Πώς η Μέρκελ κράτησε την Ελλάδα στο ευρώ: Οι δραματικές στιγμές της διαπραγμάτευσης, το δημοψήφισμα και ο Σόιμπλε

 

Ελεύθερη από τα θεσμικά «δεσμά» του ρόλου της ως Ομοσπονδιακή Καγκελάριος της Γερμανίας, η Άνγκελα Μέρκελ παρουσίασε χθες την πολιτική της αυτοβιογραφία, όπως αυτή επιγράφεται «Ελευθερία» αντίστοιχα, αποκαλύπτοντας άγνωστες πτυχές και λεπτομέρειες από την κρίση του 2009, τη διατήρηση της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, αλλά και εντέλει τη διάσωση του κοινού νομίσματος.

Δέκα χρόνια μετά το δραματικό καλοκαίρι του 2015 και παραμονές της επετείου του ελληνικού δημοψηφίσματος, η απόλυτη πρωταγωνίστρια του «ελληνικού δράματος» εμφανίστηκε χθες στην σκηνή του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος απελευθερωμένη από το πολιτικό φέρεσθαι της γερμανικής πολιτικής, ξεκούραστη και χαμογελαστή,

αλλά και εμφανώς συγκινημένη, αν όχι συγκινητική απέναντι στην κατάμεστη πλατεία, συνομιλώντας εκ βαθεών με τον Διευθυντή της εφημερίδας «Καθημερινή», Αλέξη Παπαχελά για τα ιστορικά πλέον γεγονότα της ελληνικής κρίσης, αλλά και την νέα διεθνή τάξη πραγμάτων.

Το «πικρό» ελληνικό κρασί

Φορώντας το γνωστό της σακάκι, αλλά σε μια εμφανώς πιο καλοκαιρινή και χαλαρή απόχρωση, η Άνγκελα Μέρκελ έδειξε να απολαμβάνει το θερμό χειροκρότημα του κοινού από την είσοδό της κιόλας στο χώρο, ως δηλωτικό της αναγνώρισης του ρόλου της στην διατήρηση της χώρας στο περιβάλλον της Ευρωζώνης. Σπάνια εξομολογητική, αναφέρθηκε στα νεανικά της χρόνια και στο ταξίδι της στη Βουλγαρία, στο οποίο ατένισε για πρώτη φορά την Ελλάδα από μακριά, στη διαχρονική άποψή της πως η χώρα αποτέλεσε «λίκνο της Δημοκρατίας», στην αγάπη της στο ελληνικό κρασί, αλλά και στον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε η Αθήνα στην 16ετη θητεία της, στην Καγκελαρία. Συνυφασμένη σε μεγάλο βαθμό με την εξέλιξη της Ευρωκρίσης η παρουσία της στο τιμόνι της Γερμανίας, η πολιτική καριέρα της Άνγκελα Μέρκελ την έφερε μοιραία πιο κοντά με τους Έλληνες και τα όσα λεγόταν για εκείνη την περίοδο της κρίσης στην Ελλάδα μέσα από τα εγχώρια και διεθνή δημοσιεύματα, χωρίς, ωστόσο, να παραγνωρίζει τις δυσκολίες που υπέστη ο ελληνικός λαός, τις οποίες θεωρεί αβέβαιο αν θα άντεχαν οι Γερμανοί πολίτες, όπως στην περίπτωση των capital controls.

Εκφραστική και ειλικρινής, πέρα από το σύνηθες τυπικό προσωπείο της Καγκελάριου, η Άνγκελα Μέρκελ αφέθηκε στην αποκάλυψη της οπτικής της απέναντι στον κόσμο σήμερα, δήλωσε οπαδός της Real Politik αναφορικά με τη σχέση της με τον Τούρκο Πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν, μνημόνευσε τον κορυφαίο διανοητή των διεθνών σχέσεων, Χένρι Κίσινγκερ και την ανάσχεση της Κίνας επί Νίξον, για να υπογραμμίσει την ανάγκη η Ευρώπη να διατηρήσει διαύλους επικοινωνίας, ακόμη και με χώρες όπως η Ρωσία, αλλά υπογράμμισε σε όλους τους τόνους την ισχύ της ενωμένης Ευρώπης, λέγοντας τρεις φορές ότι δεν πρέπει να υποτιμούν τα κράτη-μέλη της ΕΕ τη συλλογική «δύναμη πυρός» τους.

