Ομόφωνα ενέκρινε η Βουλή των Ελλήνων την πρόταση του Προέδρου του Σώματος κ. Νικολάου Βούτση για την πρόσβαση στο υλικό του Φακέλου της Κύπρου, στο πλαίσιο του Πρωτoκόλλου Συνεργασίας της Βουλής των Ελλήνων με τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Πρόκειται για την ιστορική συμφωνία στην οποία είχαν προβεί ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Νικόλαος Βούτσης και ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Γιαννάκης Κυπριανού, τον Ιανουάριο του 2016, για την πρόσβαση στο υλικό που συνέλεξε η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων σε ό,τι αφορά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν πριν και κατά το πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 και την τουρκική εισβολή που ακολούθησε.
Η Βουλή των Ελλήνων εξουσιοδότησε τον κ. Βούτση να διαβιβάσει το υλικό του Φακέλου της Κύπρου στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, κατά την επίσημη επίσκεψη που θα πραγματοποιήσει την προσεχή Παρασκευή στη Λευκωσία επικεφαλής κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας.
Ο Πρόεδρος της Βουλής, απευθυνόμενος στο Σώμα, έκανε λόγο για ιστορικό χρέος απέναντι στον κυπριακό λαό, επισημαίνοντας:
«Αισθάνομαι ιδιαίτερη ευθύνη που βρίσκομαι ενώπιον σας γι’ αυτό το θέμα. Ιδιαίτερα όμως αισθάνομαι συγκίνηση, και το λέω ειλικρινά, διότι 43 χρόνια δεν είναι απλά πολλά. Είναι υπερβολικά πολλά και έχουν διαμορφώσει ένα ιστορικό ρήγμα μνήμης και ευθύνης. Και με αυτή την έννοια είναι ζήτημα ιστορικού χρέους, με τις ηθικές, πολιτικές και άλλες διαστάσεις του.
Στη δική μου γενιά, είχαμε το σύνθημα ‘‘ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ’’. Πέρασαν 43 χρόνια κι εκείνο το ‘‘ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ’’ ενδεχομένως να υπήρξε ένα συλλογικό άλλοθι για τη λήθη -ηθελημένη ή αθέλητη- μιας ολόκληρης κοινωνίας, μιας ολόκληρης χώρας. Είμαστε υποχρεωμένοι να τοποθετηθούμε επί της ουσίας».
Όπως υπογράμμισε ο κ. Βούτσης, «με σκοπό τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης και την ετεροχρονισμένη εκπλήρωση του ελάχιστου της ηθικής, ουσιαστικής και ιστορικής υποχρέωσης στο κυπριακό κράτος δημιουργήθηκε ακριβές αντίγραφο του Φακέλου της Κύπρου». Στόχος, όπως ανέφερε ο Πρόεδρος της Βουλής, είναι να υπάρξει μια επιμελημένη έκδοση των πρακτικών της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων για τον Φάκελο της Κύπρου, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, τους επόμενους μήνες, με ευθύνη και των δύο κοινοβουλίων, στην οποία να μπορεί να έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό. «Μια πολύτιμη ιστορική πηγή, πάντα στο πλαίσιο της ασφάλειας, της εγκυρότητας και επιστημονικής ακεραιότητας που προσφέρει το κύρος των δύο εθνικών κοινοβουλίων», όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο κ. Βούτσης.
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία του Προέδρου της Βουλής στην Ολομέλεια του Σώματος:
«Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αισθάνομαι ιδιαίτερη ευθύνη που είμαι ενώπιόν σας γι’ αυτό το θέμα. Ιδιαίτερα, όμως, αισθάνομαι συγκίνηση –και το λέω ειλικρινά– διότι σαράντα τρία χρόνια δεν είναι απλά πολλά, είναι υπερβολικά πολλά και έχουν διαμορφώσει ένα ιστορικό ρήγμα μνήμης κι ευθύνης.
Με αυτήν την έννοια, είναι θέμα ιστορικού χρέους με ηθικές, πολιτικές και άλλες διαστάσεις, το ζήτημα για το οποίο αναφέρθηκε προηγούμενα και ο Πρωθυπουργός.
