ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ- "Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ"

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ, ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΡΑΤΗΣΗΣ Γ΄ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ»

«Η Κυβέρνηση στρέφεται κατά της ασφάλειας και της κοινωνικής συνοχής της Χώρας»

Ι.       Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο συζητείται σήμερα στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή της Βουλής, είναι η «ταφόπλακα» σε μια σειρά από πρωτοβουλίες που είχε λάβει η Κυβέρνηση Αντώνη Σαμαρά στους τομείς της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, αλλά και στον τομέα της παράνομης μετανάστευσης και του ασύλου. Κατατέθηκε χωρίς καμία διαβούλευση από μια Κυβέρνηση που μέχρι χθες έβγαζε πύρινους λόγους για ανοιχτές διαδικασίες.

Αφού άνοιξαν τις πόρτες των κέντρων κράτησης, διευκολύνοντας τη μετάβαση των παράνομων μεταναστών στα αστικά κέντρα, αφού μετατρέπουν τα Πανεπιστήμια και τους ιστορικούς χώρους του κέντρου της Αθήνας σε θύλακες ανομίας, φτάσαμε στο τελειωτικό χτύπημα που δεν είναι παρά το άνοιγμα των κελιών των φυλακών, χωρίς καμία προηγούμενη αξιολόγηση των περιπτώσεων και χωρίς καμία εξαίρεση για τα βαρύτερα εγκλήματα που απειλούν την ίδια την κοινωνική συνοχή.

ΙΙ.      Ένα τέτοιο σχέδιο νόμου η Νέα Δημοκρατία δεν μπορεί να το ψηφίσει γιατί αποδομεί τη δημόσια τάξη και ασφάλεια σε  12 βήματα:

1)      Βήμα 1^ο: Κατάργηση του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, το οποίο, μετά από την περιδίνηση στην οποία έχει περιέλθει, από τον Ιανουάριο και μετά, μετά από την περιπλάνησή του στο Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, κατέληξε υπηρεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

■        Τι δουλειά έχει η Δικαιοσύνη με τα Σώματα Ασφαλείας;

■        Γιατί η Κυβέρνηση θέτει κάτω από την ίδια στέγη την εκτελεστική εξουσία με τη Δικαιοσύνη, σε αντίθεση με τη συνταγματική αρχή της διάκρισης των λειτουργιών; Τι προβλήματα συντονισμού και έλλειψης συνεργασίας του πολιτικού προσωπικού επιχειρούμε να καλύψουμε με αυτές τις αλλαγές που αποδιοργανώνουν ακόμη περισσότερο ιδίως την ΕΛ.ΑΣ.;

■        Καταργεί το στάδιο της καταστολής και μένει μόνο στην πρόληψη;

■        Γιατί δεν αφήνει τους θεσμούς να κάνουν τη δουλειά τους και επιδιώκει πρόσθετα προσκόμματα στη λειτουργία τους;

■        Τι σχέση έχει π.χ. το Πυροσβεστικό Σώμα με τις δομές της Δικαιοσύνης και γιατί να μπει σε περιπέτειες στο κατώφλι της αντιπυρικής περιόδου;

■        Πόση προχειρότητα μπορεί να έχει μια Κυβέρνηση όταν καταργεί με μια εκπρόθεσμη τροπολογία ένα ολόκληρο υπουργείο, χωρίς να ρυθμίζει ειδικότερα τα ζητήματα και τα προβλήματα που θα προκύψουν από αυτή την υπαγωγή; Έχει γίνει καμιά σχετικά μελέτη;

2)      Βήμα 2^ο: Κατάργηση των καταστημάτων κράτησης Γ΄ τύπου και των αυτοτελών Τμημάτων Γ΄  τύπου τα οποία δημιουργήθηκαν ήδη από το 2009.

Τα Καταστήματα κράτησης Γ΄ τύπου και τα Αυτοτελή Τμήματα Γ΄  τύπου υπηρετούσαν την προσπάθεια αποτροπής ή τουλάχιστον δραστικού περιορισμού των πιθανοτήτων επανάληψης σοβαρών εγκληματικών ενεργειών από δράστες ιδιαίτερης επικινδυνότητας, ιδίως μάλιστα τους εμπλεκόμενους σε τρομοκρατικές ενέργειες, των οποίων η εγκληματική δράση είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη, την ποινική καταδίκη και κατ’ ακολουθία τον εγκλεισμό σε Καταστήματα Κράτησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

