Η ΑΡΧΑΙΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΜΑΣ ΕΚΡΥΨΕ ΣΑΝ ΜΑΣΚΑ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ

Του Γιώργου Μιχαηλίδη 

Σκηνοθέτη και συγγραφέα θεατρικών έργων.
( Μια σύνθεση κομματιών από το 86' έως σήμερα )

Τα Αρχαία Κείμενα δεν έρχονται σε μας, μέσα από μια παράδοση παρά μόνο μέσα από την γλωσσική παράδοση. Η γλώσσα μας δε σταμάτησε να μιλιέται, από τον Όμηρο μέχρι σήμερα. Ο Όμηρος είναι γεμάτος από λέξεις σημερινές κι εμείς σήμερα μιλάμε αυτές τις λέξεις. Για παράδειγμα τις λέξεις «αέρας», «θάλασσα», «νύφη», «γαμπρός», «άνδρας», «γυναίκα» τις συναντάμε στον Όμηρο. Η γλώσσα μας έχει περάσει πάνω από όλους τους αιώνες και δεν έχει φτάσει μόνο ως σήμερα, αλλά θα υπάρχει και αύριο. Οι λέξεις δεν πεθαίνουν. Όμως σαν θέατρο, το αρχαίο δράμα έφτασε σε μας, μέσα από μια τεράστια έρημο. Με την παράδοση μιλάμε κι ερχόμαστε σ’ επαφή περνώντας μέσα από κατοικημένες περιοχές.


Γιατί η παράδοση τροφοδοτεί με κάποιο στοιχείο της, τη νέα σκέψη και έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε.
Αντίθετα για να πλησιάσουμε το αρχαίο δράμα πρέπει να περάσουμε από έρημους τόπους. Ακατοίκητους. Κι εδώ είναι η δυσκολία. Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο θεατρικό στίγμα, αλλά πολλά, αφού η αρχαία τραγωδία έκρυψε σαν μάσκα το πρόσωπό της. Αφού σώπασε.

Πέρασαν αιώνες και τώρα πια μόνοι μας, από τις αρχές του αιώνα μας, προσπαθήσαμε να’ ρθούμε σε μια θεατρική επαφή μαζί της. Η αρχαία τραγωδία κρατούσε και κρατάει τα μυστικά κλεισμένα μέσα της.
Αυτό που προσπαθούμε να βρούμε είναι τα κλειδιά για ν’ ανοίξουμε τις πύλες και να μπούμε μέσα στο θεατρικό εαυτό της.
Υπάρχει ένα κλειδί που δεν ξέρω αν ανοίγει με κερκόπορτα ή αν ανοίγει μια πύλη και είναι να την δούμε όπως είναι, όχι όπως θα θέλαμε εμείς να είναι. Πρέπει να ξεχάσουμε όλες τις θεατρικές στρεβλώσεις όλους τους « ρεαλισμούς , όλο μας το πότισμα από το νατουραλιστικό και ρεαλιστικό Θέατρο.

Είναι Θέατρο χωρίς περιορισμούς , η αρχαία τραγωδία. Είναι έργα ανοιχτά, προς κάθε κατεύθυνση. Αυτό που κυριαρχεί είναι η φαντασία και η συνέπεια όσον αφορά το μύθο και τους χαρακτήρες.

Όταν λέμε για ήθος σ’ ένα χαρακτήρα στην αρχαία τραγωδία, δεν εννοούμε τις ψυχοαναλυτικές συγκεκριμένες διαστάσεις ενός ρόλου. Μιλάμε για ένα ήθος που αρχίζει και τελειώνει με μια φοβερή συνέπεια όσον αφορά την ανάγκη που έχει το έργο από τον ήρωα.

Ποτέ οι ήρωες στην αρχαία τραγωδία δε λένε περισσότερα απ’ όσα χρειάζεται ο μύθος. Ο καθένας έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο. Είναι προορισμένος για κάτι. Αντίθετα με’ ένα σύγχρονο χαρακτήρα ο οποίος διαγράφει και περιγράφει αδιάκοπα τον εαυτό του πέρα από μύθο. Εννοώ αυτή τη μυστική καταβολή της ανθρώπινης ιστορίας, της ανθρώπινης απόστασης, η οποία έρχεται από πολύ μακριά τυλιγμένη μέσα σε μια ιστορία σ’ ένα μύθο. Πρέπει λοιπόν να πω ότι αισθάνομαι, να υπάρχει ένας δρόμος. Και είναι αυτός ο δρόμος , το να προσπαθήσουμε ν’ αφήσουμε πίσω μας όλες αυτές τις επιρροές που έχουμε υποστεί σαν άτομα και σαν συνειδήσεις θεατρικές και να πάμε όσο γίνεται πιο ανοιχτοί, σ’ αυτά τα έργα που δεν θέλουν τέτοιου είδους δεσμεύσεις. Ίσως έτσι να βρούμε έναν τρόπο να συνομιλήσουμε μαζί τους.

Δεν πιστεύω σε μια απόλυτα παγιωμένη άποψη για τον κάθε συγγραφέα και αν υπάρχει κάτι στη δική μας την τέχνη και αν θέλουμε να λεγόμαστε δημιουργοί, σκηνοθέτες, είναι ακριβώς το ότι στην κάθε ανάγνωση που κάνουμε σε κάθε έργο μεσολαβεί ο ψυχισμός μας.

Είναι σαν τον διευθυντή ορχήστρας που παίρνει μια παρτιτούρα. Ένας τυπικός μαέστρος θ’ αποδώσει την τονικότητα της παρτιτούρας. Ένας ουσιαστικός διευθυντής ορχήστρας θ’ αποδώσει το μυαλό και την ψυχή της. Έτσι λοιπόν ότι μπαίνει ο ψυχισμός μου είναι σίγουρο.

Από την άλλη μεριά προσπαθώ να εξαντλήσω όσο γίνεται το φυσιολογικό, το αρχαιολογικό, το βιογραφικό πλαίσιο γύρω από τον συγγραφέα και την εποχή του. Αυτό δεν εξασφαλίζει τίποτα. Όμως κάπου μειώνεται το σκοτάδι και αποκαλύπτει κάποιους εσωτερικούς ψυχισμούς της τραγωδίας, της γλώσσας, της λέξης.

Από εκεί και πέρα είμαι ένας άνθρωπος σύγχρονος και είναι αδύνατον να μην μεσολαβήσει και να μην μ’ επηρεάσει αυτό, είτε το θέλω είτε όχι. Και μόνο το γεγονός ότι μιλάμε αυτή την παραλλαγμένη ελληνική λαλιά, είναι ήδη ένα σύγχρονο πράγμα. Από τη στιγμή που χρησιμοποιούμε προβολείς, ήδη έχουμε κάνει ένα βιασμό στον τρόπο που γινόταν το θέαμα τότε. Άλλωστε δεν είχε κανένα νόημα ν’ ανεβάσουμε σήμερα τραγωδία με τον τρόπο που γινόταν τότε. Καλό είναι να ξέρουμε. << Η γνώση είναι ελευθερία >> .

<< Δεν με ενδιαφέρουν οι μόδες και οι υστερίες από τις οποίες πολύ συχνά επηρεάζεται το θέατρο. Επιμένω και θα επιμένω σε ένα ρεπερτόριο που εκφράζει πρώτα εμένα, που το έχω ανάγκη. Ένα ρεπερτόριο που μου δίνει σιγουριά και εξασφάλιση, πνευματική και ψυχική, έτσι ώστε να αισθάνομαι συμφιλιωμένος με μένα και με το ίδιο το θέατρο, χωρίς να προδίδω κανέναν. Επιμένω στα έργα εκτός μόδας και συρμού. Έργα σπουδαία, κλασικά και ποιητικά, έργα καταξιωμένα από τον χρόνο, που έχουν καταθέσει κάτι πάνω στην ανθρώπινη περιπέτεια, του αιώνα μας. Δεν με ενδιαφέρει ούτε αυτό που κυκλοφορεί ως δεδηλωμένο ή κρυφίως ως το "κάτι άλλο", ερήμην των πάντων. Δεν κοιτάω έξω από τον δρόμο μου. Δεν ρίχνω ματιές στο πλάι. Ναι μεν παρακολουθώ τι γίνεται γύρω μου και τι γίνεται στο ελληνικό θέατρο, είτε παραστασιολογικά είτε ως έργα, παρακολουθώ τι γίνεται στο εξωτερικό και αφουγκράζομαι .

Παρακολουθώ τις θεατρικές αγωνίες και το ψάξιμο πάνω στη θεατρική πράξη. Και δεν θα σταματήσω να το κάνω. Δεν υπάρχει άλλωστε παρθενογένεση στην τέχνη. Υπάρχει όμως μια σκυταλοδρομία, ένας διάλογος Και αυτό το "κάτι άλλο" μπορεί να είναι μια χυδαιότητα και μια σαχλαμάρα, ένας θόρυβος και μιa αισθητική πατσαβούρα. Αυτό είναι κάτι που δεν με αφορά. << Γι’ αυτό και θα επιμείνω έστω και με ένα θεατή που θα δηλώνει ότι συγκινείται από αυτή την ιστορία. Ευτυχώς που έχουμε πολύ περισσότερους του ενός >> .

{ Με ενδιαφέρει το θέατρο που έχει να πει στον άνθρωπο σημαντικά πράγματα, να του μεταφέρει κάτι από την περιπέτεια του ανθρώπου." Οι ήρωες κρύβουν μέσα τους κάτι από την ανθρωπότητα " έχει πει ο Σεφέρης. Αυτό είναι το μότο μου. Αυτό το θέατρο με ενδιαφέρει. Διαφορετικά, τι νόημα έχει; Εμένα δεν με αφορά η βιτρίνα } .

Γιώργος Μιχαηλίδης

facebook.com