ΠΕΡΠΑΤΑΕΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΙ Ο ΗΛΙΑΣ ΜΠΑΡΜΠΙΚΑΣ
Ενσαρκώνοντας τη μεσαιωνική Ζάχολη, o πύργος του ... Πύργου και ο πύργος του Κούτου, αν και δίδυμοι σαν τους twins του Μανχάταν, δεν είχαν κοινή τύχη. Ο πρώτος ανακαινίστηκε -αν και δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς- ενώ ο δεύτερος αφέθηκε στην τύχη του και κατέρρευσε.
Εγκαταλείποντας τις
εστίες τους στη Μονεμβασιά, οι άρχοντες
Μαμωνάδες φόρτωσαν τα
υπάρχοντά τους σε γκαμήλες ψάχνοντας καινούρια
πατρίδα. Ακολουθούσαν
έναν «χρησμό»: θα εγκατασταθούν και θα χτίσουν τον
πύργο τους στο σημείο όπου
θα γονατίσει αποκαμωμένη η
πιο γερή τους γκαμήλα. Ήταν
ο πύργος του Κούτου.
Αργότερα, άλλος κλάδος της ίδιας οικογένειας εγκαταστάθηκε στην ίδια περιοχή και έχτισαν τον δικό τους πύργο, από τον οποίο πήρε το όνομά του το χωριό. Ήταν ο πύργος του Κορδή, στον Πύργο.
Από τους «δίδυμους πύργους» της Ευρωστίνης, σήμερα μόνο του Πύργου είναι
όρθιος. Ανακαινισμένος και
επιβλητικός, αποτελεί το στολίδι του χωριού. Ο πύργος του
Κούτου έχει σχεδόν ολοκληρωτικά καταρρεύσει.
Πίσω στο Μεσαίωνα
Οι φεουδάρχες επί Φραγκοκρατίας συνήθως έμεναν σε
πύργους, ώστε να εκμεταλλεύονται με μεγαλύτερη άνεση και ασφάλεια τους πόρους της περιοχής.
Οι Μαμωνάδες ήταν μια από τις οικογένειες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Πελοπόννησο.
Κατά τον Αντώνιο Μηλιαράκη, συγ- γραφέα της μονογραφίας «Οικογένεια Μαμωνά», «το όνομα της αρχαίας οικογένειας Μαμουνά ή Μαμωνά εμφανίζεται το πρώτον εν ταις ιστορικαίς πηγαίς του 1248, ως οικογενείας ελληνικής, ιθαγενούς και ευγενούς της πόλεως Μονεμβασίας». Κατά τον Π. Χ. Δορμπαράκη («Η περιοχή της Ευρωστίνης Κορινθίας»), η πρώτη αναφορά στην οικογένεια γίνεται στο «Χρονικόν του Μορέως» (14ος αιώνας). Το 1640, όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν τη Μονεμβασιά, οι περισσότεροι κάτοικοί της έφυγαν. Ανάμεσα σ’ αυτούς και οι Μαμωνάδες, που διασκορπίστηκαν σε Κόρινθο, Άργος, Ναύπλιο, Τρίπολη, Ζάκυνθο, Κρήτη, Μήλο, Κέρκυρα, Κωνσταντινούπολη και Αθήνα. Ήσαν αφοσιωμένοι στους Ενετούς και πήραν μέρος σε πολέμους κατά των Τούρκων. Ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους έλαβαν μεγάλες εκτάσεις γης. Επί Τουρκοκρατίας οι Μαμωνάδες ανέπτυξαν σχέσεις και με τους Τούρκους, οπότε δεν τους πείραξε κανεις.