          Αποτελεί κοινό τόπο στις καθημερινές αναπαραστάσεις του εγκλήματος, ότι τα τελευταία χρόνια η εγκληματικότητα στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται, όχι µόνο από ποσοτική αύξηση αλλά κυρίως από ποιοτική μεταβολή, συνιστάμενη στη διάπραξη εγκλημάτων που χαρακτηρίζονται από εγγενή βιαιότητα ή/και διάχυτη επικινδυνότητα, που απειλεί ευθέως τη δηµόσια τάξη και ασφάλεια. Η τάση αυτή έχει καταγραφεί µε σαφήνεια τα τελευταία χρόνια τόσο σε επίπεδο ουσιαστικού ποινικού δικαίου, µέσω της τυποποίησης νέων εγκλημάτων ή της θεσμοθέτησης επιβαρυντικών περιστάσεων σε ήδη υπάρχοντα, της αυστηροποίησης των επαπειλούµενων ποινών κ.λπ., όσο και σε επίπεδο δικαστηριακής πρακτικής, µέσω της αύξησης των προσωρινών κρατήσεων, των ποινών που επιβάλλονται, κ.λπ.. Η παραπάνω κατάσταση δεν µπορεί παρά να επηρεάζει ευθέως και να αντανακλά, τόσο στον αριθµό του έγκλειστου πληθυσμού, όσο και στα ποιοτικά του χαρακτηριστικά. Με το άρθρο 1 του σχεδίου νόμου, η Χώρα επιστρέφει στο καθεστώς της παντελούς έλλειψης Καταστήματος Κράτησης με ιδιαίτερες προδιαγραφές, που να το καθιστούν Υψίστης Ασφαλείας, γεγονός που και τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα των κρατουμένων και του σωφρονιστικού προσωπικού θέτει σε κίνδυνο και την ασφάλεια και το κύρος της Χώρας πλήττει καίρια.

3)      Βήμα 3ο: Ανήλικοι άνω των 15 ετών που έχουν διαπράξει σοβαρότατα εγκλήματα και είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνοι πλέον δεν κρατούνται στα ειδικά καταστήματα κράτησης νέων, αφήνονται ελεύθεροι, ενώ καμία ποινική ευθύνη δεν υπάρχει έως τα 15 έτη.

4)     Βήμα 4^ο: Ανοίγουν οι πόρτες των φυλακών για καταδικασθέντες και σοβαρές εγκληματικές πράξεις, ακόμη και για κακουργήματα που τιμωρούνται με ποινές άνω των 10 ετών, μετά από την έκτιση μικρού μέρους της ποινής τους. Να μας δώσουν στοιχεία πόσοι από αυτούς που υπάγονται στο άρθρο 6 ιδίως στην παρ. 3 θα αφεθούν ελεύθεροι, με την ψήφιση του παρόντος!

5) Βήμα 5^ο: Εξομοιώνονται οι έχοντες 67% αναπηρία κρατούμενοι με τους έχοντες 50% αναπηρία και αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης. Ποιές φωτογραφικές περιπτώσεις υποκρύπτονται εν προκειμένω για αποφυλάκιση; Χρειαζόταν τελικά ένα ολόκληρο νομοθέτημα με τόσο περιπτωσιολογικές ρυθμίσεις για να εξυπηρετηθούν όλες οι ειδικές ανάγκες των μελών και των φίλων της οικογένειας Ξηρού;

6) Βήμα 6^ο: Ειδικότερα, επί του άρθρου 1:

Με την κατάργηση, τόσο των καταστημάτων κράτησης Γ τύπου, όσο και των αυτοτελών Τμημάτων Γ΄ τύπου, καταργούνται στην πραγματικότητα όλοι οι ειδικοί τρόποι έκτισης ποινών με πρόσθετη αυστηρότητα, η οποία επιβάλλεται λόγω της ιδιαιτερότητας των περιπτώσεων και η οποία δεν γινόταν αυθαίρετα, αλλά τελούσε, με τον ισχύον θεσμικό πλαίσιο, υπό την κρίση, την απόφαση και την εγγύηση των αρμόδιων δικαστικών και εισαγγελικών αρχών. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση όσοι εκτίουν ποινές για τρομοκρατικές πράξεις, οι οποίοι θα βρίσκονται σε συνεχή ζύμωση με τους κοινούς ποινικούς κρατουμένους, με όλες τις γνωστές συνέπειες που είχαμε έως σήμερα στις πολύκροτες υποθέσεις τρομοκρατίας, εξευτελιστικών για τη Χώρα αποδράσεων, αλλά και με την ανάδειξη νέας γενιάς τρομοκρατών. Οι κρατούμενοι αντιμετωπίζονται, με τις νέες ρυθμίσεις, ισοπεδωτικά, χωρίς να προβλέπεται ειδική ποινική μεταχείριση -όπου αυτή επιβάλλεται- σύμφωνα με την αιτιολογημένη απόφαση των αρμόδιων δικαστικών και εισαγγελικών αρχών για εκείνους που έχουν τελέσει εγκλήματα ιδιαίτερης ηθικής απαξίας και βαρύτητας, καθώς και για κρατούμενους που κρίνονται ιδιαίτερα επικίνδυνοι για την ασφάλεια της χώρας και τη δηµόσια τάξη, καθώς και για την τάξη και την ασφάλεια στα καταστήματα κράτησης Α΄ ή Β΄ τύπου.

