Γράφει η Σωτηρία Δημοπουλου
ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΡΕΜΑΣΜΕΝΟ, ΣΧΕΔΟΝ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΟ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΠΟΚΡΥΜΝΟ ΔΥΣΠΡΟΣΙΤΟ ΒΡΑΧΟ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΧΕΛΙΔΟΡΕΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΛΕΟΝ ΜΑΓΕΥΤΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ - ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ ...
Η «Παναγία Καταφυγιώτισσα» είναι από τα ωραιότερα βυζαντινά μνημεία της πατρίδας μας. Βρίσκεται σε απόσταση 10 χιλιόμετρων από το Δερβένι στον δρόμο που οδηγεί στη Ζάχολη, το εύφορο κεφαλοχωρι της δυτικής Κορινθίας και στον Φενεό. Από τον κεντρικό δρόμο και σε υψόμετρο 700 μ. ενα απότομο φιδιόσχημο γραφικό μονοπάτι κατεβαίνει την πλαγια και οδηγει με σκαλισμένα στους βράχους σκαλοπάτια, προς τα καταφύγια και το μικρό ξωκλήσι το οποίο είναι κτισμένο στο κοίλωμα ενός βράχου ύψους 40 μέτρων..
Η " Παναγία η Καταφυγιώτισσα" χρονολογείται το 1772 κατα τον μεγάλο διωγμό των Ελλήνων από τους Τούρκους.Τότε οι βαθιά θρησκευόμενοι κάτοικοι της περιοχής της Ζάχολης Κορινθίας ,αναγκάστηκαν να φύγουν κυνηγημένοι από τα σπίτια τους και να κρυφτούν στις απόκρυμνες σπηλιές- καταφύγια, οι οποίες υπήρχαν στην απέναντι πλευρά του βουνού. Εκεί ζώντας για αρκετά χρόνια έκτισαν και την εκκλησία - προστάτη τους, της οποίας έδωσαν την επωνυμία “Παναγία Καταφυγιώτισσα”.
Εως περίπου το 1940 στην εκκλησία ζούσε μια μοναχή η οποία είχε φτιάξει ένα κελί για να μείνει και να μπορεί να την συντηρεί. Η επικοινωνία που είχε ο κόσμος εκείνα τα χρόνια με την εκκλησία ήταν πολύ δύσκολη και γίνοταν από το ποτάμι, γιατί δεν υπήρχε αλλη πρόσβαση. Αυτό μέχρι το 1965 που κατασκευάστηκε η σκάλα που συνέδεε την εκκλησία με το δημόσιο δρόμο. Το 1983 εγκαταστάθηκε και παροχή νερού, ενώ το 2002 δόθηκε και η άδεια για ηλεκτροδότηση. Η αξιοποίηση αυτού του Βυζαντινού μνημείου οφείλεται πρωτίστως στον κ. Γεώργιο Ρούσο κάτοικο Ευρωστίνης, ο οποίος με προσωπική εργασία, καλαισθησία, σεβασμό στο περιβάλλον, την ιστορία και την αγιότητα του χώρου , έκτισε μία επιβλητική είσοδο,ανακατασκεύασε το παλιό κελί, δημιούργησε κρυφό σχολειό, αποτύπωσε λαογραφικές στιγμές της περιοχής, συνέδεσε με στοές λαξευμένες στους βράχους όλους τους χώρους.
Ο Ναός εορτάζει στις 23 Αυγούστου και αποτελεί λόγω της ιστορίας και της μοναδικής του ομορφιάς πόλο έλξης επισκεπτών καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
