Τα Μαύρα Λιθάρια είναι παράλιος οικισμός στα όρια Κορινθίας και Αχαΐας, 5 χιλιόμετρα δυτικά του Δερβενίου στο οποίο υπάγεται διοικητικά. Έχει 63 κατοίκους που κυρίως ασχολούνται με τη γεωργία. . Στα Μαύρα Λιθάρια βρισκόταν παλαιοχριστιανική εκκλησία, στο χώρο όπου σήμερα υπάρχει ο ενοριακός Ναός του Αγίου Παντελεήμονα. Ο πρώτος ναός πρέπει να έγινε πολύ πιο πριν από το 1900.
Κατα αρχάς όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο ιερέας Νικ. Παπανδρεάδης ο Άγιος Παντελεήμων Μαύρων Λιθαρίων ήτο Ρουζενιώτικος και οι πατέρες ημών κατά το 1880 έκαμαν ανταλλαγή των δύο εξωκκλησίων και ο μεν άγιος Τρύφων εγένετο Ρουζενιώτικος ο δε άγιος Παντελεήμων Πεταλιώτικος
Mε Β.Δ. του 1912 (εφημ.Κυβ.12/1/1912) ο άγιος Παντελεήμων έγινε παρεκκλήσι του αγίου Ανδρέα Πεταλούς. Συγκεκριμένα ο νόμος λέει <<του χωρίου Πεταλούς εις μίαν, την του Αγίου Ανδρέου, εις ην υπάγεται και το παρεκκλήσιον, ο Άγιος Παντελεήμων>>. Συνέπεια αυτού του νόμου ήταν να μην έχει δικό του ιερέα, αλλά να εξυπηρετείται από ιερείς είτε της Πεταλούς είτε του Δερβενίου είτε των Ροζενών είτε από ιερείς άλλων χωριών της Ευρωστίνης. Πλέον τούτου τα οικονομικά από διάφορες ιεροτελεστίες, τα διαχειριζότανε επιτροπή από την Πεταλού. Διασώζεται ομιλία του ιερέα Ηλία Ματζίκου, που λειτούργησε στην εορτή του Αγίου Παντελεήμονα στις 27-7-1924. Οι κάτοικοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να καταφέρουν να γίνει ενορία ο άγιος Παντελεήμων γιατί ήταν σε μακρινή απόσταση ο άγιος Ανδρέας, αλλά εκτός τούτου τα ποτάμια (δηλ.ο Τρανός άμμος και διάφοροι μικροί χείμαρροι την εποχή εκείνη) κατέβαζαν πολύ νερό και η διάβασή τους ήταν δύσκολη, ιδίως τον χειμώνα. Έτσι οι κάτοικοι ήταν σε συνεχή διένεξη με τους κατοίκους της Πεταλούς που δεν τους συνέφερε να γίνει ξεχωριστή ενορία ο άγιος Παντελεήμων. Όμως το 1938 ψηφίστηκε ο νόμος 1369, οποίος λέγει ότι <<…Συνοικισμός απέχων της ΄ήν υπάγεται ενορίας, κατ΄ απόστασιν κωλύουσαν την κανονικήν εξυπηρέτησιν των θρησκευτικών αυτού αναγκών, και έχον ίδιον ναόν, δύναται δι΄ αποφάσεως του Μητρ. συμβουλίου, να αποσπασθή διοικητικώς και οικονομικώς της εις ήν υπάγεται ενορίας>>.
Στις 6/12/1938 το μητροπολιτικό συμβούλιο απεφάσισε να γίνει ενορία ο άγιος Παντελεήμων. Οι κάτοικοι της Πεταλούς αντέδρασαν και προσέφυγαν στον Υπουργό Παιδείας, ο οποίος ανέτρεψε την μητροπολιτική απόφαση. Τότε οι κάτοικοι των Μαυραλιθαρίων (Βασ. Δελής, Παν. Παπανδρεάδης, Παντελής Παπανδρεάδης, Ανδρέας Παπανδρεάδης, Ιω. Κορδούλης, Γεωργ. Κούκιος, Σπυρ. Τριανταφυλλόπουλος, Αλεξ. Δελής, Αναστ. Δελής, Ιω. Χασάπης, Σωτηρ. Ζύρμπας, Χριστ. Κορδούλης κ.ά. προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και κέρδισαν την υπόθεση. Δικηγόρος ήταν ο Κωνσταντίνος Αδαμόπουλος από το Δερβένι και μετέπειτα Υπουργός Γεωργίας.
---Ένα θαυμάσιο περιστατικό
(αφήγηση από Α.Π. του Παναγιώτου, Π.Δ. του Αλεξίου, Π. Δελή του Αναστασίου)
Ένας με το επώνυμο Κοτσάμπασης πριν από το 1940, ήρθε από την Σπάρτη και έφτιαξε ένα <<καμίνι >> και ένα μικρό σπιτάκι για να μένει. Η γυναίκα του είχε πεθάνει από φυματίωση και είχαν δύο παιδιά. Παντρεύθηκε την κουνιάδα του και κάνανε τρία παιδιά. Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι της Πεταλούς και των Μαυραλιθαρίων ήσαν σε σύγκρουση, γιατί οι Πεταλιώτες ήθελαν και επέμεναν ο Άγιος Παντελεήμων να παραμείνει <<ξωκλήσι>> του αγίου Ανδρέα, οι δε Μαυραλιθαρίτες ήθελαν ο άγιος Παντελεήμων να γίνει ανεξάρτητη ενορία. Η γυναίκα έλεγε <<μα τι θέλουν αυτοί οι Μαυραλιθαρίτες; γιατί νάχουν ξεχωριστή ενορία;>> και ενώ μονολογούσε και έλεγε αυτά, πήγε να κρεμάσει ένα αρνί <<στο παράκλι>> (ντουλαπάκι), δέχεται ένα πολύ δυνατό χτύπημα στην πλάτη, δεν ήταν κανείς εκεί, ο άντρας της ήταν έξω και του φωνάζει γιατί με βάρεσες; και απαντάει: είμαι έξω δεν σε βάρεσα εγώ!!
Ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι των Μαυραλιθαρίων συζητούν για αυτό το περιστατικό !!!
Οι κάτοικοι κάνανε συνεχώς αγρυπνίες και προσευχές. Μάλιστα είχαν φτιάξει και ένα φιλανθρωπικό σύλλογο κατοίκων Μαυραλιθαρίων, ο οποίος έκανε όλες τις ενέργειες που χρειάζονταν, για να πετύχουν να γίνει ενορία. Πλέον τούτου παρήγγειλαν στον ζωγράφο Ψαρό κάτοικο Δερβενίου και έφτιαξαν εικόνες του ναού που σώζονται μέχρι σήμερα. Μερικές έχουν ημερομηνία κατασκευής 1934. Δεν βρήκαμε στοιχεία για τον σύλλογο αυτό,φαίνεται θα ήταν ένας σύλλογος <<στα λόγια>>, αλλά υπήρχε μεγάλη συνεργασία και αγάπη των κατοίκων (αυτό βγαίνει από τα αποτελέσματα). Γι αυτό δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις, καταστατικά κλπ. που χρειάζονται για να είναι νόμιμος ένας σύλλογος. Οι κάτοικοι είχαν υπομονή και πίστη και έτσι πέτυχαν αυτό που ήθελαν. Λένε και για ένα θαυμάσιο περιστατικό που έγινε κατά την διάρκεια μίας αγρυπνίας.Ενα παιδί, η Χρυσούλα Παπανδρεάδη του Αναστασίου Δελή, είδε έναν Άγγελο μπροστά στο ιερό, κατά την διάρκεια μιάς αγρυπνίας.
Δωρεά του έμπροσθεν οικοπέδου (προς τον δημόσιο δρόμο)
Tην 1η Ιουνίου 1953, ο Ιωάννης Μανωλόπουλος δώρισε τον μεταξύ του ναού και δημόσιου δρόμου, περίβολο χώρο. Στο μέρος αυτό υπήρχαν πολύ μεγάλα πλατάνια και ήταν ο τόπος που εγίνοντο πανηγύρια κατά τις γιορτές, ιδίως στην εορτή του αγίου Παντελεήμονα. Στο δωρητήριο γράφεται <<….το έμπροσθεν του ναού περίβολον, όστις αρχίζει από τον ναό έως του δημόσιου δρόμου και εντός του οποίου έχουν φυτευτεί 4 πλάτανοι, δηλώ ότι το δωρίζω εις την ιδιοκτησία του ναού του αγίου Παντελεήμονα…>>. Ο Ι.Μανωλόπουλος είχε κάνει δωρεάν μία εικόνα το 1934. Λένε ότι αγαπούσε πολύ τον Άγιο Παντελεήμονα, και λένε ότι είχε συμβεί ένα θαυμάσιο γεγονός στην οικογένειά του.
Επίσης δωρεάν έκανε και ο Πάνος Γκολφινόπουλος ένα οικόπεδο στην βραχώδη περιοχή του λιμανιού για να γίνει κοιμητήριο. Πλην όμως, ο Βασίλης Μπιλής ανέλαβε να φτιάξει εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Η εκκλησία αυτή θα είναι παρεκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα.
---Ιερείς που υπηρέτησαν
Ανδρέας Κούκιος, ιερέας Ροζενών (πριν το 1900).
Σπήλιος Κουρτέσης (Παπασπηλιόπουλος) (1853-1942), πρώτος ιερέας Πεταλούς.
Ιερομόναχος Φώτιος Γρηγοριάδης, ήρθε από την Γαλλία στην κατοχή και υπηρέτησε στον άγιο Παντελεήμονα. Ήταν πολύ καλός και τα παιδιά της εποχής εκείνης πήγαιναν και τους έδινε συμβουλές. Πέθανε το 1944, μετά από την απελευθέρωση αιφνιδίως. Δεν ξέρουν την αιτία.