Παρά τις πομπώδεις διακηρύξεις της αιτιολογικής έκθεσης, το υφιστάμενο πλαίσιο (ν. 2776/1999 και ν. 4274/2014) ήταν απόλυτα σύμφωνο με όλους τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς κανόνες, με τις νοµολογιακές αρχές, ενώ είχαν ληφθεί υπόψη ανάλογες ρυθμίσεις που ίσχυαν εδώ και χρόνια σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, είχε εξετασθεί ενδελεχώς, κατά την κατάρτισή τους, η σχετική νοµολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ιδίως άρθρα 3, 6 παρ. 1, 8 ΕΣΔΑ), η Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, καθώς και οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Υπηρετούσαν έτσι –και μάλιστα πλήρως- τόσο την αρχή της νοµιµότητας, όσο και εκείνη της αναλογικότητας, η οποία επιτάσσει το υιοθετούµενο µέτρο και ο επιδιωκόµενος σκοπός να τελούν σε σχέση αναγκαιότητας και αναλογίας.

7) Βήμα 7^ο: Επί του άρθρου 2 παρ. 1, 12 και 13

Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων προκύπτει ότι α) η ποινική ανευθυνότητα αυξάνεται από τα 13 στα 15 έτη, β) σωφρονιστικά μέτρα σε ανήλικους επιβάλλονται πλέον εφόσον ο ανήλικος έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του και η πράξη του, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα απειλούμενο με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Η προηγούμενη ρύθμιση (άρθρο 127 παρ. 1 Π.Κ.) όριζε ότι περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων επιτρέπεται μόνο αν ο ανήλικος έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του και εφόσον η πράξη του, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα και εμπεριέχει στοιχεία βίας, στρέφεται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας ή τελείται κατ` επάγγελμα ή κατ` εξακολούθηση. 

Με την αντικατάσταση του άρθρου 127 παρ. 1 οι προϋποθέσεις κράτησης ανηλίκου γίνονται τόσο ανελαστικές που καταλείπονται εκτός ρύθμισης περιπτώσεις τέλεσης εξαιρετικά σοβαρών εγκλημάτων που μπορεί να είναι κακουργήματα αλλά δεν τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη. Έτσι, π.χ. μπορεί 17χρονος να έχει καταδικαστεί για συμμετοχή σε ομαδικό βιασμό που τελέστηκε με μεγάλη αγριότητα και, επειδή το έγκλημα αυτό δεν τιμωρείται και για τον ενήλικο με ισόβια κάθειρξη, να κυκλοφορεί ελεύθερος και να μην μπορεί ούτε καν να κρατηθεί προσωρινώς! 

Επιπλέον, και αυτό είναι επίσης πολύ σοβαρό, με την παρ. 13 του άρθρου 2 του σχεδίου νόμου, δεν παρέχεται κανένα περιθώριο στάθμισης στο δικαστή, σε αντίθεση με την αντικαθιστάμενη διάταξη του άρθρου 127 παρ. 1 Π.Κ., η οποία, μέσα από τη ρήτρα της κρίσης ότι η τέλεση της πράξης εμπεριέχει στοιχεία βίας, στρέφεται κατά της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας ή τελείται κατ’ επάγγελμα ή κατ’ εξακολούθηση επέτρεπε να γίνει μια στάθμιση και να ληφθούν υπόψη οι συνθήκες της συγκεκριμένης περίπτωσης. Γιατί εκφράζεται αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές και γιατί «δένονται» τα χέρια της Δικαιοσύνης μέσα από τόσο ανελαστικές ρυθμίσεις;

Όπως επισημαίνει και η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, με τις ρυθμίσεις αυτές θεσπίζεται ποινική μεταχείριση αδικαιολόγητα επιεικής, ιδίως για τα κακουργήματα που επισύρουν βαρειές ποινές, πλην της ισόβιας κράτησης, από ένα κύκλο ατόμων που έχει διαπιστωθεί ότι ενεργούν οργανωμένα, είτε χρησιμοποιώντας ανηλίκους, είτε εμφανιζόμενοι αυτοί ως ανήλικοι –όντες αλλοδαποί ενήλικοι- διαπράττοντες μείζονος κοινωνικής απαξίας αδικήματα.

8) Βήμα 8^ο: Επί του άρθρου 2 παρ. 8 επ.