Στη δικιά μου γενιά τότε, πάρα πολύ παλιά, κολλάγαμε κάτι αυτοκόλλητα που έλεγαν ‘‘Δεν ξεχνώ’’ για την Κύπρο. Πέρασαν σαράντα τρία χρόνια κι εκείνο το ‘‘Δεν ξεχνώ’’ ενδεχομένως υπήρξε ένα άλλοθι συλλογικό για τη λήθη, ηθελημένη ή αθέλητη, μιας ολόκληρης κοινωνίας, μιας ολόκληρης χώρας. Είμαστε υποχρεωμένοι να τοποθετηθούμε επί της ουσίας.
Αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση διότι με τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης, αλλά και με εκπροσώπους όλων των κομμάτων της Βουλής, τους τελευταίους μήνες, υποδεχθήκαμε δύο φορές στην Τανάγρα από δεκαέξι φέρετρα παιδιών-στρατιωτών. Προφανώς συνομήλικοί μας θα ήταν τώρα, αλλά δεν πρόλαβαν να ζήσουν. Τότε ήμασταν κι εμείς στα χρόνια τους. Τώρα μόλις έχει ξεκινήσει η διαδικασία –τα τελευταία χρόνια εννοώ– και λόγω της τεχνολογίας DNA κ.λπ., να προσπαθούν να τακτοποιήσουν τους λογαριασμούς τους με τους συγγενείς τους.
Είναι μια απίστευτη, μια θλιβερή ιστορία που αφορά σε έναν πόλεμο –επιτρέψτε μου– ο οποίος δεν κηρύχθηκε ποτέ. Είναι θύματα πολεμικών συγκρούσεων οι οποίες δεν αναφέρονται πουθενά σαν τέτοιες, διότι δεν υπήρξε καμία κήρυξη πολέμου από καμία πλευρά. Γι’ αυτό όταν υποδεχόμαστε τα θύματα ενώπιον των γονέων τους, των αδελφών τους, μέσα σε τραγικές και δραματικές όπως αντιλαμβάνεστε καταστάσεις, δεν μπορεί η ελληνική πολιτεία σήμερα να αποδώσει μια πραγματική τιμή, ένα παράσημο, μια αναφορά. Απλώς βγαίνουν κάποιοι λόγοι και αποδίδονται κάποια γραπτά.
Είναι πραγματικά μια δραματική υπόθεση, διότι πίσω της έχει και χιλιάδες άλλα θύματα, αλλά και χιλιάδες αγνοούμενους. Είναι πράγματα τα οποία γνωρίζουμε πολύ καλά, για τα οποία όμως δεν έγινε δυνατόν μέχρι του παρόντος να προχωρήσουν οι έρευνες και να αποδοθούν ευθύνες.
Με αυτή την έννοια, επαναλαμβάνω ότι από την πλευρά μου θα σας δώσω και θα καταθέσω όλα τα στοιχεία, έτσι ώστε μετά γνώσεως να ληφθεί η σχετική απόφαση για την οποία ακούσαμε προηγούμενα και από τον Πρωθυπουργό.
Θέλω να καταθέσω τα Πρακτικά της χθεσινής συνεδρίασης της Διάσκεψης των Προέδρων, όπου ετέθη αυτό το ζήτημα.
(Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Νικόλαος Βούτσης καταθέτει τα προαναφερθέντα Πρακτικά.)
Θέλω να καταθέσω το Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ της Βουλής των Ελλήνων και της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας για την πρόσβαση στο υλικό του Φακέλου της Κύπρου, το οποίο υπεγράφη στις 21 Γενάρη 2016.
(Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Νικόλαος Βούτσης καταθέτει το προαναφερθέν Πρωτόκολλο.)
Επίσης, καταθέτω και το συμπληρωματικό παράρτημα Πρωτοκόλλου Συνεργασίας για την πρόσβαση στο υλικό του Φακέλου της Κύπρου, που υπεγράφη στις 15 Φεβρουαρίου 2017.
(Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Νικόλαος Βούτσης καταθέτει το προαναφερθέν Πρωτόκολλο.)