Ιερομόναχος Μακάριος
Ιερέας Κωνστ. Κουσουρής ιερέας, κάτοικος Μαυραλιθαρίων (1898 – 1974), υπηρέτησε από το 1956 έως το 1974.
Ιερέας Χρήστος Διαμαντίδης
Ιερέας Ανδρέας Κρίγκος
---Ιεροψάλτες που υπηρέτησαν / υπηρετούν
Γεώργιος Κούκιος (Γεωργούσης) 1882-1972
Ιωάννης Σωτηρόπουλος
Παναγιώτης Παπανδρεάδης
Παντελής Παπανδρεάδης
Παναγής Χασάπης
Ιωάννης Δελής
Αθανάσιος Εμμανουήλ (μηχανικός που έφτιαξε την εκκλησία)
Δημήτρης Κουλαμάς
Ανδρέας Παπανδρεάδης του Παναγιώτη
Νικόλαος Ζάβαλης
O ναός είχε επισκευαστεί πολλές φορές, τα δε πλατάνια είχαν καταστρέψει το δάπεδό του, ενδεχομένως και θεμέλια. Γι΄ αυτό οι κάτοικοι απεφάσισαν να ξαναφτιάξουν την εκκλησία, γκρεμίζοντας την παλιά και στη θέση να ανοικοδομήσουν νέα εκκλησία. Μεγάλο έργο και δύσκολο. Μάζεψαν χρήματα από δωρεές των κατοίκων και πολλών άλλων που προσφέρθηκαν οικειοθελώς να βοηθήσουν. Απεφάσισαν να ξεκινήσουν χωρίς να ξέρουν ποιος ειδικός θα μπορούσε να αναλάβει αυτό το έργο. Μια μέρα του καλοκαιριού του 1970 ο Ανδρέας Παπανδρεάδης του Παναγιώτη έκανε βόλτα με την βάρκα του και προσπαθούσε με το καμάκι του να κτυπήσει κανένα ψάρι. Προχωρώντας λοιπόν κάπου 100 μέτρα περίπου ανατολικά της εκκλησίας σε μια σαργοφωλιά, κατάφερε και κτύπησε ελαφρά κάποιον μεγάλο σαργό και ζήτησε βοήθεια από δύο κυρίους που ήσαν στην παραλία ώστε να βγάλει τον σαργό. Πράγματι πήγε ο ένας κύριος, του είπε να κρατάει το καμάκι και μετά βούτηξε και έβγαλε τον σαργό. Στη συνέχεια χάρισε το σαργό στους δύο κυρίους. Ο ένας ήταν ο Θανάσης Εμμανουήλ,που ήταν πολιτικός μηχανικός με μεγάλα έργα στο ενεργητικό του και ο άλλος ήταν νομάρχης Καρδίτσας. Πιάσανε φιλία και ο Θανάσης Εμμανουήλ ανέλαβε να κάνει ότι χρειάζεται για να γίνει η εκκλησία. Ανέλαβε ο ίδιος την επιστασία, ο ίδιος έβγαλε την άδεια από τον ΟΔΕΠ, επέβλεψε το έργο, έβαλε χρήματα και από την τσέπη του. Δούλεψαν ο εργολάβος Παντ. Τόλιας με τους εργάτες του και φυσικά και οι κάτοικοι. Ο Εμμανουήλ έφερε και εξειδικευμένους εργάτες. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1972 και τέλειωσαν το 1973.
Υπήρχε και ένα πολύ ωραίο προσκυνητάρι στην πλατεία, κάτω από τον πλάτανο, που το είχε φτιάξει ο Παναγιώτης Παπανδρεάδης. Έπιαναν τα χέρια του λένε. Αλλά το προσκυνητάρι αυτό το γκρέμισαν για να γίνει η διαπλάτυνση του δρόμου. Είχε ο ίδιος φτιάξει και ένα άλλο προσκυνητάρι στην γραμμή, γιατί την εποχή εκείνη πολλοί περπατούσαν από τη γραμμή (Α.Π.του Παναγιώτου –Π.Δ. του Αλεξίου–Παντελής Δελής του Αναστ.).
Σημείωση: O άγιος Πορφύριος έλεγε <<τίποτα δεν είναι τυχαίο. Στεναχώριες αρρώστιες κλπ. τίποτα δεν έγινε εική και ως έτυχε. Όλα έχουν το δικό σκοπό τους. Και τίποτα δεν γίνεται χωρίς να υπάρχει αιτία>>. Που σημαίνει ότι ο άγιος Παντελεήμων, φρόντισε με τον δικό Του τρόπο για την εκκλησία Του !!!
Ζούμε σε ένα θαυμάσιο με ιστορία, προϊστορία αλλά και μυθολογία χώρο !! Εμείς οι μεγαλύτεροι έχουμε υποχρέωση να βοηθήσουμε τους νέους να καταλάβουν ότι στις δύσκολες στιγμές μας μπορούμε να ζητήσουμε την βοήθειά Του και την οποία θα έχουμε, όπως ακριβώς συνέβαινε με τους προγόνους μας.