Τόσο για την υπό όρους απόλυση και την προσωρινή κράτηση, όσο και για τον ευεργετικό υπολογισμό της ποινής και για μια σειρά από ευεργετικές διατάξεις, εξομοιώνεται ο κρατούμενος που έχει ποσοστό αναπηρίας 67% με εκείνον που έχει 50% και δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετείται, διάταξη η οποία δεν υπήρχε έως τώρα. Ποιές περιπτώσεις υποκρύπτονται εδώ; Και γιατί δεν καταλείπεται περιθώριο στις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές να σταθμίσουν αν μπορεί, προκειμένου για ιδιαίτερης επικινδυνότητας κρατουμένους, για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια να διασφαλισθεί με άλλους τρόπους ή εξυπηρέτησή τους;

9) Βήμα 9^ο: Επί του άρθρου 6 παρ. 3

Με τη διάταξη αυτή ιδιαίτερα επικίνδυνοι εγκληματίες, που έχουν καταδικαστεί σε ποινή κάθειρξης άνω των 10 ετών, αποφυλακίζονται με τη συμπλήρωση του 1/3 της ποινής τους. Υπενθυμίζεται ότι άλλες διατάξεις αποσυμφόρησης εξαιρούσαν ορισμένες κατηγορίες εγκλημάτων με ιδιαίτερη απαξία ή επικινδυνότητα π.χ. τους καταδικασθέντες για σεξουαλικά εγκλήματα ή τους παιδόφιλους. Εδώ αφήνονται όλοι ελεύθεροι! Η διάταξη είναι προφανώς προσαρμοσμένη με φωτογραφικό τρόπο στις ανάγκες αποφυλάκισης καταδικασθέντων για συγκεκριμένα εγκλήματα που άπτονται της τρομοκρατίας, όπως έχει, άλλωστε, δεσμευθεί ο αρμόδιος υπουργός στους καταληψίες (οικογένεια Ξηρού κλπ.)

Επισημαίνεται ότι η επίκληση στην αιτιολογική έκθεση της οικονομικής επιβάρυνσης που επέρχεται με την κράτηση όλων των επικίνδυνων εκληματιών που τελικώς υπάγονται στο άρθρο 6 είναι τουλάχιστον προκλητική... Αντί ο αρμόδιος υπουργός να θέσει τις επιστημονικές του γνώσεις στην υπηρεσία του σχεδιασμού ενός άρτιου σωφρονιστικού και σύγχρονου συστήματος, καταφεύγει στις εύκολες λύσεις της αποσυμφόρησης με κριτήρια που μόνο ευελιξία δεν παρέχουν στις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές να προφυλάξουν την κοινωνία, εκτιμώντας τις συνθήκες κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης, απαγορεύοντας σε κάποιους από αυτούς τη χρήση της ευεργετικής αυτής διάταξης.

10)    Βήμα 10^ο: Επί του άρθρου 9

Πώς εννοεί η Κυβέρνηση τη λειτουργία κέντρων ανοιχτής διαβίωσης κρατουμένων;

Η εξουσιοδοτική διάταξη είναι πολύ γενική και αόριστη και, κατά τούτο, δεν είναι σύμφωνη με το άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγματος, πολύ περισσότερο τη στιγμή που τίθενται μείζονα ζητήματα δημόσιας ασφάλειας.

Τι πρόκειται να αλλάξει σε σχέση με τον Σωφρονιστικό Κώδικα που ήδη προβλέπει μέτρα ημιελεύθερης διαβίωσης;

11)    Βήμα 11^ο: Επί του άρθρου 10

Προσλήψεις 580 ατόμων για τα καταστήματα κράτησης με ετήσιο κόστος, σύμφωνα με την έκθεση του ΓΛΚ, 8,7 εκ. ευρώ, σε αυτή τη δημοσιονομική συγκυρία. Με ποιές διαδικασίες θα γίνουν οι προσλήψεις αυτές;

12) Βήμα 12^ο: Δεν έγινε καμία διαβούλευση με τους αρμόδιους φορείς και, ιδίως, με την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων. Ούτε, όμως, με επιστημονικές ενώσεις, που έχουν τόσο σοβαρές επιφυλάξεις για το σύνολο των διατάξεων. Γιατί τόση δυσπιστία προς τη Δικαιοσύνη;

ΙV.     Για όλους αυτούς τους λόγους είναι προφανές ότι η Νέα Δημοκρατία δεν ψηφίζει το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Καλεί δε την Κυβέρνηση να ακούσει, έστω και σε αυτή τη φάση, την κραυγή αγωνίας των αρμόδιων φορέων και ιδίως της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και να αποσύρει το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου, το οποίο στρέφεται ευθέως κατά της ασφάλειας και της κοινωνικής συνοχής της Χώρας.