Ο πύργος του Πύργου
Ο πύργος χτίστηκε τον 17ο αιώνα, το αρχικό κτήριο είναι όμως παλιότερο - στην πόρτα, από την εσωτερική πλευρά, είναι σκαλισμένη πάνω στην πέτρα μια δυσανάγνωστη χρονολογία (μάλλον 1580). Επιβλητικό τρίπατο κτίσμα με λοξές πολεμίστρες και τρύπα πάνω από την πόρτα για να χύνουν καυτό λάδι στους πολιορκητές. Στο θολωτό ισόγειο φύλαγαν τα τρόφιμα, τα λάδια και τα κρασιά. Στον μεσαίο όροφο υπάρχουν τρία υπνοδωμάτια και στον επάνω η σάλα, όπου ο φεουδάρχης δεχόταν τους προσκεκλημένους του. Οι παλιότεροι λένε ότι υπήρχε και στοά που οδηγούσε στα πίσω χωράφια. Είναι γνωστός ως πύργος του Κορδή, από το όνομα μιας οικογένειας που ήρθε σε επιγαμία με τους Μαμωνάδες. Στην Επανάσταση αρκετές φορές στεγάστηκε εκεί το αρχηγείο του Κολοκοτρώνη, ενώ στο σεισμό του 1865 έπαθε μεγάλες ζημιές. Στον Εμφύλιο χρησίμευσε ως αρχηγείο πότε των ανταρτών και πότε του στρατού. Την περίοδο αυτή χάθηκαν τα έπιπλα, τα σκεύη και το αρχείο της οικογένειας. Η οικογένεια Κανελλάκη, τελευταίοι κληρονόμοι του πύργου, τον είχαν επισκευάσει αρκετές φορές, αλλά όταν περιήλθε στην κοινότητα, στη δεκαετία του 1990, ήταν σε πολύ κακή κατάσταση.
Ο πρώην κοινοτάρχης του Πύργου Γιάννης Κασκούτας θυμάται: «Ο Λευτέρης Κανελλάκης ήταν δικηγόρος, και μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς έγινε πρόεδρος του αεροδικείου. Είχε ένα γιο καθηγητή στα κομπιούτερ, στην Αμερική, ο οποίος παντρεύτηκε μια Αμερικανίδα κι έκαναν δύο παιδιά. Μια φορά πήγαιναν στα πεθερικά του, έπεσε το αεροπλάνο και ξεκληρίστηκε η οικογένεια. Έτσι, ο Κανελλάκης πούλησε τον πύργο στην κοινότητα».
Σήμερα ο πύργος έχει ανακαινιστεί με κοινοτικά κονδύλια και παραχωρήθηκε στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Πάτρας, αλλά η λειτουργία του έχει φτάσει σε αδιέξοδο. «Στην αίθουσα του επάνω ορόφου γίνονταν από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο ενημερώσεις, φώναζαν κάποιον και μίλαγε για τις ελιές, ας πούμε... Τώρα το έχουν σταματήσει - δεν είχαν κόψει κονδύλια. Στο πρώτο πάτωμα υπάρχουν ένα γιαταγάνι, τα φυσερά που είχαν στα καμίνια, παλιά δικηγορικά βιβλία... Έχουμε μαζέψει πολλά λαογραφικά αντικείμενα στο Δήμο και θέλαμε να τα φέρουμε εδώ, αλλά δεν υπάρχει πρόοδος, δεν γίνεται τίποτα. Δεν μας δίνει άδεια η Πυροσβεστική γιατί δεν υπάρχει δεύτερη πόρτα, έξοδος κινδύνου. Και η αρχαιολογική υπηρεσία δεν αφήνει να βάλεις ούτε καρφί!», μας είπε ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Πύργου, Κώστας Ευθυμίου.
Ο πύργος του Κούτου
Προγενέστερος του πύργου του Κορδή, βρίσκεται στην Κάτω Γειτονιά του χωριού Κούτος. Είναι εντελώς ερειπωμένος από τους σεισμούς και τις κακοκαιρίες. Τον αποτελείωσε ο δρόμος που πέρασε από ’κεί στη δεκαετία του ’60. Πιθανολογείται ότι τον έχτισε ο Βενιζέλος Μαμωνάς.Στον πύργο εγκαταστάθηκε ο Γιωργάκης Μαμωνάς, από τους πλουσιότερους φεουδάρχες της Κορινθίας, ο οποίος αργότερα δολοφονήθηκε από τον μπέη της Κορίνθου κατά τη διάρκεια του γάμου της κόρης του μπέη.