Σε αυτά αναφέρθηκε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής κ. Γιαννάκης Ομήρου στην ομιλία που έκανε εδώ στην Ολομέλεια της Βουλής. Καταθέτω και αυτά τα Πρακτικά με τις δεσμεύσεις που υπήρχαν και με μια πάρα πολύ σοβαρή εργασία που έγινε αυτόν τον ενάμιση χρόνο.
(Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Νικόλαος Βούτσης καταθέτει τα προαναφερθέντα Πρακτικά.)
Με βοήθεια των κομμάτων -με την έννοια ότι κανένα κόμμα δεν ζήτησε να παρέμβει ή να παρακωλύσει αυτή τη διαδικασία, πέραν αυτών που είπε προηγούμενα ο κ. Μιχαλολιάκος «Κάνω δύο φορές αίτηση» κ.λπ.- αλλά και με τη βοήθεια των εκπροσώπων του Τύπου που τη σεβάστηκαν, αυτή η διαδικασία έμεινε επί ενάμιση χρόνο εκεί όπου έπρεπε να μείνει.
Καταθέτω τον πίνακα των μαρτυρικών καταθέσεων. Είναι εκατόν τριάντα εννιά φάκελοι. Είναι περί τις ενενήντα μαρτυρικές καταθέσεις στην Επιτροπή, όλων των υπευθύνων, πρωταιτίων ή συμμετεχόντων, προς την Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής.
(Στο σημείο αυτό ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Νικόλαος Βούτσης καταθέτει για τα Πρακτικά τον προαναφερθέντα πίνακα.)
Δίπλα από κάθε έναν απ’ αυτούς τους φακέλους είναι καταγεγραμμένος ο αριθμός των σελίδων. Είναι από εξήντα μέχρι διακόσιες πενήντα σελίδες, που αφορούν τις μαρτυρικές καταθέσεις για όλη την περίοδο και που ήταν το βασικό αντικείμενο, με βάση το οποίο, όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, διαμορφώθηκαν τα πορίσματα.
Πρόκειται για ένα πόρισμα τότε όχι της πλειοψηφίας, αλλά της πλειοψηφούσας δύναμης του ΠΑΣΟΚ, διότι δεν έγινε ποτέ ψηφοφορία σ’ αυτή τη Βουλή για τα πορίσματα. Κατατέθηκε τον Οκτώβριο του 1988 ένα πόρισμα, δύο ακόμη πορίσματα από τον Κώστα Κάππο κι από τον κ. Βαρβιτσιώτη κατατέθηκαν, έγινε συζήτηση στην ελληνική Βουλή πάνω σε όλα αυτά και εκεί σταμάτησαν όλα.
Δεν έχει υπάρξει ούτε σχετική απόφαση της Βουλής επ’ αυτών, παρότι υπήρχε μια δέσμευση να επανέλθει το ζήτημα για συζήτηση ούτε ανελήφθη πολιτική πρωτοβουλία ύστερα πάνω σ’ αυτό το ζήτημα. Τα είκοσι εννιά επόμενα χρόνια, όποτε συζητήθηκε εδώ το Κυπριακό, ήταν στο πλαίσιο προ ημερησίας διατάξεως συζήτησης των Προέδρων των Κομμάτων ή με αφορμή το Σχέδιο Ανάν κ.λπ. Αυτό το ζήτημα είχε τεθεί εκτός της όποιας διαδικασίας και διερεύνησης, ενώ από πλευράς της κυπριακής Βουλής αρκετές φορές είχε έλθει αυτό το ζήτημα ως αίτημα, τουλάχιστον για να υπάρχει επικοινωνία.
Επιτρέψτε μου ένα μικρό ιστορικό, για να ξέρουμε όλοι μας σε σχέση με αυτό το ζήτημα, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Πρέπει να ξέρουμε ότι το 1975 υπήρξε απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου όπου παραχωρήθηκε στον Υπουργό τότε Εθνικής Αμύνης το δικαίωμα να άρει τις ποινικές διώξεις κατά των υπευθύνων της κυπριακής τραγωδίας. Ύστερα υπήρξαν δεσμευτικές πολιτικές δημόσιες θέσεις πρωθυπουργού το 1975 και το 1976-1977, 1978 και 1983, αν δείτε τα Πρακτικά της Βουλής, αρκετές φορές από αρκετές πλευρές είχε έλθει το αίτημα ότι θα έπρεπε αυτό το ζήτημα να συζητηθεί, να μαζευτούν τα ντοκουμέντα, να μαζευτούν τα υλικά κ.λπ.
