Νόμος - πλαίσιο «για τα απόβλητα» με τον οποίο ενσωματώνεται στην νομοθεσία της Ελλάδας και η αντίστοιχη Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δόθηκε στη δημοσιότητα από το υπουργείο Περιβάλλοντος. Στο νόμο προβλέπεται η «συνολική ρύθμιση» για τα απόβλητα, χωρίς διακρίσεις μεταξύ στερεών και υγρών και ενσωματώνονται ειδικές ρυθμίσεις για τα επικίνδυνα απόβλητα. Θεσπίζονται διαρκείς επιθεωρήσεις - έλεγχοι με πλήρως κατανεμημένους ρόλους μεταξύ των υπηρεσιών της κεντρικής διοίκησης, των αποκεντρωμένων διοικήσεων και των περιφερειών. Επίσης, καθορίζονται διακριτοί και διαφανείς ρόλοι και υποχρεώσεις για όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση των αποβλήτων αλλά και διοικητικές, αστικές και ποινικές κυρώσεις σε όσους παρανομούν. Απλοποιούνται οι διαδικασίες αδειοδότησης για τη διαχείριση των αποβλήτων και ενθαρρύνεται η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωσή τους.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος στην εισηγητική του έκθεση υποστηρίζει ότι πρέπει να είναι νόμος- πλαίσιο και όχι απλά νόμος, όπως και η οδηγία- πλαίσιο της Ε.Ε είναι ότι το σχήμα αυτό (νόμος-πλαίσιο, επιμέρους ΚΥΑ, Υπουργικές Αποφάσεις) δίνει την απαραίτητη ευελιξία στην προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη διαχείριση των αποβλήτων στις εξελίξεις, χωρίς να απεμπολούνται οι βασικές αρχές που διέπουν το ζήτημα. Η έκδοση όμως νόμου- πλαισίου, αναμένεται να εγείρει αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, καθώς τα περισσότερα επιμέρους ζητήματα ρυθμίζονται με την έκδοση Υπουργικών αποφάσεων.
-Για τις ανάγκες εξυπηρέτησης μικρών νησιών και απομακρυσμένων οικισμών, έχει εκδοθεί η ΚΥΑ 4641/232/2006, με σκοπό την κατασκευή και λειτουργία μικρών Χώρων Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ), με τροποποιημένες τεχνικές προδιαγραφές. Κάποιες από τις προδιαγραφές προκύπτουν από ανάλυση επικινδυνότητας, ώστε να συνδυάζεται η περιβαλλοντική προστασία με την τεχνική απλότητα και τη βιωσιμότητα. Με την ΚΥΑ 114218/1997, στην οποία τίθεται το πλαίσιο των προδιαγραφών των εργασιών διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και την ΚΥΑ 22912/1117/2005 (Οδηγία 2000/76/ΕΚ), που αφορά στην πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από την αποτέφρωση ή στην συναποτέφρωση των αποβλήτων, συμπληρώνεται το θεσμικό πλαίσιο. Για ειδικές κατηγορίες αποβλήτων (μεταχειρισμένα ελαστικά, ΑΗΗΕ, κ.λπ) έχουν υιοθετηθεί νομικές πράξεις για την ασφαλή διαχείριση και αξιοποίηση, με εφαρμογή των αρχών της πρόληψης και της ευθύνης του παραγωγού.
-Στον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΚΥΑ 50910/2727/2003), τίθενται οι στόχοι και οι αρχές της ολοκληρωμένης διαχείρισης στερεών αποβλήτων, ρυθμίζονται θέματα αδειοδότησης, ελέγχων, καθώς και υποχρεώσεων των φορέων διαχείρισης αποβλήτων. Η περαιτέρω εξειδίκευση γίνεται με την κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης σε επίπεδο Περιφέρειας, αναθεωρούμενων ανά εξαετία (ή, υπό προϋποθέσεις και νωρίτερα), τα οποία σκοπό έχουν τη διαμόρφωση των διαχειριστικών ενοτήτων και τον καθορισμό μεθόδων διαχείρισης σε αυτές.
2. ΝΟΜΟΣ-ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ
Η ενσωμάτωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ στο εθνικό μας δίκαιο είναι υποχρεωτική και γίνεται με το παρόν σχέδιο νόμου. Η εκπόνηση του προτεινόμενου νόμου-πλαισίου «για τα απόβλητα» έχει τους ακόλουθους στόχους:
- Την πλήρη εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα (οδηγία 2008/98/ΕΚ).