Ουσιαστικά οι πύργοι ήσαν δύο, ο αρχικός και ένας κατά 50 χρόνια μεταγενέστερος. Διακρίνονται οι βάσεις των τοίχων και ελάχιστα σωζόμενα τμήματα. Η κατάρρευση, σύμφωνα με μαρτυρίες των ντόπιων, ξεκίνησε από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν εξέλιπαν οι τελευταίοι απόγονοι της οικογένειας.
Σύγχρονος με τον δεύτερο πύργο είναι ο παρακείμενος ναός του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε επίσης από τους Μαμωνάδες.
Από την εφημερίδα "ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ" ( 3ο φύλλο)
Ενσαρκώνοντας τη μεσαιωνική Ζάχολη, o πύργος του ... Πύργου και ο πύργος του Κούτου, αν και δίδυμοι σαν τους twins του Μανχάταν, δεν είχαν κοινή τύχη. Ο πρώτος ανακαινίστηκε -αν και δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς- ενώ ο δεύτερος αφέθηκε στην τύχη του και κατέρρευσε.
Αργότερα, άλλος κλάδος της ίδιας οικογένειας εγκαταστάθηκε στην ίδια περιοχή και έχτισαν τον δικό τους πύργο, από τον οποίο πήρε το όνομά του το χωριό. Ήταν ο πύργος του Κορδή, στον Πύργο.
Οι Μαμωνάδες ήταν μια από τις οικογένειες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Πελοπόννησο.
Κατά τον Αντώνιο Μηλιαράκη, συγ- γραφέα της μονογραφίας «Οικογένεια Μαμωνά», «το όνομα της αρχαίας οικογένειας Μαμουνά ή Μαμωνά εμφανίζεται το πρώτον εν ταις ιστορικαίς πηγαίς του 1248, ως οικογενείας ελληνικής, ιθαγενούς και ευγενούς της πόλεως Μονεμβασίας». Κατά τον Π. Χ. Δορμπαράκη («Η περιοχή της Ευρωστίνης Κορινθίας»), η πρώτη αναφορά στην οικογένεια γίνεται στο «Χρονικόν του Μορέως» (14ος αιώνας). Το 1640, όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν τη Μονεμβασιά, οι περισσότεροι κάτοικοί της έφυγαν. Ανάμεσα σ’ αυτούς και οι Μαμωνάδες, που διασκορπίστηκαν σε Κόρινθο, Άργος, Ναύπλιο, Τρίπολη, Ζάκυνθο, Κρήτη, Μήλο, Κέρκυρα, Κωνσταντινούπολη και Αθήνα. Ήσαν αφοσιωμένοι στους Ενετούς και πήραν μέρος σε πολέμους κατά των Τούρκων. Ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους έλαβαν μεγάλες εκτάσεις γης. Επί Τουρκοκρατίας οι Μαμωνάδες ανέπτυξαν σχέσεις και με τους Τούρκους, οπότε δεν τους πείραξε κανεις.
Ο πύργος του Πύργου
Ο πύργος χτίστηκε τον 17ο αιώνα, το αρχικό κτήριο είναι όμως παλιότερο - στην πόρτα, από την εσωτερική πλευρά, είναι σκαλισμένη πάνω στην πέτρα μια δυσανάγνωστη χρονολογία (μάλλον 1580). Επιβλητικό τρίπατο κτίσμα με λοξές πολεμίστρες και τρύπα πάνω από την πόρτα για να χύνουν καυτό λάδι στους πολιορκητές. Στο θολωτό ισόγειο φύλαγαν τα τρόφιμα, τα λάδια και τα κρασιά. Στον μεσαίο όροφο υπάρχουν τρία υπνοδωμάτια και στον επάνω η σάλα, όπου ο φεουδάρχης δεχόταν τους προσκεκλημένους του. Οι παλιότεροι λένε ότι υπήρχε και στοά που οδηγούσε στα πίσω χωράφια. Είναι γνωστός ως πύργος του Κορδή, από το όνομα μιας οικογένειας που ήρθε σε επιγαμία με τους Μαμωνάδες. Στην Επανάσταση αρκετές φορές στεγάστηκε εκεί το αρχηγείο του Κολοκοτρώνη, ενώ στο σεισμό του 1865 έπαθε μεγάλες ζημιές. Στον Εμφύλιο χρησίμευσε ως αρχηγείο πότε των ανταρτών και πότε του στρατού. Την περίοδο αυτή χάθηκαν τα έπιπλα, τα σκεύη και το αρχείο της οικογένειας. Η οικογένεια Κανελλάκη, τελευταίοι κληρονόμοι του πύργου, τον είχαν επισκευάσει αρκετές φορές, αλλά όταν περιήλθε στην κοινότητα, στη δεκαετία του 1990, ήταν σε πολύ κακή κατάσταση.
