Γιατί η λέξη αγάπη δεν υπάρχει στα αρχαία ελληνικά κείμενα;

Ο Δάμων και ο Φιντίας με τον Διονύσιο, που συγκινήθηκε πολύ από την φιλία τους!… (Στην πάνω φωτογραφία: Η λαμπρή Ελληνίδα καλλιτέχνιδα Μάϊρα Ψιλοπούλου)

Γράφει ο Αγγελος Σακκέτος

Είναι απορίας άξιο πώς οι αρχαίοι Έλληνες, των οποίων τα διδάγματα ήσαν βαθύτατα ανθρωποκεντρικά (π.χ. Δάμων και Φιντίας) δεν χρησιμοποιούσαν το όρο «αγάπη» μέσα στα κείμενά τους, με αποτέλεσμα ο όρος «αγάπη» να «κυριαρχεί» στα κατοπινά χριστιανικά κείμενα!…
Το θέμα της αγάπης, όχι μόνο για τους χριστιανούς, αλλά και για όλους τους ανθρώπους είναι μεγάλο. Μέγιστο, θα λέγαμε… Ενθυμούμαι ότι στο παρελθόν ο γράφων, όταν έκανε τηλεοπτικές εκπομπές στην «Τηλετώρα» (δεκαετία 1990), είχε έλθει σε σοβαρή διαφωνία με τον καλοκάγαθο φίλο και εξαίρετο θεολόγο κ Νίκο Σωτηρόπουλο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι πριν έλθει ο Χριστός η λέξη αγάπη δεν υπήρχε πουθενά στα αρχαία ελληνικά κείμενα!
Ώσπου μια μέρα βρίσκω περιχαρής ότι τον όρο «αγάπη», τον βρήκα μέσα στο έργο «Απάνθισμα Σοφίας» με αρχαία ρητά και αποφθέγματα (Εκδόσεις «Ο Ε.Ε. ΑΤΛΑΣ» Αθήνα 1979, σελίδα 9), με μία φράση του Σωκράτη, που είχε ως εξής:
«Αγάπη άκαιρος ίσον εστί τω μισείν» (Αγάπη που δεν εκφράζεται στην κατάλληλη στιγμή μοιάζει σα να’ ναι μίσος).
Σωκρ. (Στοβ. Ανθολόγιο).
Βεβαίως τον όρο αυτό τον βρίσκουμε (ελάχιστες φορές είναι αλήθεια) ως ρήμα «αγαπώ», αλλά και με άλλους γραμματικούς τύπους, όπως για παράδειγμα:
–«Αγάπα τον πλησίον μικρά ελαττούμενος» (Αγάπα τον πλησίον σου και με μικρή ζημιά σε βάρος δικό σου)
Θαλής ο Μιλήσιος.
–«τα δη τοιαύτα πώς αν υπ’ αλλήλων αγαπηθείη, μηδεμίαν επικουρίαν αλλήλοις έχοντα;» (Platon Lusis: Stephanuw pages 215 section a Line 1)
–«… πας γαρ το οικείον έργον αγαπάν μάλλον ή αγαπηθείη αν υπό του έργου εμψύχου γενομένου μάλιστα δ’ ίσως τούτο περί τους ποιητάς συμβαίνει. υπεραγαπώσι γαρ ούτοι τα οικεία ποιήματα, στέργοντες ώσπερ τέκνα…» (Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil.: Ethica Nicomachea, Bekker page 1167b line 35)
Πάντα ταύτα, αν αναλογισθούμε ότι τον όρο «αγάπη» οι αρχαίοι Έλληνες και ιδίως οι ελληνιστές τον γνώριζαν πολύ καλά, όπως για παράδειγμα μέσα στην Παλαιά Διαθήκη ο όρος αγάπη με τα παράγωγά της αναφέρεται πάρα πολλές φορές σε διάφορα χωρία από τους Εβδομήκοντα, όπως για παράδειγμα:

• «λαβέ τον υιόν σου τον αγαπητόν, όν ηγάπησας, τον Ισαάκ…» (Γεν. 22, 2)
• «νυν γαρ έγνων, ότι φοβή συ τον Θεόν και ουκ εφείσω του υιού σου του αγαπητού σι εμέ…» (Γεν. 22, 12)
• «δια την προς αυτήν αγάπην…» (Γεν. 29, 20)
• «να ομόση εις την αγάπην…» (Α΄ Σαμ. 20,17)
• «προς εμέ η αγάπη σου»… (Β ΄Σαμ. 1, 26)
• «υπερέβαινε την αγάπην των…» (Β΄Σαμ. 1, 26)
• «παρά την αγάπην με την…» (Β΄ Σαμ. 13, 15)
• «Αγαπήσω σε, Κύριε, η ισχύς μου…» (Ψαλμ. ΙΖ (ΙΗ) 17, 1)