Μόνη μεταξύ συμμάχων

Πάνω από όλα, όμως, η «Σιδηρά Κυρία» της Ευρώπης αφηγήθηκε άγνωστα περιστατικά της ελληνικής κρίσης, αλλά και την εναγώνια προσπάθειά της να κρατήσει την Ελλάδα εντός ευρώ, ακόμη και αν δεν ήταν λίγες οι φορές που οι σύμμαχοί της σε αυτήν την προσπάθεια ήταν ελάχιστοι και όχι αναγκαστικά Γερμανοί. Τόσο ο Υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησής της, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, όσο και ο Σοσιαλδημοκράτης εταίρος της, Ζίγκμουντ Γκάμπριελ ήταν υπέρ του Grexit, ενώ στην πλευρά της Γερμανίδας Καγκελάριου στεκόταν ο Γάλλος Πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, αλλά και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα, ακόμη και αν ο τελευταίος δεν μπορούσε να αντιληφθεί τις εγγενείς δυσκολίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Με ορόσημο το 2011, όταν η ίδια «αποφάσισε» τη διάσωση της Ελλάδας, η Γερμανίδα Καγκελάριος εξομολογήθηκε ότι αντιλήφθηκε «αργά» το μέγεθος του προβλήματος, μόλις το Φεβρουάριο του 2010, δρώντας έκτοτε υπέρ της ελληνικής παρουσίας στη ζώνη του ευρώ, κινητοποιούμενη εμμέσως από την… μνήμη. Δεν ήταν λίγες οι φορές χθες, που επικαλέστηκε τις εμπειρίες της από τη «Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας», τη «δικτατορία» που βίωσαν χώρες του Ανατολικού μπλοκ, την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, που η ίδια αποτιμά ως θετικό γεγονός, ενώ ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν ως την απόλυτη «καταστροφή» του 20ου αιώνα.

Η μνήμη της Ανατολικής Γερμανίας

«Ήξερα ότι η Ελλάδα είχε μπροστά της έναν πάρα πολύ σκληρό δρόμο» είπε η κ. Μέρκελ, «ήξερα ότι κάθε άλλο παρά δημοφιλής ήμουν στη χώρα» παραδέχθηκε στο ελληνικό κοινό, αλλά την ίδια στιγμή «προέρχομαι από την Ανατολική Γερμανία. Αυτή ήταν η εμπειρία που είχα πίσω μου. Εγώ είχα άμεση συναίσθηση του τι θα πει 20-30% ανεργία των νέων» παρατήρησε χθες η πρώην Καγκελάριος, δρώντας αποτρεπτικά από την επανάληψη μιας αντίστοιχης κοινωνικής κρίσης, όπως αυτή που προκάλεσε η κατάρρευση της ΕΣΣΔ στον πληθυσμό της Ευρώπης. Η αποτροπή της επανάληψης μιας αντίστοιχης κρίσης φέρεται να λειτούργησε καταλυτικά για την Άνγκελα Μέρκελ, ακόμη και αν «με αντιμετώπιζαν σαν άρρωστο άλογο», όπως παραδέχτηκε για τους ευρωπαίους εταίρους της, ενώ την «έλεγαν τρελή», όταν επέμενε στο κούρεμα του ελληνικού χρέους.

«Τον Φεβρουάριο του 2010 ξεκαθαρίστηκε ότι το πρόβλημα ήταν όντως μεγάλο. Μου είπαν ότι η Ελλάδα χρειάζεται χρήματα» είπε η κα Μέρκελ και πρόσθεσε ότι με τη «ρήτρα μη διάσωσης» που υπήρχε στο ευρώ, «δεν μπορούσα να δώσω χρήματα».

Ρώτησα τον Γιώργο Παπανδρέου, «εσύ τι θες;» και μου απάντησε: «Τίποτα». Στη συνεδρίαση ο Έλληνας πρωθυπουργός ήταν σιωπηλός, συζητούσαμε έντονα και εγώ έμοιαζα η κακιά που έλεγα ότι «δεν μπορώ να δώσω χρήματα». Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι διέκοψε τη συνεδρίαση και έγραψε μερικές φράσεις - «η Ελλάδα θα κάνει όσα πρέπει, εμείς θα στηρίξουμε και το ευρώ είναι το κοινό μας νόμισμα».

«Αποφάσισα το 2011 ότι έπρεπε να γίνει ό,τι περνάει από τα χέρια μας για να μείνει η Ελλάδα στη ζώνη του ευρώ» είπε μεταξύ άλλων η κα Μέρκελ και πρόσθεσε ότι «ήταν παρά πολύ δύσκολες οι διαπραγματεύσεις, μετά το δημοψήφισμα του Αλέξη Τσίπρα.

Γνωρίζοντας ότι ο Σόιμπλε ήθελε την Ελλάδα εκτός ευρώ, κάθε ώρα του τηλεφωνούσα και του παρουσίαζα την κατάσταση γιατί ήθελα αυτές οι αποφάσεις να γίνονται από κοινού με τον υπουργό Οικονομικών μου», είπε χαρακτηριστικά.

