Τον Αύγουστο και μετά την επιστροφή από τις
διακοπές, τον Σεπτέμβριο, η συνεύρεση με οικογένεια και φίλους σε αυλές,
βεράντες ή εξωτερικούς χώρους εστιατορίων και μπαρ συνοδεύεται από...
τινάγματα και δυσαρέσκεια. Ο λόγος; Τα κουνούπια. Η ερώτηση «τι γίνεται
φέτος και έχει τόσα κουνούπια» είναι πολύ συχνή.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Ελεύθερου Τύπου», η ενόχληση
οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ασιατικό κουνούπι «τίγρης», ένα νέο είδος που έχει εγκατασταθεί στη χώρα μας, αποτελώντας δυνάμει πρόβλημα.Με βάση τα στοιχεία της Περιφέρειας Αττικής, στο πλαίσιο του Ερευνητικού Προγράμματος για την καταγραφή της παρουσίας και της εποχικής διακύμανσης των κουνουπιών που υλοποιεί σε συνεργασία με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, στην Αττική έχουν καταγραφεί 18 διαφορετικά είδη κουνουπιών. Εξ αυτών, το αστικό και περιαστικό περιβάλλον απασχολούν κατά κύριο λόγο 2 είδη: το κοινό κουνούπι (Culex pipiens, διαβιβαστής του ιού του Δυτικού Νείλου) και το ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus, δεν συμμετέχει στη μετάδοση του ΙΔΝ).
Εστίες με λίγο νερό
Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά καταγράφονται μικρότεροι πληθυσμοί για τα συγκεκριμένα είδη κουνουπιών στο σύνολο της Περιφέρειας Αττικής.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν παρατηρούνται αυξημένοι πληθυσμοί τοπικά, κυρίως του ασιατικού κουνουπιού «τίγρης». Οπως εξηγεί στον «Ε.Τ.» ο εντομολόγος και διευθυντής ερευνών στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, δρ Αντώνης Μιχαηλάκης, σε αντίθεση με το κοινό κουνούπι, το ασιατικό κουνούπι τίγρης αναπαράγεται σε εστίες με πολύ μικρή ποσότητα νερού, όπως π.χ. μεταχειρισμένα ελαστικά, ανθοδοχεία, πιατάκια γλάστρας, μικρά δοχεία που συγκρατούν νερό, φρεάτια, κουβάδες, μικρά δοχεία νερού κ.λπ.). Είναι το μοναδικό κουνούπι στην Ελλάδα που δραστηριοποιείται την ημέρα. Χαρακτηριστικό του είναι το ασπρόμαυρο χρώμα του.
Πρόκειται για ένα νέο τροπικό είδος κουνουπιού και οι πρόσφατες βροχοπτώσεις ευνόησαν την παρουσία πολλών εστιών αναπαραγωγής του (κυρίως στις οικίες). Αποτέλεσμα είναι να παρατηρείται έντονη αύξηση του πληθυσμού του σε πολλές αστικές περιοχές.
«Τον “τίγρη” τον βλέπαμε Ιούνιο. Τώρα οι κλιματολογικές συνθήκες ευνόησαν την έντονη κυκλοφορία του στην Αθήνα τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Οι βροχοπτώσεις και οι όχι και τόσο υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες είχαν ως αποτέλεσμα να γεμίσουμε πολλές μικρές εστίες», επισημαίνει ο κ. Μιχαηλάκης.
Σύμφωνα με τον ερευνητή αλλά και τους αρμοδίους για το θέμα αντιμετώπισης των κουνουπιών της Περιφέρειας Αττικής, δυστυχώς οι εστίες αυτές απαντώνται κυρίως σε σπίτια και η καταπολέμηση του συγκεκριμένου είδους είναι σχεδόν αδύνατη με τη συνήθη διαδικασία των ψεκασμών. Kαι αυτό γιατί δεν είναι η δυνατή η εύρεση των εστιών αυτών από τους υπεύθυνους φορείς διαχείρισης κουνουπιών.