Ο πρώην κοινοτάρχης του Πύργου Γιάννης Κασκούτας θυμάται: «Ο Λευτέρης Κανελλάκης ήταν δικηγόρος, και μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς έγινε πρόεδρος του αεροδικείου. Είχε ένα γιο καθηγητή στα κομπιούτερ, στην Αμερική, ο οποίος παντρεύτηκε μια Αμερικανίδα κι έκαναν δύο παιδιά. Μια φορά πήγαιναν στα πεθερικά του, έπεσε το αεροπλάνο και ξεκληρίστηκε η οικογένεια. Έτσι, ο Κανελλάκης πούλησε τον πύργο στην κοινότητα».
Σήμερα ο πύργος έχει ανακαινιστεί με κοινοτικά κονδύλια και παραχωρήθηκε στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Πάτρας, αλλά η λειτουργία του έχει φτάσει σε αδιέξοδο. «Στην αίθουσα του επάνω ορόφου γίνονταν από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο ενημερώσεις, φώναζαν κάποιον και μίλαγε για τις ελιές, ας πούμε... Τώρα το έχουν σταματήσει - δεν είχαν κόψει κονδύλια. Στο πρώτο πάτωμα υπάρχουν ένα γιαταγάνι, τα φυσερά που είχαν στα καμίνια, παλιά δικηγορικά βιβλία... Έχουμε μαζέψει πολλά λαογραφικά αντικείμενα στο Δήμο και θέλαμε να τα φέρουμε εδώ, αλλά δεν υπάρχει πρόοδος, δεν γίνεται τίποτα. Δεν μας δίνει άδεια η Πυροσβεστική γιατί δεν υπάρχει δεύτερη πόρτα, έξοδος κινδύνου. Και η αρχαιολογική υπηρεσία δεν αφήνει να βάλεις ούτε καρφί!», μας είπε ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Πύργου, Κώστας Ευθυμίου.
Ο πύργος του Κούτου
Προγενέστερος του πύργου του Κορδή, βρίσκεται στην Κάτω Γειτονιά του χωριού Κούτος. Είναι εντελώς ερειπωμένος από τους σεισμούς και τις κακοκαιρίες. Τον αποτελείωσε ο δρόμος που πέρασε από ’κεί στη δεκαετία του ’60. Πιθανολογείται ότι τον έχτισε ο Βενιζέλος Μαμωνάς.Στον πύργο εγκαταστάθηκε ο Γιωργάκης Μαμωνάς, από τους πλουσιότερους φεουδάρχες της Κορινθίας, ο οποίος αργότερα δολοφονήθηκε από τον μπέη της Κορίνθου κατά τη διάρκεια του γάμου της κόρης του μπέη.
Ουσιαστικά οι πύργοι ήσαν δύο, ο αρχικός και ένας κατά 50 χρόνια μεταγενέστερος. Διακρίνονται οι βάσεις των τοίχων και ελάχιστα σωζόμενα τμήματα. Η κατάρρευση, σύμφωνα με μαρτυρίες των ντόπιων, ξεκίνησε από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν εξέλιπαν οι τελευταίοι απόγονοι της οικογένειας.
Σύγχρονος με τον δεύτερο πύργο είναι ο παρακείμενος ναός του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε επίσης από τους Μαμωνάδες.
Από την εφημερίδα "ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ" ( 3ο φύλλο)