Αναφερόμενη στον Αντώνη Σαμαρά σημείωσε: «Εγώ ήμουν ο κακός μπάτσος εκείνη την περίοδο. Δεν έκανα κάτι για να ενοχλήσω αλλά γιατί ήμουν της άποψης ότι έπρεπε να μπει η χώρα σε σωστή τροχιά.

Ήμασταν φίλοι σε πολιτικό επίπεδο, σε κομματικό επίπεδο, αλλά είχαμε αντικρουόμενες απόψεις πολλές φορές.
Ήμουν στο πλευρό του Σαμαρά γιατί θεωρούσα ότι χρειαζόταν κούρεμα χρέους (όπως και ο Σόιμπλε), αλλά ο Τρισέ είπε πως αν κάνετε κάτι κάτι τέτοιο ολόκληρος ο χρηματοπιστωτικός κόσμος θα χάσει την εμπιστοσύνη του στη ζώνη του Ευρώ. Ήμουν της άποψης ότι έπρεπε να αποφορτίσω την Ελλάδα από αυτό το βάρος αλλά είχε και η άλλη πλευρά επιχειρήματα».

Έβλεπα τον Τσίπρα και έλεγα «ο Θεός να φυλάει»

Αναφερόμενη στις εντυπώσεις που της δημιουργήθηκαν από την γνωριμία με τον Αλέξη Τσίπρα η κα Μέρκελ είπε:
«Νομίζω ότι δεν ήταν και τόσο εντυπωσιακή πρώτη φορά γιατί ήταν στις Βρυξέλλες. Μετά τον κάλεσα στο Βερολίνο και ήταν τεταμένη η ατμόσφαιρα. Πήγε και είδε διαδηλωτές σε μια διαδήλωση μπροστά από την Καγκελαρία και χαιρέτισε τους συντρόφους του από το κόμμα...

Έλεγα ο θεός να φυλάει! Ελπίζουμε να έρθει κάποια στιγμή. Ήρθε κάποια στιγμή και πηγαίνοντας προς το άγημα του λέω «τολμηρό αυτό» και μου λέει ότι πρέπει κανείς να ασχολείται με τους οπαδούς του.

Ψηλαφώντας ήρθαμε ο ένας πιο κοντά στον άλλο. Εκείνος θεωρούσε τις ιδιωτικοποιήσεις πράγματα του διαβόλου, δεν ήταν εύκολο...

Η διαπραγμάτευση των 17 ωρών

«Εγώ δεν ήθελα να φύγει από το ευρώ και εκείνος (σ.σ. ο Τσίπρας) δεν ήθελε μνημόνιο. Ήταν το πιο αιφνιδιαστικό τηλεφώνημα που είχα σε όλη την πολιτική μου καριέρα και ένα από τα πιο σιωπηλά τηλεφωνήματα», είπε η πρώην καγκελάριος για πώς την ενημέρωσε ο Τσίπρας ότι θα προχωρούσε σε δημοψήφισμα.

Λίγες ώρες νωρίτερα, ο Τσίπρας είχε αρνηθεί να πει «ναι» στη συμφωνία με τους δανειστές.

Η Μέρκελ τον ρώτησε τι θα κάνει και ο Τσίπρας απάντησε: «Θα επιστρέψω στη χώρα μου και θα μιλήσω με την κυβέρνηση μου και το κόμμα»
Και ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; ρώτησε η Μερκελ
Δεν το γνωρίζω, απάντησε ο Τσιπρας.
Το αποτέλεσμα εκείνης της συζήτησης στην Αθήνα ήταν η διενέργεια δημοψηφίσματος. Και ποια είναι η σύσταση σας; ρώτησε η Μερκελ τον Τσίπρα.
Μα φυσικά όχι, απάντησε ο Τσίπρας
«Εκεί έχασα τη φωνή μου» είπε η Μέρκελ.
Παρά πολύ γρήγορα μετά τελειώσαμε το τηλεφώνημα. Μου λέει ο Ολάντ: και τώρα;
Αν ήταν «όχι», είπαμε ότι αυτό σημαίνει έξοδος από το ευρώ, η Ελλάδα δεν συμφώνησε και εμείς είπαμε ότι μια δημοκρατία δεν μπορεί να αποφασίσει για όλους τους άλλους.

Στη συνέχεια, η πρώην καγκελάριος αναφέρθηκε στα όσα συνέβησαν μετά το δημοψήφισμα - επαναλαμβάνοντας μάλιστα την ευαρέσκειά της για το υψηλό επίπεδο της ελληνικής ομάδας που συμφώνησε το 3ο μνημόνιο.

«Εβαλα τα κλάματα, βίωσα μεγάλη πίεση»

«Ο Ομπάμα δεν γνώριζε καλά το νομικό κομμάτι, τους στόχους της ΕΚΤ. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει άλλες ευθύνες. Ο Ομπάμα δεν τα γνώριζε όλα, κάποια στιγμή έβαλα τα κλάματα, μου είχε ασκηθεί πίεση.