• «αγαπήσατε τον Κύριον πάντες οι όσιοι αυτού…» (Ψαλμ. Λ (ΛΑ) 24)
• «ωδή υπέρ του αγαπητού…» (ΜΔ (ΜΕ) 44, 1)
• «ευφραίνου … εις την αγάπην…» (Παρ. 5, 19)
• «αλλ’ η αγάπη καλύπτει πάντα…» (Παρ. 10.12)
• «ξενισμός λαχάνων μετά αγάπης..» (Παρ. 15,17)
• «παρά κρυπτομένη αγάπη…» (27, 5)
• «γνωρίζων είτε αγάπη θέλει…» (Εκκλ. 9,1)
• «Έτι και η αγάπη αυτών…» (9,6)
• «διότι η αγάπη σου είναι…» (Άσμ. Ασμ. 1,2)
• «ενθυμεισθαι την αγάπην σου…» (Άσμ. Ασμ. 1,4)
• «η σημαία αυτού επ’ εμέ… αγάπη…» (Άσμ. Ασμ.2,4) κλπ.

Εννοείται πως υπάρχουν πολλά παράγωγα της λέξεως αγάπη μέσα στην Παλαιά Διαθήκη, όπως για παράδειγμα ο όρος «αγάπαι» («Είναι κηλίδες εις τας αγάπας» Ιούδ. 12), αγάπησις («σε ηγάπησα αγάπησιν αιώνιον» (Ιερ. 31,3), αγαπητά, αγαπητή, αγαπητοί, αγαπητόν, αγαπητός, ή τα ρήματα αγαπώμαι, αγαπώ, που υπάρχουν κατά δεκάδες μέσα στην Παλαιά Διαθήκη
Εξυπακούεται ότι δεν μιλάμε για την Καινή Διαθήκη, που ο όρος αυτός είναι λογικό να υπάρχει πολλές φορές, αφού η αγάπη ήταν κεντρικό σημείο αναφορά του Θεανθρώπου πάνω στη γη! Μια λέξη την οποίαν επαναλάμβαναν συνεχώς όχι μόνον οι Μαθητές του Ιησού, αλλά και οι Απόστολοι, με πρώτο τον Παύλο, που έλεγε το περίφημο εκείνο:
«Εάν ταίς γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον. 2 και εάν έχω προφητείαν και ειδώ τα μυστήρια πάντα και πάσαν την γνώσιν, και εάν έχω πάσαν την πίστιν, ώστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμι. 3 και εάν ψωμίσω πάντα τα υπάρχοντά μου, και εάν παραδώ το σώμά μου ίνα καυθήσωμαι, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι. 4 Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου περπερεύεται, ου φυσιούται, 5 ουκ ασχημονεί, ου ζητεί τα εαυτής, ου παροξύνεται, ου λογίζεται το κακόν, 6 ου χαίρει επί τή αδικία, συγχαίρει δε τή αληθεία· 7 πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει. 8 Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει. είτε δε προφητείαι, καταργηθήσονται· είτε γλώσσαι, παύσονται· είτε γνώσις, καταργηθήσεται. 9 εκ μέρους δε γινώσκομεν και εκ μέρους προφητεύομεν·
10 όταν δε έλθη το τέλειον, τότε το εκ μέρους καταργηθήσεται. 11 ότε ήμην νήπιος, ως νήπιος ελάλουν, ως νήπιος εφρόνουν, ως νήπιος ελογιζόμην· ότε δε γέγονα ανήρ, κατήργηκα τα τού νηπίου. 12 βλέπομεν γάρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον· άρτι γινώσκω εκ μέρους, τότε δε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην. 13 νυνί δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα· μείζων δε τούτων η αγάπη.» (Α΄Κορ. 13, 1-13).
Παρερμηνείες…
Δυστυχώς ορισμένοι, από το πάθος που διακατέχονται εναντίον του χριστιανισμού και πολλών χριστιανών, φθάνουν στο σημείο να αναφέρουν ανιστόρητα ή απίστευτα πράγματα μόνο και μόνο επειδή γνωρίζουν ότι πολλοί χριστιανοί, λόγω των πολλών ασχολιών τους, δεν έχουν την δυνατότητα να διαβάζουν ευαγγέλιο.