Τελικά, το 1986 γίνεται Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής με συμμετοχή όλων των κομμάτων. Δίνονται δύο παρατάσεις και εντός διετίας, στις 31-10-1988, έγινε η κατάθεση του πορίσματος που σας ανέφερα.
Δεν έγινε δημοσίευση των Πρακτικών, όπως είχε προαναγγελθεί, παρότι τα Πρακτικά είναι εδώ, είναι μέσα στη Βουλή, είναι τακτικά, όπως είναι και τα Πρακτικά όλων των άλλων συνεδριάσεων και προφανώς προσβάσιμα, προσπελάσιμα και από οποιαδήποτε κοινοβουλευτική ομάδα και από οποιονδήποτε βουλευτή. Έχει και πολύ μεγάλη αξία η μελέτη αυτών των Πρακτικών.
Είπαμε για τα δύο Πρωτόκολλα. Στο Πρωτόκολλο αυτό το οποίο υπογράψαμε επιβεβαιώνεται η πρόσβαση της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας στο υλικό που συγκεντρώθηκε ή χρησιμοποιήθηκε από την Εξεταστική Επιτροπή για τον Φάκελο της Κύπρου. Επίσης, συγκροτήθηκαν δύο επιτροπές εμπειρογνωμόνων και υπηρεσιακών παραγόντων και καθηγητών πανεπιστημίων. Και οι δύο επιτροπές θα συνεργάζονταν με στόχο την ταξινόμηση, την ψηφιοποίηση του εν λόγω υλικού. Και τρίτον, το υλικό στο οποίο θα δοθεί πρόσβαση στη Βουλή των Αντιπροσώπων θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για κοινοβουλευτικούς ή επιστημονικούς, ιστορικούς σκοπούς, με την έγκριση πάντοτε των εκάστοτε Προέδρων των δύο Κοινοβουλίων. Αυτή ήταν η δέσμευση.
Ύστερα, υπήρξε και ένα συμπληρωματικό πρωτόκολλο και έχει ενδιαφέρον λιγάκι να ακούσετε αυτά τα οποία θα σας διαβάσω:
«Συμπληρωματικά υπεγράφη ένα παράρτημα στις 15.2.2017, που διευκρίνιζε ότι έγγραφα που εντοπίστηκαν με διαβάθμιση «απόρρητο» ή «άκρως απόρρητο» επιπλέον αυτών τα οποία είχαν έλθει σε γνώση της Επιτροπής και συζητήθηκαν και αποτέλεσαν τη βάση των πορισμάτων και τα οποία βρίσκονται εδώ, αποτελούν μεν αναπόσπαστο μέρος του υλικού, ωστόσο για οποιαδήποτε χρήση τους απαιτείται κοινή έγγραφη άδεια ή οδηγία των δύο Προέδρων των Κοινοβουλίων».
Επ’ αυτών των εγγράφων, ακριβώς επειδή έχουν χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, στο προσεχές διάστημα, σε εύλογο διάστημα -ίσως να απαιτηθούν δυο, τρεις, τέσσερις μήνες- θα υπάρξει -διότι υπάρχουν σοβαρές νομικές και διεθνείς δεσμεύσεις σε αυτά τα ζητήματα, δεν είναι απλά ζητήματα- η πρόσβαση, έτσι ώστε να αποχαρακτηριστεί ενδεχομένως ένα μεγάλο μέρος εξ αυτών. Κάποια δεν είναι για αποχαρακτηρισμό, επιτρέψτε μου να έχω μια άποψη, αλλά αυτά θα τα δούμε. Είναι επιπλέον υλικά τα οποία δεν θα αποσταλούν σήμερα, στον βαθμό που δεν αποτελούν μέρος αυτών με τα οποία ασχολήθηκε και συγκρότησε τα πορίσματα η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής.
