H Ομιλία Ντόρας Μπακογιάννη στην HMEΡΙΔΑ ΕΛΙΑΜΕΠ
Πλησιάζει
η ώρα που η Ελλάδα θα αναλάβει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ
συμβαίνουν δύο τινά: Της προεδρίας αυτής θα προηγηθεί το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο
της 19ης και 20ης Δεκεμβρίου που αναμένεται να δώσει κατευθύνσεις για τα θέματα Άμυνας και Ασφάλειας. Της προεδρίας μας επίσης
έπεται εκείνη της Ιταλίας, χώρας με την οποία ο πρωθυπουργός και
οι αρμόδιοι υπουργοί έχουν, πιστεύω, επεξεργασθεί κοινές δράσεις επί τη
βάσει των σε μεγάλο βαθμό, κοινών μας αντιλήψεων και συμφερόντων. Η
ευκαιρία είναι λοιπόν διττή: κατ’ αρχάς ελπίζω
ότι η Ελλάδα, δεδομένου ότι θα επιφορτισθεί το βάρος αμέσου εφαρμογής
των πολιτικών που θα αποφασισθούν, ως προεδρεύουσα χώρα, στο Συμβούλιο
του Δεκεμβρίου πιστεύω ότι θα παρουσιάσει τις δικές της προτάσεις και
προτεραιότητες και ότι θα έχει εξασφαλίσει σημαντικές
συνέργειες με άλλες, κοινών αντιλήψεων, χώρες για τον σκοπό αυτό.
Και τα δύο μείζονα ερωτήματα που στοιχειώνουν την Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας
– τα οποία και είναι η κύρια αιτία της βραδείας εξελίξεως του τομέα αυτού εντός της ΕΕ – η Ελλάδα τα έχει απαντήσει:
-
Θέλουμε μιαν Ευρώπη με ρόλο και αν δεν μπορούμε να έχουμε ακόμα έναν
ρόλο αρμόζοντα στον πληθυσμό και την οικονομική ισχύ της Ευρώπης, πρέπει
να έχουμε τουλάχιστον μιαν
ισχύ στοιχειωδώς αλλά ευπρεπώς επαρκή για την προστασία των συμφερόντων
της. Αυτή θα είναι η θέση μας και κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε λίγες
μέρες, αλλά και η πολιτική μας ως Προεδρίας κατά την εφαρμογή των
μελλόντων που θα αποφασισθούν από το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο. Ως προς την πολιτική άμυνας και ασφάλειας λοιπόν, στόχος μας
είναι το μείζον και όχι το έλασσον.
-
Αλλά, και αυτός είναι ο δεύτερος πυλώνας της πολιτικής μας, η Ελλάδα
επιδιώκει να τίθεται στον πυρήνα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης της
πολιτικής άμυνας και ασφάλειας και
λόγω των εν στενή εννοία διεθνών ενδιαφερόντων της. Αυτό επιτάσσει,
συγκεκριμένα, το εθνικό μας συμφέρον, η προάσπιση του οποίου είναι
συνάρτηση, πρώτον, των γεωστρατηγικών δεδομένων
της χώρας μας, δεύτερον, των απειλών που αντιμετωπίζει και
τρίτον, των πολιτικο-οικονομικών της δυνατοτήτων. Θα προσέθετα και τα
διδάγματα της ιστορίας, που είναι αμείλικτα: η Ελλάδα μεγιστοποίησε τον
ρόλο της, μεγάλωσε, ή συντήρησε τα κεκτημένα, κυρίως
– για να μην πω μόνον – όταν διέθετε τις κατάλληλες συμμαχίες.
Για μένα είναι αδιανόητο μια, sui generis έστω, ένωση κρατών όπως η ΕΕ
να μην επιδιώκει να έχει εκείνα ακριβώς τα χαρακτηριστικά που την
προσδιορίζουν ως Ένωση.
Και ένα κύριο τέτοιο χαρακτηριστικό είναι η ισχύς, ιδίως αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν «projection of power».
Κυρίες και κύριοι,
Οι
αποφάσεις που θα ληφθούν σε λίγες μέρες θα πρέπει να είναι προϊόν
σοβαρής αξιολόγησης του νέου γεωπολιτικού σκηνικού, που άλλαξε πολύ σε
σχέση με εκείνο που άφησα προ τετραετίας
πίσω μου ως υπουργός Εξωτερικών. Η Μεσογειακή πολιτική που με τόση
φροντίδα καλλιεργήσαμε – με ελληνικές πρωτοβουλίες που, μαζί με της
Γαλλίας και της Ισπανίας, θεωρήθηκαν οι περισσότερο προωθημένες,
– κατέρρευσε λόγω των εξελίξεων. Στην πλειοψηφία
των κρατών της άλλης πλευράς της Μεσογείου επικρατεί πλέον είτε ο
αυταρχισμός, είτε το χάος, είτε ο φονταμενταλισμός, συχνά δε, ένας
τραγικός συνδυασμός δύο ή περισσοτέρων εξ’ αυτών
των στοιχείων. Το δε μέλλον άδηλον. Στην ανατολική
πλευρά, στη Συρία, μαίνεται ένας φρικώδης εμφύλιος πόλεμος που κάνει
εκείνον της Γιουγκοσλαβίας, παρά την αποκρουστικότητά του, να μοιάζει με
αψιμαχίες. Περισσότεροι από 100.000 νεκροί
είναι το φρικιαστικό τίμημα. Καραβάνια εκατομμυρίων προσφύγων πήραν τον
δρόμο της αυτόβουλης μεν, αναγκαστικής δε, ουσιαστικά εξορίας.
Ανατριχιαστική παράμετρος όλων αυτών των εξελίξεων είναι δε η ουσιαστική
συρρίκνωση, κάποτε μέχρις εξαφανίσεως, των χριστιανικών
Κοινοτήτων της Μέσης Ανατολής, των Κοινοτήτων αυτών οι οποίες, από τις
αρχές του 20ου αιώνα, μειώνονται συνεχώς αριθμητικά, ενώ η ζωή τους
καθίσταται καθημερινά όλο και πιο ανυπόφορη. Τελευταίως αυτό συμβαίνει
με ρυθμούς που εγγίζουν τα όρια της εξοντώσεως.
Κύρια
δε θύματα είναι οι ορθόδοξες Κοινότητες: αρχιερείς, ιερείς, μοναχοί και
μοναχές και απλοί πιστοί, δεκάδες χιλιάδες εξ’ αυτών. Ναοί, μονές,
εκκλησιαστικά μνημεία κλπ
είτε βανδαλίζονται είτε και καταστρέφονται ολοσχερώς. Βόμβες
τοποθετούνται, σκοτώνοντας ή τραυματίζοντας εκατοντάδες πιστών, όχι
μόνον στη Συρία αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του σχετικώς κοντινού σε μας
μουσουλμανικού κόσμου, περιλαμβανομένης κατά κύριο λόγο
της Αιγύπτου, όπου το Κοπτικό στοιχείο συρρικνώνεται με ταχύτατους
ρυθμούς.
Αγαπητοί φίλοι,
Όλα
αυτά, για να σταματήσουν, απαιτούν την ενεργό παρουσία της Ευρώπης, που
οφείλει να ξεφύγει από την εμβρυώδη κατάσταση στην οποία βρίσκεται σε
θέματα ασφάλειας, άμυνας
– και γενικώς δυνατότητας ουσιαστικών παρεμβάσεων – την στιγμή κατά την
οποίαν υπάρχει κατάσταση αναφλέξεως στον άμεσο περίγυρό της. Την στιγμή
που το Νότιο σκέλος της πλέον θεμελιώδους πολιτικής Γειτονίας που η
Ευρώπη καλλιεργούσε τόσα χρόνια, και για το
οποίο ξόδεψε τόσα χρήματα, καταρρέει.
Το
ΝΑΤΟ, του οποίου θεμελιώδης πυλώνας παραμένουν πάντοτε οι ΗΠΑ,
ενδιαφέρεται λιγότερο από άλλοτε για τις πέριξ ημών περιοχές. Το κενό
πρέπει λοιπόν να καλυφθεί από την ευρωπαϊκή
εξωτερική αλλά και αμυντική πολιτική. Αλλά γιατί εμφανίζεται μειωμένο
το ενδιαφέρον των ΗΠΑ;Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι οι ΗΠΑ
εμφανίζουν τον κάματο των πολλαπλών επεμβάσεων σε μουσουλμανικές χώρες.
Κουράστηκαν να πληρώνουν τις συνέπειες, οικονομικές,
πολιτικές, αλλά και ψυχολογικές, λόγω του μίσους και των παρατεινόμενων
εντάσεων που προκάλεσαν οι παρελθούσες, ή οι συνεχιζόμενες, επεμβάσεις
τους. Επίσης: η εξάρτησή τους από τις ενεργειακές πηγές της περιοχής της
Μέσης Ανατολής, μετά την ανακάλυψη και εκμετάλλευση
εντός των ίδιων των Ηνωμένων Πολιτειών μεγάλων ποσοτήτων σχιστολιθικού
πετρελαίου και αερίου, είναι μικρότερη από ποτέ. Συνακόλουθα και το
πολιτικό τους ενδιαφέρον δεν είναι τόσο πιεστικό.
Ο
πρόεδρος Ομπάμα, για λόγους που δεν υπάρχει χρόνος να αναλύσω εκτενώς
την στιγμή αυτή, έχει ρίξει το βάρος του στην περιοχή του Ειρηνικού.
Είναι γνωστό από τις εκθέσεις του Stratfor και άλλων αντίστοιχων
Ινστιτούτων ότι εκεί θεωρεί πως διακυβεύονται τα μείζονα αμερικανικά
συμφέροντα: η Ουάσινγκτον, συγκεκριμένα, διαβλέπει μείζονα κινεζικό
αναθεωρητισμό, βαίνοντα προς αλλαγή του status quo
της όλης περιοχής. H προστασία της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας και των
Φιλιππίνων, στα μάτια της παρούσας administration, ενέχει, καλώς ή
κακώς, πολύ μεγαλύτερη σημασία από την επιβίωση ή όχι του καθεστώτος του
προέδρου Άσαντ στη Συρία.
Τα
«κενά» αυτά μόνον η Ευρώπη μπορεί να αναπληρώσει. Ιδού κυρίες και
κύριοι γιατί είναι όχι μόνον θεσμική αλλά και στρατηγική και πρακτικώς
επείγουσα ανάγκη να ενισχύσει η
Ευρώπη τόσο την εξωτερική, όσο και την αμυντική της πολιτική εν όψει
του κρίσιμου αυτού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου. Και δεν ανέφερα
καν το μείζον πρόβλημα που μας απασχολεί καθημερινά, ιδίως στην Ελλάδα
και τον λοιπό ευρωπαϊκό Νότο: το πρόβλημα της
παράνομης ή, αν θέλετε, και της απλώς «απελπισμένης» μετανάστευσης των
εξαθλιωμένων και απελπισμένων υπάρξεων από τις περιοχές των κρίσεων και
των διώξεων.
Κυρίες και κύριοι,
Η
Ελλάδα ούτε μπορεί ούτε πρέπει να παραμείνει αμέτοχη έναντι των
κοσμοϊστορικών αυτών για την περιοχή μας, εξελίξεων. Είναι η πλησιέστερη
χώρα στα γεγονότα, έχει τα δικά
της συμφέροντα, στην δε περιοχή βρίσκονται και τρία ελληνο-ορθόδοξα
πρεσβυγενή Πατριαρχεία. Οφείλει λοιπόν, κυρίως αυτή, κατά την συζήτηση των θεμάτων ασφάλειας και άμυνας του προσεχούς Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να πρωτοπορήσει
σε προτάσεις αντιμετώπισης των τραγικών αυτών καταστάσεων, αλλά
και σε ιδέες για την εν γένει ανάπτυξη των σχετικών δυνατοτήτων επί τη
βάσει ανανεωμένων και ισχυρότερων ποιοτικά και αριθμητικά πολιτικών και
δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συγκυρία μάς
ευνοεί. Καθώς δε είπα ήδη, την δική μας προεδρία ακολουθεί η Ιταλία,
κάτι που, αν η συνεννόηση μαζί της αποδειχθεί λυσιτελής, θα προσδώσει
στρατηγικό βάθος στην εφαρμογή των πρώτων φάσεων της πολιτικής που το
Συμβούλιο θα αποφασίσει σε λίγες μέρες.
Επί
του θέματος ειδικότερα του διωγμού και της συρρίκνωσης των χριστιανικών
Κοινοτήτων, κατέθεσα και η ίδια στο Συμβούλιο της Ευρώπης πρόταση
ψηφίσματος, ως επικεφαλής της
ελληνικής κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας. Μέσα στο ζοφερό σκηνικό που
σας περιέγραψα, μοναδική ακτίνα αισιοδοξίας αποτέλεσε τελευταίως, η
πρόοδος που επετεύχθη στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες,
παρά την διαλλακτική τους στάση, ή ίσως μέσω αυτής, στα πλαίσια του
κάπως μειωμένου σε σχέση με το παρελθόν ενδιαφέροντός τους για την
περιοχή, να αναγνωρίζουν πλέον στο Ιράν τον μείζονα ρόλο που κάποτε οι
ίδιες απεύχονταν να αποκτήσει. Αυτό – και μια σχετική
αποξένωση του Ισραήλ και της Τουρκίας από τις ΗΠΑ – είναι φαίνεται το
τίμημα εκείνου που θα αποκαλέσω «ελάσσονα απαγκίστρωση» των ΗΠΑ από την
περιοχή.
Οι
εξελίξεις στην Ουκρανία, η παρατεινόμενη κρίση στον Καύκασο (αν και
ηπιότερα μετά τις εκλογές στη Γεωργία) και οι παραμένουσες εκκρεμότητες
στα Δυτικά Βαλκάνια καλούν και
αυτά σε αυξημένη εγρήγορση την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς προκαλούν όλο και
λιγότερο το ενδιαφέρον των ΗΠΑ, που θεωρούν ότι οι περιοχές αυτές
πρέπει να «ανήκουν» στο domain της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε όλον λοιπόν τον
ευρύτατο – και καίριο στρατηγικά – περιβάλλοντα
την Ευρωπαϊκή Ένωση χώρο, αναδιατάσσεται το πολιτικό σκηνικό. Παντού οι
ανάγκες για στρατηγική και αμυντική παρουσία της ΕΕ αυξάνονται με
γεωμετρική πρόοδο. Αλλά οι ανάγκες φέρνουν και τις ευκαιρίες! Είναι
λοιπόν σήμερα τόσο ανάγκη όσο και ευκαιρία για συνολική
αναβάθμιση της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ η κατάσταση αυτή.
Τι
έχουμε λοιπόν να κάνουμε τώρα σε πρακτικό επίπεδο; Πρώτον, να ξεχάσουμε
– και να παραπέμψουμε στους ιστορικούς το ερώτημα – το πώς και γιατί
πέρασαν 21 χρόνια και ακόμα
δεν έχουμε μια πλήρη και συνεκτική πολιτική άμυνας και ασφάλειας, παρά
τα σταθερά βήματα προς τα εμπρός που γίνονταν όλα αυτά τα χρόνια.
Δεύτερον, να συνειδητοποιήσουμε ότι τα δεδομένα άλλαξαν δραματικά, οι
ανάγκες έγιναν πιεστικές και οι ρυθμοί του παρελθόντος
ως προς την ανάπτυξη των Κοινοτικών δυνατοτήτων άμυνας και ασφάλειας
δεν πρόκειται να μας οδηγήσουν πουθενά. Αυτό ήταν και το κύριο νόημα της
σημερινής μου ομιλίας στην Ημερίδα σας: να επισημάνω την δραματική
αλλαγή των δεδομένων σε ολόκληρο το εύρος του στρατηγικού
περίγυρου της ΕΕ.
Τα
επόμενα βήματα: Προσοχή, τόλμη και άριστη προετοιμασία για το Συμβούλιο
του Δεκεμβρίου. Η σύνοδος δεν είναι μόνον σημαντική για την εξέλιξη της
ΚΠΑΑ. Τα συμπεράσματα θα
αποτελέσουν άμεσο πεδίο εφαρμογής από την ελληνική – και κατόπιν από
την ιταλική – προεδρία. Δεδομένου ότι η συζήτηση θα βασισθεί στα
συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2012 πρέπει να
έχουμε προτάσεις και για τα τρία clusters που ετέθησαν
τότε: Και για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας της ΚΠΑΑ και για την
ανάπτυξη των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ και για την ισχυροποίηση της
ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην έκθεση της βαρόνης Ashton,
που αναλύει τις πολιτικές και πρακτικές παραμέτρους των τριών αυτών
clusters, αλλά και να επισημανθεί η ανάγκη τόσο της ισόρροπης ανάπτυξης
των τριών ως άνω θεματικών όσο και η ανάγκη
συνεχούς επικαιροποίησης των σχετικών ευρωπαϊκών πολιτικών με βάση τα
συνεχώς μεταλλασσόμενα στρατηγικά δεδομένα στον ευρύτατο γεωστρατηγικό
περίγυρο της ΕΕ. Εφιστώ ιδιαιτέρως την προσοχή των αρμοδίων σε δύο
σημαντικές παραμέτρους:
Α.
Στην ανάγκη να ληφθεί υπ’ όψιν η οικονομική κατάσταση της χώρας. Οι
προτάσεις μας πρέπει να είναι καλά στοχευμένες για να εξυπηρετούν τα
άμεσα και πιεστικά προβλήματα που
τόσον εμείς όσο και η Ευρώπη γενικότερα αντιμετωπίζουμε, αλλά και
άριστα κοστολογημένες, λόγω της οικονομικής κρίσης.
Β.
Στην πλήρη εκμετάλλευση της συγκυρίας, που ευνοεί, ιδίως στο θέμα
αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης, τα ελληνικά ειδικότερα συμφέροντα
και που έχει ως επιπλέον πλεονέκτημα
το γεγονός ότι της δικής μας έπεται η ιταλική προεδρία που έχει τις
ίδιες με μας πιεστικές ανάγκες. Το σκηνικό λοιπόν αλλάζει ολόγυρά μας.
Άρα και τα γεωστρατηγικά δεδομένα επί των οποίων στηριχθήκαμε πρέπει,
κατά συνέπεια, να τροποποιηθούν. Η Ευρώπη ετοιμάζεται
τώρα να κάνει αυτό ακριβώς: να θέσει επί ισχυροτέρων βάσεων το θέμα –
και να το θέσει μάλιστα σε λίγες μέρες, την παραμονή ενάρξεως της
ελληνικής προεδρίας. Η Ελλάδα λοιπόν οφείλει, κατά την εξαιρετική ετούτη
για την χώρα μας συγκυρία, να είναι έτοιμη.
Έτοιμη,
να συμβάλλει, με ιδέες και καλά στοχευμένες και κοστολογημένες
προτάσεις, τόσο στην εξέλιξη ενός σημαντικού βραχίονα των Κοινοτικών
πολιτικών, όπως είναι η άμυνα και
η ασφάλεια, όσο και – μέσω αυτής της εξέλιξης – στην προάσπιση των
δικών μας καθαρά συμφερόντων άμυνας και ασφάλειας.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.
