* Ο Σαράντος Θεοδωρόπουλος είναι
δικηγόρος, μέλος του προεδρείου της Πανελλήνιας Ένωσης Δικηγόρων για
τις Γερμανικές Αποζημιώσεις (ΠΕΔ), μέλος του Εθνικού Συμβουλίου
Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ), μέλος
της Επιτροπής του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών για τις Γερμανικές
ΑποζημιώσειςΗ προσπάθεια για τη διεκδίκηση καταβολής των αποζημιώσεων των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, των επανορθώσεων , του κατοχικού δανείου , και της επιστροφής των κλεμμένων πολιτιστικών θησαυρών δεν είναι σημερινή υπόθεση.
Στην ανάδειξη του αιτήματος των ατομικών αποζημιώσεων, της ηθικής δικαίωσης, με πανηγυρικό δικαστικό τρόπο, των θυμάτων της θηριωδίας, η τοπική αυτοδιοίκηση είχε πρωτοστατήσει. Ο τότε Νομάρχης Βοιωτίας , αείμνηστος Ιωάννης Σταμούλης είχε την ιδέα της κατάθεσης αγωγών κατά του Γερμανικού Δημοσίου, με κορυφαία πράξη την κατάθεση της αγωγής για το Ολοκαύτωμα του Διστόμου, μία από τις ελάχιστες αγωγές που κατέστησαν αμετάκλητες με επιτυχή κατάληξη.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι την περίοδο 1995-1998 από εκατοντάδες Έλληνες δικηγόρους (σε κάποιες περιπτώσεις με την στήριξη Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων) και από μερικούς Δικηγορικούς Συλλόγους κατατέθηκαν στα 50 από τα 63 Πρωτοδικεία της Ελλάδας πολλές χιλιάδες αγωγές από Έλληνες πολίτες-θύματα και τις οικογένειές των Γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής πολλές δεκάδες χιλιάδες αγωγές κατά της Γερμανίας, με διεκδικούμενα ποσά ύψους εκατοντάδων τρισεκατομμυρίων δραχμών. Οι δικηγόροι που άσκησαν τις αγωγές αυτές, σχεδόν στο σύνολό τους το 1997 ίδρυσαν την Πανελλήνια Ένωση Δικηγόρων για τις Γερμανικές Αποζημιώσεις (με τα αρχικά Π..Ε.Δ.). και με κεντρικό στόχο τον συντονισμό και την ενιαία αντιμετώπιση από τους κατά τόπους δικηγόρους που χειριζόντουσαν τις αγωγές αυτές στα Πρωτοδικεία της χώρας, την επίλυση διαφόρων νομικών και άλλων προβλημάτων και ζητημάτων και γενικά τον συντονισμό του δικαστικού αγώνα κατά της Γερμανίας. Η ΠΕΔ σήκωσε το κύριο βάρος της δικαστικής αντιπαράθεσης με την Γερμανία μέχρι και την ιστορική δίκη στον Ανώτατο Δικαστήριο (Α..Ε.Δ.) το 2001-2002.
Παρά το ότι μετά την απόφαση 6/2002 του ΑΕΔ, που αναγνώρισε με αυστηρές πρϋποθέσεις τη δικαστική ασυλία του Γερμανικού Δημοσίου, οι περισσότερες από τις αγωγές ματαιώθηκαν και περιμένουν, μέχρι σήμερα το ιστορικό παράθυρο για να μπορέσουν να επανασυζητηθούν , η όλη προσπάθεια συντέλεσε να καλυφθεί ένα τεράστιο κενό στην ιστορική δόμηση της αυτοσυνειδησία του Λαού μας.
Και τούτο γιατί με το ν.δ. 4016, ΦΕΚ Α237-3/11/1959, ανεστάλησαν οι διώξεις κατά Γερμανών υπηκόων φερόμενων ως εγκληματιών πολέμου και οι δικογραφίες απεστάλησαν στις Γερμανικές δικαστικές αρχές. Η δίωξη των εγκληματιών πολέμου ανατίθεται στις Γερμανικές Αρχές. Στις αρμόδιες γερμανικές αρχές ανατίθεται και η εκτέλεση ποινών φυλάκισης, ενώ καταργείται ως χωριστή υπηρεσία το Ελληνικό Εθνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου. Το νομοθέτημα αυτό οδήγησε στην αποφυλάκιση και στην απέλαση του Μαξ Μέρτεν, που είχε καταδικαστεί σε κατά συγχώνευση κάθειρξη 25 ετών . Από τις 850 δικογραφίες που εστάλησαν στη Γερμανία οι περισσότερες θα κλείσουν μετά από «προανακρίσεις» που θα κρατήσουν έως και 20 έτη. Σε κάποιες περιπτώσεις οι εγκληματίες θα απαλλαγούν με βούλευμα. Κανένας δεν θα οδηγηθεί στο Δικαστήριο.
