Ο Αγωνιστής Αντιστράτηγος Χατζηγιάννης Μέρτζελλος ή Σοφικίτης στην υπηρεσία του Έθνους.

*Tου Αναστάσιου Λυμπερίου

Σε πρόσφατη επίσκεψη μου στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο για ερευνητικούς λόγους ανακάλυψα στο αρχείο των αγωνιστών της επανάσταση του 1821  την ύπαρξη ενός φάκελου με 42 περίπου επιστολές του αγνώστου για το ευρύ κοινό αλλά σημαντικής προσωπικότητας και ηρώα της περιόδου εκείνης  του Αντιστράτηγου Χατζηγιάννη Μέρτζελλο ή Σοφικίτη.

Θεώρησα χρέος μου λοιπόν αυτά τα ανεκτίμητα ντοκουμέντα που μαρτυρούν τη προσφορά και το έργο του για την πατρίδα να τα μελετήσω και να τα αναδείξω. Οι συγκυρίες της εποχής, οι αντιπαλότητες εκείνης της περιόδου, τα πενιχρά μέσα ή οι δυσκολίες στην διεξαγωγή της ιστορικής έρευνας να μην αποτύπωσαν τη πραγματική διάσταση της ανιδιοτελούς  προσφοράς του στον αγώνα για την  απελευθέρωση του Έθνους, όχι μόνο στην Κορινθία αλλά σ ολόκληρη την τότε επαναστατημένη Ελλάδα.

 Αναζητώντας περισσότερα στοιχεία μέσω της βιβλιογραφικής έρευνας ήρθε στα χέρια μου ένα σπάνιο βιβλίο γραμμένο το 1968  από τον Σταύρο Κουτίβα που περιλαμβάνει το περιεχόμενο αυτών των επιστολών του Αντιστράτηγου Χατζηγιάννη Μέρτζελλου προσφορά του δισεγγόνου του  Νικολάου Θεόδωρου προς το Ελληνικό κράτος.

Ποιος ήταν όμως ο Χατζηγιάννης Μέρτζελλος ;

Ο Χατζηγιάννης Μέρτζελλος γεννήθηκε περίπου το 1791 στο Σοφικό Κορινθίας και καταγόταν από αγροτική οικογένεια.

Νωρίς εγκατέλειψε τη πατρίδα του και μετανάστευσε στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, ελπίζοντας να βρει ένα καλύτερο μέλλον.

Εκεί κάλεσε και  τον αδελφό του, Αθανάσιο Μέρτζελλο, τον όποιο και προσέλαβε στις επιχειρήσεις του. Το 1810 νυμφεύτηκε τη συμπατριώτισσα του Αικατερίνη με την οποία απέκτησε 4 αγόρια και μια θυγατέρα.

Παραμονές της Επαναστάσεως μυήθηκε στη Φιλική εταιρεία, συναισθανόμενος τη σπουδαιότητα της στιγμής για το ξεσηκωμό του Έθνους που πλησίαζε. Με δικά του χρήματα έστειλε τον αδελφό του Αθανάσιο στην Κορινθία για να προετοιμάσει το έδαφος για την Επανάσταση και τους συγχωριανούς του Σοφικίτες για το Μεγάλο Αγώνα.

Πράγματι μόλις έφτασε η ώρα άφησε πίσω του γυναίκα και παιδιά και έσπευσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Σοφικό και ανέλαβε την αρχηγία των όπλων ολόκληρης της περιοχής, όπως ο ίδιος περιγράφει χαρακτηριστικά σε επιστολή του.

Η προσφορά του στην Επανάσταση ήταν σημαντική. Ο Χατζηγιάννης δεν θυσίασε μόνο την οικογενειακή του γαλήνη, θυσίασε και τη περιουσία που με μόχθο είχε αποκτήσει στον αγώνα για την  ελευθερία της πατρίδας του χωρίς ποτέ του να ζητήσει τίποτα.

Ως οπλαρχηγός ο ίδιος εξόπλισε και προετοίμασε δικό του στρατιωτικό σώμα περίπου 600 ανδρών και μαζί με τον επίσκοπο Δαμάλων Ιωνά, το Παπανίκα με ορεινούς Κορίνθιους, τον Σιναιίτη και Διδασκαλόπουλο με τους Περαχωρίτες, τον Πανούση με Μεγαρείς και άλλους Κορίνθιους κήρυξε την Επανάσταση στη Κορινθία  στις 31 Μαρτίου 1821 και την επομένη 1^η Απρίλιου 1821 άρχισαν τη πολιορκία της Ακροκόρινθου η οποία κράτησε έως τις 14 Ιανουαρίου 1822.

Ο Χατζηγιάννης με διαταγή του Νικηταρά  πολέμησε επίσης τα στρατεύματα του Δράμαλη το καλοκαίρι του 1822 στο Μετόχι της Φανερωμένης στο Αγιονόρι όπου έδειξε αυταπάρνηση και γενναιότητα. Επίσης έλαβε μέρος ως επικεφαλής 250 στρατιωτών στις μάχες της Στυλίδας της Αγίας Μαρίνας και της Νέας Πάτρας .

Η προσφορά του στον Αγώνα ήταν πολύτιμη γι αυτό και είχε κερδίσει το σεβασμό και τη φιλία όλων. Διοικούσε ανεξάρτητο σώμα από στρατιώτες και συχνά λάμβανε διαταγές από τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη την οποία και παραθέτω:

(Η φωτογραφία της επιστολής είναι από το Αρχείο των Αγωνιστών του 1821 από το φάκελο του αγωνιστή Χατζηγιάννη Μέρτζελλου ή Σοφικίτη που βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αρχείο Ιστορικών Εγγράφων ΙΕΕΕ, Αριθμός έγγραφου 19944).

«ηγαπημένε μου Χ’’: Γιάννη.

έλαβον το γράμμα σου και ίδον να με γράφεις δια να σου στείλω τζεπχανέ, εγώ δεν έλειψα να στείλω από προχθές και ελπίζω τώρα να έχετε. λοιπόν μη λείψεις εις το να πάγης και ο ίδιος εις τα μαγαζιά δια να εκπλήρωσης την υπόθεσιν μια ώρα αρχήτερα. υγιαίνε.

                                                                            ό αρχιστράτηγος

                                                                            θ.κολοκοτρώνης».

Αναγνωρίζοντας τη γενναιότητα και τη μετριοπάθεια του στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου η κυβέρνηση τον ορίζει χιλίαρχο και αργότερα στα 1825 οι Κορίνθιοι πρόκριτοι τον προτείνουν για αντιστράτηγο. Πράγματι στις 26 Μαρτίου 1825 η κυβέρνηση Κουντουριώτη τον προήγαγε στο βαθμό της Αντιστρατηγίας.

Έλαβε μέρος σε αναρίθμητες μάχες πιστός στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδος μέχρι την εδραίωση του Αγώνα και τη σύσταση του Ελληνικού κράτους. Ο ίδιος βλέποντας τους αγώνες του να δικαιώνονται αποσύρθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Σοφικό πάμφτωχος μαζί με την οικογένεια του με την ελπίδα ότι η πατρίδα θα τον ανταμείψει. Μάταια όμως, γιατί το κράτος δεν είχε τη δυνατότητα να τον αποκαταστήσει. Τα υπόλοιπα χρόνια τη ζωής του τα πέρασε στα Εξαμίλια Κορινθίας καλλιεργώντας τα κτήματα του και πέθανε γύρω στα 1860.

Ο Χατζηγιάννης Μέρτζελλος ή Σοφικίτης ήταν σεμνός, τίμιος, ανιδιοτελής, φλογερός αγωνιστής και γνήσιος πατριώτης τα κατορθώματα και οι πράξεις του οποίου αν και δεν μνημονεύονται αναδεικνύουν τη γενναιότητα και τη προσωπικότητα του. Αφιέρωσε τη ζωή του και θυσίασε τη περιουσία του  υπηρετώντας ολόψυχα το Έθνος και την πατρίδα του. Ανήκει στα χωρία εκείνων των αγνώστων από την επίσημη ιστοριογραφία της Ελληνικής Επανάστασης Αγωνιστών οι οποίοι προσέφεραν ότι πολυτιμότερο είχαν και παρέμειναν λησμονημένοι, έχοντας ως μοναδική ανταμοιβή την ηθική ικανοποίηση πως με τις θυσίες τους  η πατρίδα τους ελευθερώθηκε.

                                                                               * ο κ. Αναστάσιος Λυμπερίου είναι    Οικονομολόγος MSc και Υποψήφιος Διδάκτωρ

tasoslimp@yahoo.gr