Γράφει ο Γ. Βοσκόπουλος
Ο εορτασμός του έπους του 40 έχει πλέον υπερκαλύψει το ιστορικό και συμβολικό πλαίσιο μία εθνικής εορτής. Ίσως μάλιστα σήμερα προσφέρει γόνιμο σημείο επαφής ανάμεσα σε τμήματα της δεξιάς και αριστεράς που καλούνται εκ των πραγμάτων να γεφυρώσουν τις όποιες ιδεολογικές διαφορές τους και να παράσχουν αξιόπιστη ηγεσία, ένα πλαίσιο ουσιαστικής διαπραγμάτευσης. Όσων δεν θα λειτουργήσουν ως «αξιόπιστοι» διεκπεραιωτές έναντι των εταίρων. Αυτό συνιστά μία υποχρέωση και δέσμευση για το μέλλον. Η Ελλάδα του σήμερα αναζητά πολιτικές δυνάμεις που θα θέσουν στο περιθώριο καταστατικές, ενδεχομένως ιδεολογικές διαφορές και θα λειτουργήσουν ως ένας φορέας ενίσχυσης της συνοχής μίας κατακερματισμένης κοινωνίας. Ως ένα ανάχωμα σε μία οργανωμένη προσπάθεια αποδόμησης του Δήμου και των καταστατικών αρχών του.
Η γενιά του 40 διαφέρει θεμελιωδώς από τις σημερινές γενιές. Αποτελεί την τελευταία ηρωική γενιά. Άνθρωποι απλοί, στερημένοι, εξουθενωμένοι οικονομικά αλλά μεγάλοι σε επίπεδο αξιών. Εξέφρασαν τον πλέον υγιή πατριωτισμό, διακριτό γνώρισμα κάθε συλλογικότητας που προσδένεται άδολα, χωρίς ρατσισμό και ξενοφοβία σε μία γεωγραφική χωροταξία. ΝΑΙ μπορεί να υπάρξει πατριωτισμός εκτός του μισαλλόδοξου πλαισίου της ακροδεξιάς. ΝΑΙ μπορεί ο πολίτης να αγαπά την πατρίδα του και να μην μισεί άλλες πατρίδες. Με τον ίδιο τρόπο ένας πατέρας εκφράζει την αγάπη του για το παιδί του. Η αμφίδρομη αυτή σχέση δεν παραπέμπει σε μίσος για τα άλλα παιδιά.
Αυτοί που επί σειρά ετών αρνούνται την πραγματικότητα του διεθνούς κρατοκεντρικού συστήματος και τη σημασία των εθνών ως διακριτές μονάδες μίας πολύχρωμης ανθρωπολογικής αποτύπωσης αρνούνται το αυτονόητο. ΝΑΙ τα έθνη συνιστούν τη Λυδία Λίθο των όποιων οργανωτικών δομών που προκύπτουν από τη δημιουργία Δήμων, πολιτικών κοινοτήτων. Η παγκόσμια πολυμορφία αποτελεί μια επιθυμητή από κάθε πλευρά κανονικότητα. Αν δεν υπήρχε οφείλαμε να την εφεύρουμε προκειμένου να προστατεύσουμε το επί μέρους από το άχρωμο, άοσμο και ισοπεδωτικό παγκόσμιο.
Η βίαιη υπέρβαση της κοσμοθεωρίας των εθνών, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο του καθηγητή Π. Ήφαιστου, συνιστά μία καταστατική εκτροπή της διεθνούς ετερογένειας. Μία διαστροφή όσων θεωρούν τα έθνη αναλώσιμα μίας διαδικασίας ομογενοποιημένου μηρυκασμού και υπέρβασης της ετερότητας που μπορεί να γεννήσει κανόνες και νόρμες μίας ενιαίας συμπεριφοράς.