Αναφέρουν, για παράδειγμα, ότι ο χριστιανισμός διδάσκει το … μίσος (αν είναι ποτέ δυνατόν!) και μνημονεύουν παραπλανητικά ορισμένα χωρία, όπως για παράδειγμα αυτό που αναφέρει ο Ιωάννης στην πρώτη επιστολή του:
«Μην αγαπάτε τον κόσμο, ούτε αυτά που είναι μέσα στον κόσμο. Αν κάποιος αγαπάει τον κόσμο, η αγάπη του Θεού δεν υπάρχει μέσα σε αυτόν.» (Ιωάννου Α. 2, 15)
Δεν γράφουν, όμως, την ερμηνεία του χωρίου αυτού, που δίδει ο Ι. Θ. Κολιτσάρας, αλλά και άλλοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι (Παναγιώτης Ν. Τρεμπέλας, κλπ), που ερμηνεύουν το χωρίο αυτό ως εξής:
«Μη αγαπάτε τον αμαρτωλόν κόσμο ούτε τας ματαίας απολαύσεις και τας αμαρτωλάς τέρψεις, που υπάρχουν εις τον κόσμον και αι οποίαι χωρίζουν τον άνθρωπον από τον Θεόν. Εάν κανείς αγαπά τον κόσμο της αμαρτίας, η αγάπη του Θεού Πατρός δεν υπάρχει μέσα του» (!!)
Άλλο παραπλανητικό παράδειγμα είναι μία φράση του Ιακώβου, που δεν γράφεται (εσκεμμένως) ολοκληρωμένη:
«Όποιος λοιπόν θελήσει να είναι φίλος του κόσμου, εχθρός του Θεού καθίσταται.» (Ιακώβ 4:4).
Η φράση αυτή του Ιακώβου έχει ως εξής:
«4. μοιχοί και μοιχαλίδες! ουκ οίδατε ότι η φιλία του κόσμου έχθρα του Θεού εστίν; ος αν βουληθή φίλος είναι του κόσμου, εχθρός του Θεού καθίσταται»!
Αν και θεωρούμε περιττή την ερμηνεία από τους παραπάνω πανεπιστημιακούς δασκάλους, αφού οι πάντες πλέον αντιλαμβάνονται την σημασία της φράσεως του Ιακώβου, εντούτοις θα την καταχωρήσουμε για να μην υπάρχει η παραμικρή υποψία δόλου:
«Προδόται και προδότριαι, που καταπατείτε και μολύνετε την πίστιν και την αγάπην προς τον Χριστόν! Δεν γνωρίζετε ότι η αγάπη και η προσκόλλησις εις τον αμαρτωλόν κόσμον είναι έχθρα προς τον Θεόν; Όποιος θελήσει να είναι φίλος τού κόσμου τών αμαρτωλών διασκεδάσεων και ηδονών τού κόσμου γίνεται εχθρός του Θεού»!!
Με την ίδια λογική οι παρερμηνείες που γίνονται εις βάρος του χριστιανικού κόσμου, γίνονται και από άλλα εδάφια ή χωρία, όχι της Βίβλου (τελειώνει εδώ ο … πίθος της παραπληροφόρησης), αλλά από ρητά ή φράσεις διαφόρων εκκλησιαστικών μορφών, για τα οποία, κάποια στιγμή, θα κάνουμε ειδική αναφορά.
Έκαναν και τον Χριστό … ανθρωποκτόνο!
Εκείνο, όμως, στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε είναι η πιο μεγάλη παραπληροφόρηση εις βάρος αθώων και άδολων πιστών με μία φράση που είπε ο Χριστός και την οποίαν έχουν κάνει όλοι αυτοί οι αρνητές και πολέμιοι του χριστιανισμού «σημαία αντιχριστιανικής προπαγάνδας» αφού, δήθεν, αυτή η φράση … «οδήγησε στις κατοπινές σφαγές των Ελλήνων και στη γενικότερη διάπραξη σφαγών από τους χριστιανούς»!!
Αλλά ας δούμε ποια είναι η διαβόητη αυτή φράση του Κυρίου:
«Όσοι δεν πιστέψουν σε μένα φέρτε τους εδώ και κατασφάξτε τους» (Λουκ. 19, 27)
Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Ουδέν αναληθέστερον!…
Ο Χριστός, στην περίπτωση αυτή, αναφέρει μία παραβολή από τις πολλές που έχει πει για να διδάξει τους οπαδούς Του τι πρέπει να προσέχουν ώστε πολλά διδάγματα των παραβολών να γίνονται επίκεντρο προβληματισμού των πιστών. Όταν για παράδειγμα ανέφερε την παραβολή του ασώτου υιού, δεν προέτρεπε τους οπαδούς Του να γίνουν άσωτοι υιοί, αλλά, τουναντίον, να επιστρέψουν εις τον δρόμο του Θεού!
Ακριβώς το ίδιο γίνεται και στην παραπάνω παραβολή, που μνημονεύει ο Λουκάς , όπου, με λίγα λόγια, ο Χριστός λέει τα εξής:
Ήταν κάποτε ένας άνθρωπος ο οποίος πήγε σε μία μακρινή χώρα για να πάρει την βασιλεία και κατόπιν να επιστρέψει. Αφού δε κάλεσε δέκα δούλους τους έδωσε δέκα μνας (δηλαδή εκατό περίπου δραχμές της εποχής εκείνης) και τους είπε να τις εμπορευθούν και μόλις επιστρέψει να του αποδώσουν λογαριασμό. Επειδή, όμως, οι συμπολίτες του τον μισούσαν και δεν τον ήθελαν βασιλιά, έστειλαν μία επιτροπή και του είπαν ότι δεν σε θέλουμε για βασιλιά. Αυτός, όμως, όταν επέστρεψε κι αφού είχε πάρει την βασιλεία, φώναξε τους δούλους, που είχε δώσει τα χρήματα, και ζήτησε λογαριασμό. Όσοι εμπορεύθηκαν σωστά τα χρήματα επιβραβεύθηκαν με εξουσία πάνω σε διάφορες πόλεις. Ένας εξ αυτών, που ήταν πονηρός, τιμωρήθηκε με το να του πάρουν τα χρήματα και να τα δώσουν σε άλλον, ο οποίος είχε τη δυνατότητα να τα εμπορευθεί, ζητώντας παράλληλα να φέρουν μπροστά του τους συμπολίτες του εκείνους, που δεν τον ήθελαν βασιλιά τους, για να τους κατασφάξουν μπροστά του!.
Πού βλέπετε, λοιπόν, τον Χριστό να γίνεται … ανθρωποκτόνος; Με την παραβολή αυτή ο Χριστός θύμιζε σε πολλούς ανθρώπους πώς συμπεριφέρνονται ορισμένοι άνομοι και παράνομοι, είτε δούλοι είτε βασιλείς!
Αντιλαμβάνεσθε, κυρίες και κύριοι, μέχρι ποίου σημείου μπορεί να φθάσει κανείς με τον συσκοτισμό, την παραπληροφόρηση και (κυρίως) με την μισαλλοδοξία, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο ή τον σκοπό του!
Οι διωγμοί…
Αλλά, ορισμένοι δεν φτάνουν εκεί. Προχωρούν και παραπέρα, αφού μιλάνε για …. «κατοπινές σφαγές των Ελλήνων και στη γενικότερη διάπραξη σφαγών από τους χριστιανούς» (!!)
Τις σφαγές και τους διωγμούς διέπραξαν οι Ρωμαίοι πολυθεϊστές αυτοκράτορες (επαναλαμβάνω: οι Ρωμαίοι – και όχι οι Έλληνες- πολυθεϊστές αυτοκράτορες) με τις φοβερές και ανελέητες, τις φρικιαστικές και εγκληματικές διώξεις εναντίον των χριστιανών των πρώτων τριών αιώνων του χριστιανισμού, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με διαφόρους ιστορικούς (Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Ειρήνη Οικονομίδου κλπ) να βρουν το θάνατο και πολλά εκατομμύρια Έλληνες χριστιανοί, αποδεκατίζοντας τον Ελληνισμό από το ανθρώπινο δυναμικό του!
Τον καιρό εκείνο όχι μόνον δεν τολμούσες να προσηλυτίσεις ανθρώπους στον χριστιανισμό, αλλά στη σκέψη και μόνον ότι κάποιος μπορούσε να ήταν χριστιανός βρισκόταν αμέσως ή στα καταφύγια, ή στις ερήμους ή στο Κολοσσαίο της Ρώμης για να τον φάνε τα αιμοβόρα θηρία!.. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι καθ’ όλη την διάρκεια των τριών αιώνων των διωγμών και καθ’ όλη την ρωμαϊκή επικράτεια έχασαν τη ζωή τους 8-15 εκατομμύρια χριστιανοί!!
Κλείνοντας θα πούμε κάτι το οποίο είναι μία αλήθεια: Ο Ελληνισμός είχε πολλά παραδείγματα ανθρώπων, που από την αγάπη τους προς τον πλησίον θυσίαζαν ακόμη και τη ζωή τους. Το παράδειγμα και μόνον του Δάμωνα και του Φιντία* είναι αρκετό για να μας παραδειγματίσει.
Κι αν οι αρχαίοι πρόγονοί μας δεν είχαν τη λέξη «αγάπη» σε ευρύτατη χρήση στο καθημερινό λεξιλόγιό τους, είχαν άλλες λέξεις μ τις οποίες υποδήλωνα την ίδια σημασία (στέργω, φιλώ κλπ).
Ένα, όμως, ήταν το μόνιμο και διαχρονικό πρόβλημα των Ελλήνων: Οι εμφύλιες διαμάχες και οι σπαραγμοί.
Μόνον ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, για να αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, διήρκεσε όχι έναν μήνα, όχι δύο μήνες, όχι τρεις μήνες ή ένα χρόνο, αλλά … είκοσι επτά (27) ολόκληρα χρόνια!!! Τόσα θέλαμε για να αποδεκατισθούμε μεταξύ μας και να ανοίξουμε εύκολα τις πύλες στους εχθρούς, που καραδοκούσαν, και μας έκαναν στο τέλος να έχουμε πάνω από κεφάλι μας τους Ρωμαίους κατακτητές, που κάθισαν στο σβέρκο μας πάνω από 400 ολόκληρα χρόνια!
Κι αυτό, ασφαλώς, δεν έγινε από την πολλή … αγάπη, που είχαμε μεταξύ μας, αφού κάναμε τόσους και τόσους μακροχρόνιους εμφύλιους πολέμους μεταξύ μας! Και το κενό αυτό (καλώς ή κακώς) ήρθε και το κάλυψε ο Χριστός με την Διδασκαλία Του!
Ελπίζω το πάθημα να μάς έγινε μάθημα και να μην ξανακάνουμε τα ίδια λάθη μεταξύ μας! Να έχουμε πραγματική αγάπη, ομόνοια και ενότητα μεταξύ μας, διότι σε τέτοιους καιρούς, όπου ο χώρος μας έχει κατακλυστεί κυριολεκτικά από μια πανσπερμία οικονομικών μεταναστών, οι μεταξύ μας διαφωνίες είναι πλέον πολυτέλεια – και μόνον πολυτέλεια!
Ελπίζω!..
Δάμων και Φιντίας
Για να κλείσουμε με κάτι ευχάριστο, ας θυμηθούμε έναν αρχαίο μύθο:
Κάποτε, στα χρόνια των αρχαίων Ελλήνων, ο γνωστός τύραννος της Σικελίας Διονύσιος έμαθε κάτι και ήθελε να διαπιστώσει κατά πόσο αληθεύει αυτό που έμαθε. Δηλαδή, πως οι Πυθαγόρειοι ήταν πιστοί στη φιλία τους ακόμα κι αν απειληθεί η ίδια τους η ζωή. Για να διαπιστώσει αν είναι αλήθεια ή όχι διέταξε τους στρατιώτες του να του φέρουν μπροστά του το Φιντία. Εκεί με λίγα λόγια είπε στο Φιντία πως είχε καταδικαστεί σε θάνατο γιατί είχε αποδειχτεί πως συνωμοτούσε εναντίον του.
Ο Φιντίας του ζήτησε μια χάρη. Να πάρει τη θέση του ο Δάμων μέχρι το βράδυ που θα γίνονταν η εκτέλεση ώστε να μπορέσει να ταχτοποιήσει τις υποχρεώσεις του μια και τον περίμενε ο θάνατος.
Αυτό και έγινε. Τη θέση του Φιντία την πήρε ο Δάμων. Η ώρα περνούσε και ο Φιντίας δε φαίνονταν. Όμως λίγο πριν τελειώσει ο χρόνος εμφανίστηκε ο Φιντίας και πήρε κανονικά τη θέση του .Ο Διονύσιος συγκινήθηκε πολύ και ζήτησε να τον βάλουν στην παρέα τους ως τρίτο μέρος αλλά η φιλία έπρεπε να παραμείνει μεταξύ των δύο φίλων για να είναι φιλία!

netakias.wordpress.com