜ και της δημοτικής συγκοινωνίας,
θ) της διευκόλυνσης της κυκλοφορίας πεζών, ΑμεΑ, ποδηλατών στην πόλη,
ι) της διάσωσης των ελεύθερων χώρων και των ιστορικών κτηρίων ή μνημείων των πόλεων,
κ) της συντήρησης των υποδομών,
λ) της εξοικονόμησης ενέργειας και της συμβολής των πόλεων για την μείωση των ρύπων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου (κλιματική αλλαγή - Πραγματική εφαρμογή του Συμφώνου Δημάρχων),
μ) της αλληλεγγύης και της διασφάλισης των κοινωνικών (δημόσιων) αγαθών σε όλους τους πολίτες,
ν) της χρησιμοποίησης ελεύθερου λογισμικού και WIFI σε ολόκληρη την πόλη - Πρόσβαση όλων στην Πληροφόρηση για τα δημοτικά αλλά και εθνικά θέματα,
ξ) του περιορισμού του όγκου των απορριμμάτων και της αποκεντρωμένης, οικολογικής, ολοκληρωμένης διαχείρισής τους,
ο) της επανάχρησης εγκαταλελειμμένων δημόσιων κτηρίων,
π) της δια βίου εκπαίδευσης, α) επαγγελματικής κατάρτισης β) λαϊκής επιμόρφωσης
ρ) της καταπολέμησης της ξενοφοβίας και του ρατσισμού,
σ) της ενθάρρυνσης της συμμετοχής και της εκλογής νέων και γυναικών στα Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια (τώρα συμμετέχουν γυναίκες σε ποσοστό 16,07% μόνο),
τ) της αισθητικής της πόλης και της μείωσης του θορύβου,
υ) της μείωσης των τροχαίων συμβάντων,
φ) της ανάπτυξης του πράσινου και της βιοποικιλότητας στην πόλη,
χ) της στήριξης συνεργατικών εγχειρημάτων κοινωνικής οικονομίας και αυτοδιαχειριζόμενων χώρων,
ψ) της προώθησης της αστικής γεωργίας και της διατήρησης των τοπικών σπόρων,
ω) και της αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών θεσμών και προγραμμάτων.
Ε. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Τ.Α. μπορεί να είχε ένα ένδοξο παρελθόν, που συνήθως άλλοι το ξεχνάνε (με την προϋπόθεση ότι το γνωρίζουν). αλλά αρκετοί είναι εκείνοι που το αγνοούν ή και αν το γνωρίζουν αρέσκονται απλώς να το επικαλούνται.
Δυστυχώς υπάρχουν εκπρόσωποι της Τ.Α. που την «υπηρετούν» σε όλες τις βαθμίδες της με διάφορα αξιώματα, που ισχυρίζονται ότι πιστεύουν και υπηρετούν τον θεσμό, υποτιμούν όμως ή δεν αναφέρονται στον κοινωνικό, αναπτυξιακό, συμμετοχικό, προοδευτικό, οικολογικό, επιμορφωτικό, φιλολαϊκό, αποκεντρωτικό της χαρακτήρα.
Οι ΦτΦ θεωρούν ότι εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρη η άποψη του Ακαδημαϊκού Γ.Κ. Βλάχου διατυπωμένη το 1983: «Το Ελληνικό κράτος υπήρξε και είναι συγκεντρωτικό... Η αποκέντρωση, και ιδιαίτερα η Αυτοδιοίκηση, αποτελούν σήμερα παρά ποτέ άλλοτε, ένα από τα προσφερότερα μέσα για να επανενταχθεί ο «μοναχικός» άνθρωπος του 20ού αιώνα, σε μια κοινότητα που να υπερακοντίζει τα μονόπλευρα συντεχνιακά συμφέροντα και να επαναφέρει την αίσθηση του κοινού αγαθού. Αλλά και για να καταστεί ταυτόχρονα δυνατή (ως ένα σημείο) η «κοινωνικοποίηση της εξουσίας», η οποία, στο επίπεδο του μεγάλου συγκεντρωτικού Κράτους γίνεται πιεστική και ολιγαρχική...»
Αυτό το «συγκεντρωτικό κράτος» καλούμαστε να το αποκεντρώσουμε και να «υπερακοντίσουμε τα μονόπλευρα συντεχνιακά συμφέροντα και να επαναφέρουμε την αίσθηση του κοινού αγαθού».