Τα έθνη διαθέτουν ή οφείλουν να διαθέτουν ιστορική μνήμη. Είναι η μνήμη του ηρωικού παρελθόντος τους. Είναι το διακριτό χαρακτηριστικό της συμβολής τους στην παγκόσμια ιστορία, στον αγώνα του επί μέρους ενάντια στο παγκοσμιοποιημένο. Η ετερότητα, ετερογένεια και εθνοτική πολυμορφία προκύπτουν ως μια «φυσική» κατάσταση ατόμων και συλλογικοτήτων που δρουν ως πολιτικά όντα, αυτόβουλοι πολίτες σε ένα πολύχρωμο διεθνές περιβάλλον.
Η αντίσταση στην βίαιη ομογενοποίηση αποτελεί φυσική αντίδραση του ατόμου και της συλλογικότητας. Είναι ή οφείλει να είναι μία πράξη συνειδητή και αν χρειαστεί να εκλάβει μία ηρωική χροιά. ΝΑΙ η αντίσταση είναι στάση ζωής, είναι μία αντανακλαστική συμπεριφορά στον βίαιο επαναπροσδιορισμό της παγκόσμιας πραγματικότητας. Εκφράζει το αυτονόητο της επιλογής της γενιάς του 40 η οποία αποτελεί πρότυπο αγωνιστικότητας. Πρότυπο συλλογικής συμπεριφοράς και συλλογικής αξιοπρέπειας. Το τελευταίο είναι αυτό που λείπει από τις σημερινές γενιές του ομογενοποιημένου καταναλωτισμού που διαβιούν σε αξιακό κενό. Η ιστορία διδάσκει, διαπαιδαγωγεί, παρέχει παραδείγματα και ευκαιρίες για συγκρίσεις. Μπορεί να αποτελέσει μοχλό μισαλλοδοξίας αλλά η αξία του παιδαγωγικού χαρακτήρα της μας υποχρεώνει να αναλάβουμε αυτό το ρίσκο.
Τα ΟΧΙ του 40 αποτελούν την μεγαλύτερη ιστορική παρακαταθήκη των Ελλήνων. Λειτούργησαν ως εξωτερίκευση μίας υπερκομματικής, δια-ταξικής συνειδητής επιλογής ενός μικρού έθνους. Είναι αυτά τα ΟΧΙ που το ανέδειξαν στη συνείδηση ενός παγκόσμιου κοινού και το κατέστησαν πρότυπο αγωνιστικότητας και αντίστασης. Είναι αυτά που ρευστοποίησαν οι Έλληνες στο παγκόσμιο χρηματιστήριο κύρους. Είναι αυτά που κέρδισαν το σεβασμό της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Τα αγόγγυστα ΝΑΙ του μετα-ηρωικού σήμερα προκαλούν χλευασμό, απορία, λύπη και εσωτερική αποσύνθεση.
Τα ΟΧΙ του 40, τα ΟΧΙ των πολλών αποτελούν παρακαταθήκη στα ΝΑΙ του σήμερα. Με τα σημερινά ιδεολογικο-πολιτικά δεδομένα το ΟΧΙ συνιστούσε ανορθολογισμό, μία αυτοκαταστροφική επιλογή ενάντια στη λογική του Δαρβινισμού. Το ΝΑΙ θα συνιστούσε «πραγματισμό», αποδοχή του ολοκληρωτισμού. Οι Έλληνες σήμερα αποτελούν ένα μετα-ηρωικό έθνος, αποκομμένοι από τη δική τους ιστορική εμπειρία, συλλογική μνήμη, αποστεωμένοι αξιακά με ελλιπή αντανακλαστικά και συλλογική αξιοπρέπεια. Η στάση τους δεν βοηθάει την ηγεσία και ουσιαστικά λειτουργεί ως συνδιαμορφωτής του παίγνιου μηδενικού αθροίσματος που διαμορφώνεται.
Γ. Βοσκόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών
Πρόεδρος Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας
