Μια αναφορά στο Δερβένι που έγινε πριν 85 χρόνια , κατά τον Απρίλιο του 1929 , από τον αντιπρόεδρο της τότε κυβέρνησης Α. Μιχαλόπουλο με υποβληθείσα έκθεσή του στην κυβέρνηση.
Στην έκθεση Μιχαλόπουλου , η αναφορά στο Δερβένι γίνεται στο κεφάλαιο «Διοικητικό σύστημα της Ελλάδος» όπου μεταξύ άλλων το απόσπασμα αναφέρει τα εξής:
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΚ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ κ. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΤΗΣ ΥΠΟΒΛΗΘΕΙΣΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΝ ΚΑΤ’ ΑΠΡΙΛΙΟΝ ΤΟΥ 1929
ΣΤ’
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Μερικά παραδείγματα
Η περιοχή της διοικήσεως πρέπει να κανονισθή επί τη βάσει των εμπορικών, βιομηχανικών, δικαστικών και λοιπών σχέσεων των επαρχιών προς αλλήλας , προσαρτωμένων τινών επαρχιών εις άλλην διοίκησιν, ή ενίοτε και κοινοτήτωνεπαρχιών τινων προς τάς επαρχίας άλλης εγγύς διοικήσεως. Το γεωγραφικόν σχήμα δεν πρέπει να παίξη κανένα ρόλον. Η Ζάκυνθος λ.χ. καίτοι θα ηδύνατο εκ λόγων γεωγραφικής μορφής να εκληφθή ότι ως μία των Ιονίων νήσων θα έπρεπε να υπαχθή εις την διοίκησιν των Ιονίων νήσων, δεν έχει εν τούτοις καμμίαν οικονομικήν ή άλλην επικοινωνίαν, με των Κέρκυραν και την Κεφαλληνίαν, ενώ έχει ζωηράν τοιαύτην με την Ηλείαν και τας Πάτρας. Καμμίαν επιρροήν δεν πρέπει να ασκήση το γεγονός ότι σήμερον επαρχία τις ή δήμος τις υπάγεται εις την περιοχήν του δείνα και ουχί του δείνα Νομού. Η Ιθάκη λ.χ. απαρτίζει σήμερον μέρος του Νομού Κεφαλληνίας, αλλ’ έχει πολύ περισσότερον εποικοινωνίαν με την Λευκάδα παρά με την Κεφαλληνίαν, υπό την Λευκάδα υπάγεται και εκκλησιαστικώς και εκπαιδευτικώς, είναι δε τόση έλλειψις επικοινωνίας εμπορικής μεταξύ Κεφαλληνίας να έλθη εις Πάτρας και εκείθεν μεταβαίνει Κεφαλληνίαν. Άλλο πρόχειρον μεταξύπολλών παράδειγμα : οι Δήμοι Σολίων και Ανακτόρων της επαρχίας Βονίτσης του Νομού Αιτωλοακαρνανίας έχουσι πολύ περισσοτέραν επικοινωνίαν με την Λευκάδα παρά με το υπόλοιπον μέρος του νομού των, δι’ ό και δικαστικώς υπάγονται εις την Λευκάδα. Η επαρχία Ολυμπίας έχει ολιγωτέραν επικοινωνίαν εμπορικήν με τον νομόν Μεσσηνίας και με τάς Καλάμας παρά με την Ηλείαν και τον Νομόν Αχαϊοήλιδος. Ο δήμος Ευρωστίνης (Δερβένι της Αργολιδοκορυνθίας έχει μεγαλυτέραν συνάφειαν με τας Πάτρας παρά με την Κόρινθον. Η επαρχία Ευρυτανίας έχει μείζονα επαφήν με την Λαμίαν και τας Αθήνας παρά με το Μεσολόγγιον . Και άλλαι άπειραι υπάρχουν όμοιαι περιπτώσεις. Θα είναι κατ’ ανάγκην και αι διοικήσεις ευρύτερα ή στενώτεραι, και θα διαιρούνται εις δύο ή τρειτάξεις. Θα υπάρχωσι δε και περιστάσεις ουκ ολίγαι κατά τάς οποίας επαρχία τις δεν θα πρέπη, δεν θα δύναται να υπαχθή εις καμμίαν διοίκησιν. Τούτο κυρίως λέγω διά τάς νήσους. Εις τίνα διοίκησιν λ.χ. θα υπαγάγη τις την επαρχίαν Τήνου, ήτις ούτε με την Σύρον, την πρωτεύουσαν του νύν Νομού Κυκλάδων, ουδέ με άλλην τινά νήσον των Κυκλάδων έχει εμπορικήν επικοινωνίαν, φρονώ, να μείνουν ανεξάρτητοι, υπαγόμεναι κατ’ ευθείαν από το υπουργείον των Εσωτερικόν. Είναι και αι τοιαύται περιπτώσεις είς πρόσθετος λόγος συνηγορών, κατ’ εμέ, είς την αυτοτελή διοικητικήν οργάνωσιν της επαρχίας, οία ανωτέρω εξετέθη. Δεν είναι τωρινή η σκέψις μου αύτη. Από μακρών ετών καταγίνομαι εις μελέτας και ερεύνας περί καταλληλοτέρου διά την Ελλάδα διοικητικού συστήματος. Έκτοτε είχον την ιδέαν ότι υποδιοικήσεις τινές (επαρχίαι) πρέπει κατ’ ανάγκην να μείνουν ανεξάρτητοι από διοικήσεις (Νομούς). Αισθητική μάλλον παρά πρακτική αντίρρησις θα ηδύνατο να προβληθή κατά της τοιαύτης γνώμης. Αληθώς ο Έλλην ποθεί κατά το πλείστον, κάτι το ομοιόρρυθμον και δεν θα εννοή, εκ πρώτης όψεως, διατί να υπάρχη τι το ανομοιόμορφον εις εν διοικητικόν σύστημα. Αλλά βεβαίως ουδείς πρακτικός λόγος επιβάλλει την απανταχού του Κράτους ομοιομορφίαν της τοπικής διοικήσεως, όταν τοιαύτη σχολαστική ομοιομορφία βλάπτη μάλλον ή ωφελεί….