Όμως, το γραφείο δίωξης των εγκληματιών πολέμου δεν είχε μόνο αυτή την αρμοδιότητα. Με βάση τη Συντακτική Πράξη 73/1945 (ΦΕΚ 250/1945), με την συστήθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του Ελληνικού Εθνικού Γραφείου Εγκλημάτων Πολέμου τριμελές δικαστικό συμβούλιο, το οποίο ανέλαβε να ερευνήσει όλες τις καταγγελίες που έγιναν σχετικά, όχι μόνο με τα θύματα αλλά και τις ζημιές τις οποίες υπέστη όλη η Ελλάδα.
Έτσι η κατάργηση του Γραφείου Εγκληματιών πολέμου θα έχει τεράστια επίπτωση στην καταγραφή των ζημιών των ιδιωτών. Θα μείνει ελλειμματική στο επίπεδο του 1959 ή και παλαιότερα. Σε πολλές περιπτώσεις η αποστολή του φακέλου στη Γερμανία θα σημάνει και το κλείσιμο, μέσα στο μετεμφυλιακό κράτος , της έρευνας για πολλές δεκαετίες. Η ιστορική φιλολογία θα ασχοληθεί κυρίως με τον Εμφύλιο, αργότερα με την Εθνική Αντίσταση , ελάχιστα με την κατοχή και σχεδόν καθόλου με την καταγραφή της θηριωδίας.
Με τις ατομικές αγωγές 1990-1995 το κεφάλαιο αυτό θα ξανανοίξει. Οι Έλληνες δικηγόροι από την ανάγκη δικονομικής πληρότητας θα ζητήσουν από τους πολίτες ,της Βοιωτίας αρχικά ,να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο, απαντώντας σε συγκεκριμένες ερωτήσεις και καταγράφοντας ταυτόχρονα, ο καθένας την προσωπική του ιστορία ή εκείνη της ευρύτερης οικογένειάς του.
Η ιδία αυτή ανάγκη θα συντελέσει ώστε να συλλεγεί από κάθε Νομαρχία, που προχώρησε –ακολουθώντας το παράδειγμα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας- στην άσκηση ή την υποστήριξη άσκησης αγωγής, ένας τεράστιος όγκος αποδεικτικού υλικού.
Παρόλο που η απόφαση του ΑΕΔ 6/2002 θα οδηγήσει τη μεγαλύτερη πλειοψηφία των αγωγών που εκκρεμούσαν ενώπιον των ελληνικών δικατηρίων σε ματαίωση, και θα χαθεί μια ιστορική ευκαιρία για τη διαλεύκανση της καταστροφής με τον αμείλικτο τρόπο της δικαστικής διερεύνησης, εν τούτοις θα δώσει το αποφασιστικό έναυσμα για τη στροφή της ιστορικής μελέτης στην περιγραφή της θηριωδίας ,
Παρά ταύτα , η αλλοίωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις Καποδιστριακές, αρχικά , και Καλλικρατικές, εν τέλει, μεταβολές θα διακοψει αυτή τη συνέχεια. Οι μαρτυρικοί τόποι πλέον αποτελούν μια μικρή παρένθεση στους τεράστιους Καλλικρατικούς Δήμους, και ένα μικρό σημάδι στις τεράστιες Περιφέρειες, και δεν έχουν πλέον τη δική τους αυτόνομη φωνή. Η Δράση του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον, της Συνέλλευσης των Ελληνογερμανικών Εταιρειών, η δράση του Φούχτελ, και η όξυνση της οικονομικής κρίσης θα συντελέσουν ώστε ακόμη και σε μερικούς Καλλικρατικούς Δήμους που απαρτίζονται και από μαρτυρικούς Τόπους να γίνονται δράσεις που σκοπό δεν έχουν την ιστορική μνήμη, αλλά επικροτούν τη Λήθη ως πρόταγμα για το Ευρωπαϊκό Μέλλον.
Και εδώ βρίσκεται η πρόκληση του σήμερα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η Αλήθεια στη γλώσσα μας είναι έννοια αντιπαραθετική. Σημαίνει την άρνηση της Λήθης ( α στερητικό + Λήθη). Οι τοπικοί άρχοντες, λοιπόν, θα πρέπει να ξαναθυμίσουν ότι οι καταστροφικότερες επιπτώσεις της Κατοχής φάνηκαν , στις τοπικές κοινωνίες της υπαίθρου, που λόγω της ναζιστικής θηριωδίας αποσαρθρώθηκαν, ενώ λόγω της αστυφιλίας που προκλήθηκε κατέληξαν να χάσουν μεγάλο μέρος του ειδικού κοινωνικού και πολιτιστικού βάρους που είχαν, αλλά και της παραγωγικής τους συγκρότησης ως κύτταρου της κοινωνίας και της οικονομίας , όπως παρατηρείο Κωνσταντίνος Δοξιάδης, ήδη από το 1946.
Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να ξαναπάρει την υπόθεση στα χέρια τους. Είναι ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης η συνεργασία με τους φορείς της διεκδίκησης ( Κυβέρνηση , Βουλή των Ελλήνων , Εθνικό Συμβούλιο για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ), την Πανελλήνια Ένωση Δικηγόρων για τις Γερμανικές Αποζημιώσεις (ΠΕΔ) ) να ξεκινήσουν ένα νέο κύκλο δράσεων .
Ο κύκλος αυτός πρέπει να περιέχει την προσπάθεια ενημέρωσης των πολιτών για τη φύση του ζητήματος με ημερίδες, συνέδρια, ομιλίες, που μπορεί να χρηματοδοτηθούν και από ευρωπαϊκούς φορείς που θα ξυπνούν τη μνήμη. Θα πρέπει να περιέχει δράσεις για τη διαδρομή των μαρτυρικών τόπων από τη φυσιογνωμία τους πριν την καταστροφή και την εξέλιξή τους από την καταστροφή τους έως το σήμερα. Εδώ μπορεί να δοθεί ώθηση στο να συλλέγούν τεκμήρια και κειμήλια, ώστε με ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να δημιουργηθεί ένα site- Τράπεζα μνήμης του Ελληνικού Ολοκαυτώματος που συνεχώς να εμπλουτίζεται.
Έτσι μπορεί να αναπτυχτεί και ένας θεματικός- ιστορικός τουρισμός , πόλος έλξης επιστημόνων , μελετητών, αλλά και καθημερινών ανθρώπων αντιφασιστών, που θα βοηθήσει στην ανάδειξη της υπόθεσης. Στο χάρτη που κατέθεσα στη Βουλή φαίνεται ότι δεν υπάρχει τόπος στην Ελλάδα που να μην έχει πέσει θύμα της καταστροφής των ναζιστών. Άρα, σχεδόν ο κάθε δήμος έχει να ωφεληθεί από αυτή την υπόθεση.
Τέλος πρέπει να ανασυσταθούν οι φάκελοι για τις ματαιωμένες υποθέσεις και να ανασυρθούν τα τεκμηριωτικά τους στοιχεία , είτε συζητηθούν πάλι , είτε όχι. Περιέχουν ανυπολόγιστης αξίας υλικό , αξιοποιήσιμο με πολλούς τρόπους .
Έτσι , με τη βοήθεια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης η όλη προσπάθεια μπορεί να ανανεωθεί. Να αρθρωθεί ένας νέος λόγος . Ένας λόγος που αποσκοπεί στην Αλήθεια. Αποσκοπεί, κυρίως, στη διερεύνηση των συνθηκών που συνέθεσαν την τραγωδία του Ελληνικού Ολοκαυτώματος. « Η δημοσίευσις είναι η ψυχή της Δικαιοσύνης» έλεγαν η παλιοί και η Δικαιοσύνη είναι η πιο παιδαγωγική λειτουργία της Δημοκρατίας .
Από μια τέτοια διαδικασία το αποτέλεσμα που μπορεί να παραχθεί είναι η πλήρης αποδόμηση του ναζιστικού φαινομένου. Από όλη όμως αυτή την προσπάθεια μπορούν να προκύψουν και πολλά, άλλα ωφελήματα και να συγκροτηθεί μία κίνηση με πολλαπλασιαστικά οφέλη , όχι μόνο για μία αποκεντρωτική οικονομική δραστηριότητα με άξονα την κοινωνική οικονομία, αλλά κυρίως μπορεί να ανοίξει μία συζήτηση που θα αλλάξει την κοινωνία της πατρίδας μας .
Και αυτό είναι ένα στοίχημα που το οφείλουμε στις επόμενες γενιές.
airetos.gr