Επιπτώσεις στην υγεία
Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο ΕΟΔΥ ενημέρωσε για καταγραφή αυξημένου αριθμού περιστατικών λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου, θορυβώντας τους πολίτες οι οποίοι ταλαιπωρούνταν από τσιμπήματα κουνουπιών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιός του Δυτικού Νείλου (ΙΔΝ) (West Nile Virus) είναι αρμποϊός με υπόδοχα τα πτηνά και ενδιάμεσους ξενιστές τα κουνούπια, κυρίως το κοινό κουνούπι. Ο ιός μεταδίδεται τυχαία και στους ανθρώπους μόνο με το τσίμπημα μολυσμένων κουνουπιών αλλά δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο ΙΔΝ θεωρείται μια «απρόβλεπτη» ασθένεια και δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα αξιόπιστα συστήματα πρόβλεψής του. Οπως εξηγεί στον «Ε.Τ.» η διευθύντρια του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας του τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Αννα Παπά, ο πληθυσμός των κουνουπιών έχει ξεκάθαρη σχέση με τις κλιματολογικές συνθήκες. Αντίθετα, η πορεία των κρουσμάτων από τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι πολυπαραγοντικό ζήτημα. Σημαντικό ρόλο έχει η ανοσία του πληθυσμού των ανθρώπων αλλά και του πληθυσμού των πτηνών. Για αυτό, σύμφωνα με την ίδια, εφόσον φέτος υπήρχε αυξημένος αριθμός περιστατικών, είναι πιθανό του χρόνου να είναι λιγότερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τη φετινή περίοδο εποχικής έξαρσης, τα κρούσματα ιού του Δυτικού Νείλου είναι εντοπισμένα στην Κεντρική Μακεδονία.
Την ίδια στιγμή με τον ιό του Δυτικού Νείλου, σημειώνεται τη συγκεκριμένη περίοδο αυξημένος αριθμός κρουσμάτων δάγκειου πυρετού στη Γαλλία, μια ασθένεια με διαβιβαστή το ασιατικό κουνούπι «τίγρης», η οποία σε αντίθεση με τον ΙΔΝ μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω του τσιμπήματός του. Το γεγονός αυτό χτυπά «καμπανάκι» και η μείωση του πληθυσμού του ασιατικού κουνουπιού «τίγρης» εξελίσσεται σε μια πρόκληση για όλη την Ευρώπη και κατ’ επέκταση για τη χώρα μας.
Ψεκασμοί και ενημέρωση πολιτών
Στόχος των προγραμμάτων διαχείρισης κουνουπιών είναι η μείωση των πληθυσμών τους. Τα προγράμματα που εφαρμόζονται έχουν αποτέλεσμα προς αυτή την κατεύθυνση, τουλάχιστον όσον αφορά στο κοινό κουνούπι. Ενδεικτικά, στην Περιφέρεια Αττικής, σε εβδομαδιαία βάση παράγονται διαδικτυακοί χάρτες με εντομολογικά δεδομένα (είδος και πλήθος κουνουπιών κ.λπ.) για περισσότερα από 60 σημεία προκειμένου να είναι άμεσα διαθέσιμα στους αρμόδιους φορείς της Περιφέρειας. Οπου κριθεί σκόπιμο, η πληροφορία αυτή διοχετεύεται και στους δήμους προκειμένου από κοινού να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα ή ενέργειες για την άμεση μείωση των πληθυσμών των κουνουπιών.
Εκτός όμως από τις δράσεις των ψεκασμών, πρέπει να δοθεί σημασία στην εκπαίδευση των πολιτών, όπως επισημαίνει ο κ. Μιχαηλάκης, καθώς, όπως προαναφέρθηκε, το ασιατικό κουνούπι «τίγρης» τείνει να εντοπίζεται σε ιδιωτικούς χώρους, καθιστώντας δύσκολη τη μείωση των πληθυσμών του. Η ενημέρωση «door to door» των πολιτών σε σχέση με το τι πρέπει να κάνουν (π.χ. να μην αφήνουν νερό σε διάφορα σημεία) αναμένεται να φέρει αποτέλεσμα.
Καινοτομίες
Επιπλέον, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο έχει εκπονήσει επιστημονικές έρευνες για καινοτόμες προσεγγίσεις μείωσης του πληθυσμού των κουνουπιών, όπως είναι η εξαπόλυση στείρων κουνουπιών. Η φιλοσοφία της μεθόδου στηρίζεται στην απελευθέρωση στείρων αρσενικών εντόμων (τα οποία δεν τσιμπάνε τον άνθρωπο, μόνο τα θηλυκά κουνούπια τρέφονται με αίμα). Η στείρωση των αρσενικών γίνεται με μεθόδους που βασίζονται στη χρήση ραδιενέργειας, κυρίως με X-rays (από μηχανήματα όμοια με αυτά που υπάρχουν σε νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα) και όχι με γενετικές μεθόδους. Τα απελευθερωμένα αρσενικά κουνούπια ζευγαρώνουν με τα θηλυκά των φυσικών πληθυσμών και το αποτέλεσμα είναι να μην παράγονται απόγονοι. Η συγκεκριμένη μέθοδος, όμως, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη ευρέως.
Ειδικότερα σε σχέση με την εξαπόλυση στείρων εντόμων, το ΜΦΙ θα συντονίσει ένα νέο έργο με το ακρωνύμιο «moSquITo», στο πλαίσιο του «Ελλάδα 2.0». Το έργο στοχεύει αφενός στην ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων για την παρακολούθηση των πληθυσμών του ασιατικού κουνουπιού «τίγρης» και αφετέρου στην άμεση αναγνώριση παθογόνων που αυτά μπορούν να μεταδώσουν (π.χ. δάγκειος πυρετός).
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΤΟΥΛΗΣ«Σε εφαρμογή τριετές πρόγραμμα για διαχείριση και αντιμετώπιση»
«Η Περιφέρεια Αττικής υλοποιεί ένα τριετές Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης και Αντιμετώπισης του Προβλήματος των Κουνουπιών 2021-2023 με την επιστημονική υποστήριξη του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου. Σε συνεργασία με τους δήμους, στοχεύει στη μείωση του πληθυσμού των κουνουπιών στην Αττική και τη σωστή ενημέρωση των πολιτών για την προστασία της Δημόσιας Υγείας. Αξίζει να επισημανθεί ότι το σχετικό πρόγραμμα έχει συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν στους πληθυσμούς κουνουπιών. Μάλιστα, για το πρόγραμμα και για τις σχετικές δράσεις της Περιφέρειας Αττικής αποδόθηκαν εύσημα από τον ΠΟΥ σε Συνέδριο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία.
Εγκαιρη παρέμβαση
Θέλω να επισημάνω ότι βασικό όπλο για την υγεία του ανθρώπου είναι η έγκαιρη παρέμβαση και στοχευμένη στρατηγική πρόληψης από την Πολιτεία. Αυτό πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με την συστηματική τήρηση των μέτρων σε ατομικό επίπεδο και στην κοινότητα. Από την πρώτη ημέρα που βρεθήκαμε στο τιμόνι της Περιφέρειας Αττικής, με αποφασιστικότητα καταφέραμε να διαμορφώσουμε ένα δυναμικό πρόγραμμα αντιμετώπισης του προβλήματος και, πράγματι, με τις έγκαιρες παρεμβάσεις μας, έχουμε περιορίσει θεαματικά τα κρούσματα. Το πρόγραμμα αυτό προβλέπει στοχευμένες ενημερωτικές καμπάνιες, καθώς και την υλοποίηση κύκλου εφαρμογών. Με συντονισμένο σχέδιο δράσης προχωρούμε στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των μέτρων αντιμετώπισης για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων. Ο στόχος μας είναι να θωρακίσουμε όλες τις ομάδες του πληθυσμού, προστατεύοντας τους πολίτες όλων των ηλικιών. Εχουμε δεσμευθεί να προασπίσουμε κάθε γωνιά της Αττικής με αποτελεσματικά μέτρα δράσης, έγκαιρη πρόληψη και στοχευμένες εκστρατείες. Ετσι, κάναμε πράξη τις υποσχέσεις μας για επαγρύπνηση και εντατικοποίηση των μέτρων με την αρωγή υψηλής επιστημονικής τεχνογνωσίας, και αποσκοπούμε στην καλύτερη συνεργασία με τους δήμους και το σύνολο των εμπλεκόμενων φορέων».
Μαρία-Νίκη Γεωργαντά