Πλην όμως είναι εδώ και με υπεύθυνη διαδικασία και αυτά, καθώς αποτελούν -και το έχουμε αναγνωρίσει- μέρος αυτού του συνολικού υλικού, κάποια στιγμή τον επόμενο καιρό θα δοθούν, χωρίς να τα βαρύνει οποιοδήποτε κώλυμα διεθνών σχέσεων ή νομικών προνοιών.
Έτσι, στο πλαίσιο των εργασιών της Επιτροπής που συστάθηκε βάσει του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας, το υλικό του Φακέλου της Κύπρου εντοπίστηκε σε διάφορα σημεία στα υπόγεια της Βουλής, συγκεντρώθηκε, ταξινομήθηκε και αποθηκεύτηκε σε κατάλληλο χώρο.
Η Επιτροπή, προχωρώντας στο έργο της, διαπίστωσε πως το κύριο σώμα του υλικού αποτελούν τα Πρακτικά της Επιτροπής με τις καταθέσεις όλων των πρωταγωνιστών της τραγωδίας του 1974. Στις καταθέσεις γίνεται αναφορά στην κατάθεση κάθε μάρτυρα στο ΓΕΣ και ΓΕΕΘΑ ή στις άλλες αρχές των Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ υπάρχουν συνοδευτικά έγγραφα από φορείς και θεσμούς που ενεπλάκησαν σε αυτά τα γεγονότα.
Είμαι υποχρεωμένος δημόσια να σας πω το εξής: Διαπιστώθηκε ότι έλειπαν οι έντεκα πρώτοι φάκελοι, κεντρικοί φάκελοι σε αυτές τις ερωταποκρίσεις, που είχαν αντιστοίχως τα Πρακτικά των έντεκα πρώτων συνεδριάσεων της Εξεταστικής Επιτροπής με καταθέσεις μαρτύρων. Χρειάστηκε, ευτυχώς, να γίνει απομαγνητοφώνηση του ηχογραφημένου υλικού, δηλαδή των κασετών που κατέγραφαν οι στενογράφοι την ώρα της συνεδρίασης και κάτι τέτοιο ήταν και τεχνικά δύσκολο μετά από περισσότερα από τριάντα χρόνια. Πλην όμως, τα Πρακτικά που αφορούν αυτές τις έντεκα βασικές μαρτυρικές καταθέσεις δεν είναι ενδεχομένως τα ακριβή, αλλά είναι βάσει της δουλειάς που έγινε αυτόν τον ενάμιση χρόνο.
Δεν εντοπίσαμε πότε, σε ποια συγκυρία, από ποιον, πού και πώς αφαιρέθηκαν αυτοί οι φάκελοι από τα ερμάρια της Βουλής.
Με σκοπό τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης και την ετεροχρονισμένη εκπλήρωση στο ελάχιστο της ηθικής, ουσιαστικής και ιστορικής υποχρέωσης στο κυπριακό κράτος δημιουργήθηκε ακριβές αντίγραφο του Φακέλου της Κύπρου, ώστε να αποσταλεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Έχει προβλεφθεί την Παρασκευή το πρωί να γίνει μια ειδική διαδικασία στη Βουλή των Αντιπροσώπων στην Κύπρο, με στόχο να υπάρξει μια επιμελημένη έκδοση των Πρακτικών της Επιτροπής εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, δηλαδή με ευθύνη και από την Κυπριακή και από την Ελληνική Βουλή τους επόμενους μήνες, η οποία θα ανοίξει και στο ευρύτερο κοινό, δημόσια δηλαδή, μια πολύτιμη ιστορική πηγή, πάντα στο πλαίσιο της ασφάλειας, της εγκυρότητας και της επιστημονικής ακεραιότητας που προσφέρει το κύρος των δυο εθνικών Κοινοβουλίων.
Κυρίες και κύριοι, συναδέλφισσες και συνάδελφοι, σας καλώ να υπερψηφίσουμε, κατά το τακτικό που θα ακολουθήσει η Πρόεδρος, την παρούσα πρόταση.
Ευχαριστώ».
Γραφείο Τύπου & Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης
