Ο πάπας Φραγκίσκος καταθέτει στεφάνι στο
μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ στην Άγκυρα την Παρασκευή. (
Πηγή: REUTERS/Stoyan Nenov)
Ο πάπας Φραγκίσκος που επισκέπτεται την
Τουρκία την Παρασκευή, θα δει μια χώρα της οποίας ο χριστιανικός
πληθυσμός έπεσε από 20% πριν από 100 χρόνια στο 0,2% σήμερα.
«Καμία χώρα της περιοχής, ούτε καν το Ιράν, δεν είναι τόσο ομοιογενής από άποψη ισλάμ όσο η Τουρκία», λέει στο BBC ο συγγραφέας Τσενγκίζ Ακτάρ. «Είναι μια μονο-χρωματική, μουσουλμανική χώρα».
Μετά την ίδρυση της τουρκικής
δημοκρατίας το 1923, πραγματοποιήθηκε η «ανταλλαγή πληθυσμών» με την
Ελλάδα κατά την οποία περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Έλληνες
εγκατέλειψαν την Τουρκία και γύρω στους 300.000 μουσουλμάνους την
Ελλάδα. Οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης αρχικά διασώθηκαν αλλά ύστερα
από την εξοντωτική φορολόγηση, τα πογκρόμ του 1955 και τις μαζικές
απελάσεις του 1964, η ελληνορθόδοξη κοινότητα συρρικνώθηκε.
«Η εθνοκάθαρση των μη μουσουλμανικών
μειονοτήτων αποτέλεσε τεράστια "διαρροή εγκεφάλων". Σήμανε επίσης την
εξαφάνιση της αστικής τάξης διότι όχι μόνο ήταν εύποροι αλλά ήταν και
τεχνίτες. Η Κωνσταντινούπολη έχασε ολόκληρη την χριστιανική και την
εβραϊκή της κληρονομιά», προσθέτει ο κ. Ακτάρ.
Οι Αρμένιοι ήταν η έτερη μεγάλη
χριστιανική μειονότητα της Τουρκίας. Εκατοντάδες χιλιάδες απελάθηκαν,
σκοτώθηκαν ή πέθαναν από πείνα και ασθένειες το 1915. Από έναν πληθυσμό
δύο εκατομμυρίων Αρμενίων, μόνο 50.000 απομένουν σήμερα.
«Οι Αρμένιοι φοβούνται να εκφράσουν την θρησκευτική τους ταυτότητα», λέει ο Ρόμπερτ Κόπτας από την αρμενική εφημερίδα Agos της οποίας ο διευθυντής, Χραντ Ντινκ, δολοφονήθηκε από τούρκους εθνικιστές πριν από επτά χρόνια. «Οι περισσότεροι κρύβουν τον σταυρό μέσα από το πουκάμισό τους» διαφορετικά «θα
ξεσηκώσουν κάποια αντίδραση στον δρόμο. Δεν θέλω να πω ότι όλοι οι
Τούρκοι είναι κατά του χριστιανισμού αλλά ο μουσουλμανικός εθνικισμός
είναι τόσο υψηλός που ο κόσμος φοβάται να εκφραστεί».
Η χριστιανική μειονότητα ανησυχεί επειδή ο μουσουλμανικός εθνικισμός αυξήθηκε στα 11 χρόνια της διακυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο τούρκος πρώην πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος έκανε ενέργειες
υποστήριξης προς τους χριστιανούς, όπως την ψήφιση νόμου για την
επιστροφή της περιουσίας τους που είχε δημεύσει το κράτος και για να
επιτραπεί να διδάσκονται χριστιανικά θρησκευτικά στα σχολεία. Αλλά
τονίζει συνεχώς την ισλαμική ταυτότητα και η βάση του είναι συντηρητικοί
μουσουλμάνοι.
Οι Καθολικοί, που αποτελούν την
μικρότερη χριστιανική μειονότητα στην Τουρκία, σοκαρίστηκαν από το κύμα
δολοφονιών καθολικών ιεραπόστολων και ιερέων πριν από μερικά χρόνια.
«Το να είσαι Τούρκος σήμερα σημαίνει ότι οφείλεις να είσαι μουσουλμάνος», λέει ο πατέρας Ιουλιανός Πίστα. «Στο
παρελθόν, περιφρονούσαν τους πιστούς μουσουλμάνους. Σήμερα ενθαρρύνεται
η προσευχή της Παρασκευής. Η κοινωνία ισλαμοποιείται. Πρόσφατα είδα
νέους να αφοδεύουν και να ουρούν στην εκκλησία μου».
Το ισλάμ παραμερίστηκε από την κοσμική
τουρκική δημοκρατία το 1923. Αλλά καθώς σχηματιζόταν το τουρκικό έθνος, η
θρησκεία έγινε μέρος της τουρκικής εθνικής ταυτότητας το οποίο
ενισχύθηκε σημαντικά επί Ερντογάν.
Ένας από τους εναπομείναντες Έλληνες της Τουρκίας, ο Φώτης Μπενλίσος, λέει ότι η κοινότητα αισθάνεται πιεσμένη «για
πολλούς λόγους: η γλώσσα και οι πολιτικές της κυβέρνησης, το ότι ο
πρόεδρος και ο πρωθυπουργός χρησιμοποιούν πιο συντηρητικές αναφορές στη
σουνιτική ταυτότητα, τα υποτιμητικά σχόλια μελών της κυβέρνησης για τις
μη μουσουλμανικές κοινότητες, όσα λέγονται για τις σχέσεις της Τουρκίας
με το ISIS - όλα αυτά μας κάνουν να σκεπτόμαστε ότι ίσως χρειαστούμε μια
στρατηγική εξόδου».
ΤΟ ΒΗΜΑ
