Γραφεί ο Χρήστος Α. Κατσαρός (Chris Sintiki)
Αρθρογράφος - Διεθνής αναλυτής
Από το περασμένο καλοκαίρι, βομβαρδιζόμαστε με τις εξελίξεις στις αρχαιολογικές ανασκαφές στον τύμβο του λόφου Καστά Αμφιπόλεως. Πράγματι τα ευρήματα είναι αξιόλογα και το όλο οικοδόμημα παραπέμπει σαφώς σε μία ή περισσότερες εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της ανασκαφής ο τάφος ανήκει στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π. Χ., δηλαδή από το 325-300 π.Χ. Αν σε όλα αυτά σκεφτούμε ότι ο Αλέξανδρος Γ΄, ο επονομαζόμενος Μέγας, πέθανε στη Βαβυλώνα το 323 π. Χ. , τότε σαφώς τα στοιχεία υποδεικνύουν την εμβληματική αυτή προσωπικότητα.
Ωστόσο δεν λείπουν και οι τεκμηριωμένες εκδηλώσεις αμφισβήτησης. Αν διαβάσουμε το βιβλίο του Philipp Vanderberg: ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, Τα Μυστικά Ημερολόγια1, θα δούμε πως εκεί περιγράφεται η συνάντηση του Ιουλίου Καίσαρα με την σωρό του νεκρού Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο ως εξής: «Όταν έφτασα στον τάφο του, που είναι φτιαγμένος από κόκκινο μάρμαρο, έδωσα εντολή να σηκώσουν τη βαριά πλάκα και αντίκρισα το είδωλό μου, που έμοιαζε με άγαλμα του Λυσίππου, γεμάτος θαυμασμό και δέος. Ήμουν τότε ακριβώς 33 ετών, στην ηλικία που πέθανε ο Αλέξανδρος. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την όψη του. Ο Μεγάλος αυτός άνδρας, χωρίς γένια, έμοιαζε να χαμογελάει, ένα χαμόγελο ικανοποίησης που έδειχνε ότι γνώριζε καλά τι είχε καταφέρει, περήφανος και συνειδητοποιημένος, ναι, ακόμη και αυτάρεσκος και ανώτερος.[…] Έτσι, έσκυψα, τον φίλησα στο μέτωπο και τον χάιδεψα Ωστόσο, από τη μεγάλη συγκίνηση, φάνηκα απρόσεκτος και σκόνταψα στη σαρκοφάγο του Αλέξανδρου. Για να μην πέσω άπλωσα το αριστερό μου χέρι και ακούμπησα κατά λάθος τη μύτη του. Έσπασε σαν γυαλί σε πολλά κομμάτια και πριν καταλάβω τι είχε συμβεί,
είδα ότι στο σημείο που βρισκόταν πριν η μύτη του, έχασκε τώρα μια τρύπα. Πάγωσε το αίμα μου μόλις το είδα.2[…] τότε μου φαινόταν, όπως και σήμερα, σαν να κατέστρεψα με τα ίδια μου τα χέρια αυτόν τον θεϊκό άνθρωπο- το ίδιο μου το είδωλο».3
Από το παραπάνω κείμενο συνάγονται τα εξής:
1.Ο Μέγας Αλέξανδρος μετεφέρθη από τη Βαβυλώνα στην Αίγυπτο.
2.Η σωρός του είχε υαλοποιηθεί και δεν είχε υποστεί καύση σύμφωνα με τα ταφικά έθιμα των Μακεδόνων
3.Το περιστατικό που περιγράφεται παραπάνω συνέβη στην Αίγυπτο το 67-68 π.Χ. Ο Ιούλιος Καίσαρ αναφέρει πως ήταν 33 ετών. Αν λοιπόν υπολογίσουμε ότι ο Ρωμαίος στρατηλάτης γεννήθηκε το 101 ή το 100 π.Χ. η χρονολόγηση του περιστατικού ανάγεται στο πρώτο 3ο του 1ου αιώνα π.Χ., δηλαδή περίπου 2,5 αιώνες μετά τον θάνατο του μεγάλου Έλληνα ηγέτη. Πώς μπορεί λοιπόν ένας τάφος του 325 π.Χ. να φιλοξενεί έναν νεκρό που 245 χρόνια μετά βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια; Αν πάλι τα οστά του για τον οποιοδήποτε λόγο μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία γιατί δεν ετάφη
στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας; Άραγε η Ρωμαϊκή κατάκτηση είχε κάνει να ξεχαστούν η περασμένη δόξα και το μεγαλείο του Φιλίππου ή μήπως ο ίδιος ο Αλέξανδρος δεν ήθελε να ταφεί στους προγονικούς τάφους της δυναστείας του; Μήπως το γεγονός ότι δεν ακολουθήθηκε το έθιμο της καύσης αλλά το τελετουργικό των χωρών της Ανατολής θεωρήθηκε ως κώλυμα ενταφιασμού στους βασιλικούς τάφους ή μήπως τελικά η Αμφίπολη ήταν για τον ίδιο τον Αλέξανδρο και για τις επόμενες γενιές σημαντικότερη από τις άλλες πόλεις, αφού το νομισματοκοπείο της Μακεδονικής δυναστείας βρισκόταν εκεί; Απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα ίσως δίνει η άγνωστη στο ευρύ κοινό πληροφορία που μας δίνει η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία. σχετικά με τον Φίλιππο, ότι δηλαδή μετά θάνατον, όχι μόνο είχε "θεοποιηθεί" από τους Αμφιπολίτες, άλλα μάλιστα πιθανόν να είχε κτιστεί και ιερό προς τιμήν του! Κάτι αντίστοιχο είχε γίνε και με τον πατέρα του...4
Βεβαίως υπάρχουν κι άλλες εκδοχές που υποστηρίζουν ότι ο τάφος ανήκει στην οικογένεια του Αλέξανδρου, την γυναίκα του, το γιο του και τη μητέρα του, την οποία αφάνισε ο Κάσσανδρος και έθαψε χωρίς τιμές και χωρίς αποτέφρωση- αυτό το τελευταίο γεγονός βάσει των ανθρωπολογικών ευρημάτων ενισχύει αυτή τη θεωρία- αλλά τότε γιατί να χτιστεί ένα τέτοιο μεγαλοπρεπές μνημείο;
Η περίπτωση να ανήκει ο τάφος στον Ηφαιστίωνα5, εγκάρδιο φίλο και στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν μοιάζει να ευσταθεί, αφού μετά το θάνατο του το σώμα του μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα, αποτεφρώθηκε παρουσία του συνόλου του στρατού και θάφτηκε. Η αρχαιολογική σκαπάνη, όμως, έφερε στο φως οστά που δεν έχουν υποστεί καύση, αλλά απλή ταφή.
Μια τέταρτη θεωρία, αποδίδει τον τάφο στον Νέαρχο τον Κρήτα6, αρχηγό του στόλου του Αλέξανδρου, ο οποίος κατά τα χρόνια της βασιλείας του Φιλίππου έπεσε σε δυσμένεια και εξορίστηκε στην Αμφίπολη, αποκαταστάθηκε έπειτα από τον Αλέξανδρο και παρέμεινε ναύαρχος και μετά τον θάνατο του Μακεδόνα στρατηλάτη παραδίδοντας όμως την διοίκηση της Λυκίας που του είχε ανατεθεί στον Αντίγονο. Πράγματι ο Νέαρχος θέτει σοβαρή υποψηφιότητα να είναι αυτός που ετάφη στο λόφο Καστά, αφού το όνομά του έχει συνδεθεί και με την Αμφίπολη και με
ηρωικές σελίδες της εκστρατείας του Αλεξάνδρου, όμως και πάλι γιατί δεν αποτεφρώθηκε και γιατί να επιλεγεί ως τόπος ταφής ο τόπος της εξορίας του;
Η τελευταία θεωρία μιλάει είτε για ηρώο, όμως δεν βρέθηκαν πολλοί σωροί εντός του τάφου είτε για κενοτάφιο, γεγονός που διαψεύδεται από την εύρεση σκελετού.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η σύνδεση του λέοντος της Αμφιπόλεως με το ταφικό μνημείο που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Πιστεύεται ότι αποτελούσε διακοσμητικό στοιχείο στην κορυφή του τύμβου, γεγονός που προϊδεάζει για τον ένοικο του τάφου ότι μάλλον είναι άνδρας, σημαντική προσωπικότητα και λατρευόταν ως ήρωας-θεός ή ημίθεος. Η λογική αυτή σε συνδυασμό με αγάλματα που απεικονίζουν τον Αλέξανδρο να φέρει περικεφαλαία με τη μορφή λέοντος φέρνουν και πάλι πιο κοντά την άποψη ότι στον τάφο κείται ενδεχομένως η
σωρός του μεγαλύτερου Έλληνα στρατηλάτη και εκπολιτιστή ανά τους αιώνες, του ανθρώπου που κατάφερε είτε με το μεγαλείο του είτε με το σπαθί του να ενώσει τους απανταχού Έλληνες και να εξαγάγει την ελληνική παιδεία και γλώσσα προς την Ασία και την Αφρική, δημιουργώντας έναν νέο πολιτισμό που κράτησε το κλασικό του παλιού και αφομοίωσε νέα στοιχεία από τους άλλους λαούς.
Ήδη καπηλευτές της ιστορίας των Μακεδόνων και της Μακεδονίας τρέμουν στη σκέψη ότι μπορεί να έχει ανακαλυφθεί ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έχουν τραπεί σε σπασμωδικές κινήσεις και υβριστικές δηλώσεις, όπως αυτή με την οποία αποκαλούν την αρχαιολόγο, κυρία Ντόροθι Κινγκ «Ελληνίδα πόρνη» γιατί ‘‘τόλμησε’’ να πει πως το μνημείο είναι Ελληνικό.
Εμείς το μόνο που έχουμε να πούμε είναι ότι όποιος κι αν είναι ο ένοικος του τάφου της Αμφίπολης έχουμε κερδίσει σε πολιτισμό και ιστορία μόνο και μόνο από την μεγαλοπρέπεια του μνημείου που ήρθε στο φως. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην αρχαιολόγο κυρία Περιστέρη και την ομάδα της για τα ωραία πράγματα που καθημερινώς πασχίζουν να διασώσουν για μας και να τα αναδείξουν ανά την υφήλιο όλη!
Χρήστος Α. Κατσαρός (Chris Sintiki)
Αρθρογράφος - Διεθνής αναλυτής
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΣΕΡΡΑΪΚΟΝ ΘΑΡΡΟΣ, ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΗ ΕΝ ΣΕΡΡΑΙΣ, Τρίτη, 16 Δεκεμβρίου 2014