- Το σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου και ιεραρχημένου νομοθετικού πλαισίου που θα ρυθμίζει συνολικά το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων, με ξεκάθαρη δομή και σύγχρονες, αποτελεσματικές και ορθολογικές διαδικασίες αδειοδότησης, οι οποίες θα διασφαλίζουν την περιβαλλοντική προστασία, τη διαφάνεια και τον έλεγχο των διαδικασιών, αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και την κατάργηση ορισμένων προβληματικών (σε σχέση με το ισχύον κοινοτικό δίκαιο) στην εφαρμογή τους κανονιστικών πράξεων.
Κεντρικό σημείο της κοινοτικής οδηγίας σχετικά µε τα απόβλητα και φυσικά του νόμου-πλαισίου αποτελεί η εισαγωγή μίας ιεράρχησης στόχων, που διαρθρώνεται σε πέντε σημεία. Συγκεκριμένα, κατά σειρά προτεραιότητας αναφέρονται στη νέα οδηγία οι παρακάτω μέθοδοι-πολιτικές ως προς τη διαχείριση απορριμμάτων: 1) πρόληψη-αποτροπή δημιουργίας απορριμμάτων (προτιμώμενη επιλογή) 2) επαναχρησιμοποίηση 3) ανακύκλωση 4) ανάκτηση (συμπεριλαμβανομένης και της ενεργειακής ανάκτησης) και 5) ασφαλής εναπόθεση (ως ύστατο μέτρο)
Που επικεντρώνεται η Οδηγία
1. Αποσαφήνιση και απλοποίηση εννοιών και ορισμών, όπως τι είναι απόβλητο, ανάκτηση, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και διάθεση αποβλήτων.
2. Αλλαγές στην εσωτερική ιεράρχηση των εργασιών διαχείρισης των αποβλήτων. Η ενεργειακή προσέγγιση της νέας οδηγίας αποτελεί καινοτομία. Η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων λογίζεται ως διαδικασία ανάκτησης, καθώς περιορίζει την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων και άλλων φυσικών πόρων. Η προώθηση της χρήσης των απορριμμάτων ως δευτερεύουσα πηγή ενέργειας αποσκοπεί στον περιορισμό της απόθεσής τους σε χώρους τελικής διάθεσης, αλλά και τη συνακόλουθη μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, που εκλύονται από τέτοιου είδους εγκαταστάσεις.
3. Την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων με εφαρμογή σχεδίων και προγραμμάτων. Η οδηγία εισάγει μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση των αποβλήτων η οποία επικεντρώνεται στην πρόληψη. Η χώρα μας συνεπώς υποχρεούται να εκπονήσει πρόγραμμα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 2013.
4. Την προσπάθεια διαφύλαξης των φυσικών πόρων με μέτρα για την καλύτερη ανάκτηση των αποβλήτων (π.χ. χωριστή συλλογή των υλικών) και τη χρησιμοποίηση των ανακτηθέντων υλικών.
Τι ρυθμίσεις περιλαμβάνει
Η οδηγία (και φυσικά το σχέδιο του νόμου-πλαισίου) περιλαμβάνει ρυθμίσεις προηγούμενων οδηγιών, όπως:
- Τη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού προϊόντων και την κατ' επέκταση ευθύνη του στη διαχείριση των αποβλήτων της παραγωγικής διαδικασίας των προϊόντων ή των προϊόντων που καθίστανται απόβλητα.
- Καθιερώνει την ευθύνη του μελετητή, του παραγωγού, του κατόχου των αποβλήτων, των εμπόρων και των μεσιτών (δηλαδή όλων των εμπλεκομένων), ενώ παράλληλα καθορίζει τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις των υπηρεσιών στη διεκπεραίωση των αδειοδοτήσεων με διαφανή τρόπο.
- Θεσπίζει τις διαρκείς επιθεωρήσεις και τους ελέγχους με πλήρως κατανεμημένους ρόλους μεταξύ των υπηρεσιών της κεντρικής διοίκησης, των αποκεντρωμένων διοικήσεων και των περιφερειών. Επίσης, καθορίζει διοικητικές, αστικές και ποινικές κυρώσεις σε όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση των αποβλήτων που παρανομούν.
- Καθορίζει διακριτούς και διαφανείς ρόλους και υποχρεώσεις για όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση των αποβλήτων.
- Απλοποιεί τις διαδικασίες αδειοδότησης για τη διαχείριση των αποβλήτων.
- Ισχυροποιεί και διευκρινίζει περαιτέρω τις αρχές της αυτάρκειας και της εγγύτητας.
- Καθιερώνει το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης όλων των αποβλήτων της επικράτειας, εισάγει τα ειδικά εθνικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και τα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης και θεσπίζει τη συμμετοχή του κοινού στην κατάρτιση και έγκριση αυτών.