Ηθελε να πούμε στην ΕΚΤ να δώσει περισσότερο ρευστό. Μου έλεγαν οι σύμβουλοί μου ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι τέτοιο, δεν θα γινόταν καν δεκτό από τα γερμανικά δικαστήρια κι αυτό το είχα πει στον Ομπάμα.

Ο Ντράγκι, ως πρόεδρος της ΕΚΤ, «δημιούργησε το Μπαζούκα» και είπε το whatever it takes. Το έκανε μόνος του».

Η κατάσταση με το μεταναστευτικό ήταν δραματική στην Ελλάδα

Καθημερινά ερχόντουσαν 10.000 νέοι πρόσφυγες όποτε κάτι έπρεπε να κάνω.

Θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε τους πρόσφυγες από την Αυστρία στη Γερμανία αλλά αυτό δεν αρκούσε. Για αυτό τάχθηκα υπέρ του σχεδίου Ευρωπαϊκής Ένωσης - Τουρκίας. Η κατάσταση στην Ελλάδα ήταν δραματική. Η Τουρκία δεν έκανε τίποτε.

Το 95% των προσφύγων δεν έμπαινε στην ΕΕ. Ως αντάλλαγμα η Τουρκία πήρε χρήματα. Ήταν παρά πολύ μεγάλη πίεση εκείνη την περίοδο.

Με κάλεσαν στην Κωνσταντινούπολη, πήγα σε εκείνα τα ανάκτορα, πολύ εντυπωσιακές οι καρέκλες, αλλά έπρεπε κάτι να κάνω. η πολιτική είναι real Politik, ήμουν υποχρεωμένη να μιλήσω με τον Ερντογάν.

Χαίρομαι που η Ευρώπη έχει προχωρήσει και έχει καταρτίσει ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Αυτοί που δεν έχουν λάβει άσυλο πρέπει να επιστραφούν στις χώρες τους. Οι στόχοι να πολεμήσουμε τους διακινητές είναι φυσικά σωστοί.

Η κρίση με την Τουρκία

«Πάντα πρέπει να συνομιλούμε με τους γείτονες μας.
Ιδίως τα θαλάσσια σύνορα μας δεν μπορούν να προστατευθούν μόνο με τη frontex.
Αν αποσοβήθηκε ελληνοτουρκικό επεισόδιος; Ναι υπήρξαν εντάσεις πολλές φορές προσπαθήσαμε να διαμεσολαβήσουμε
Στις συνομιλίες καταλάβαινα ποσό δύσκολο ήταν να βρούμε κοινούς τόπους
Επειδή το κλίμα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ήταν αρκετά επιθετικό κάποιες φορές.
Προσπάθησα να συνεισφέρω αλλά μόνο με μισά βήματα μπορούμε να τα καταφέρουμε

Ο Πούτιν, η ΕΣΣΔ και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Για τον Πούτιν, η διάλυση της ΕΣΣΔ, ήταν το χειρότερο γεγονός του 20 αιώνα και του είπα ότι για μένα ήταν το πιο ευχάριστο της ζωης μου. Οι οπτικές γωνιές μας ήταν εντελώς διαφορετικές. Ο Πούτιν έχει ακόμη αυτήν την ιδέα πως η Ρωσία πρέπει να ασκεί επιρροή σε αυτά τα κράτη (Ουκρανία και Λευκορωσία). Από την άποψη του διεθνούς δικαίου αυτό που έκανε τον Φεβρουάριο του 2022 είναι να παραβεί όλους τους όρους του διεθνούς δικαίου.

Ήμουν κατά, από κοινού με τον Σαρκοζί, στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ σε Ουκρανία και Γεωργία -στο Βουκουρέστι, το 2008.

Η Ρωσία δεν εξαφανίζεται από το χάρτη και είναι η μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη στον κόσμο, δεν μπορώ να το αγνοήσω αυτό.
Εμείς θελουμε μια εταιρική σχέση με τη Ρωσία και την προσπάθεια αυτήν την κάναμε. Με την εισβολή τον Φεβρουάριο το 2022 έχουμε μια νέα εποχή.

Δεν έχω καμία σχέση με τον Πούτιν (τώρα). Πάντα είχαμε μεγάλες διαφωνίες αλλά στην περίπτωση της Κριμαίας μου είπε 1-2 φορές ψέματα και αυτό άλλαξε τη σχέση μας.

Για τον Tραμπ όλα είναι ένα... deal

«O Τραμπ ψηφίστηκε από τον αμερικανικό λαό θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε. Και εμείς οι ευρωπαίοι είμαστε μια οντότητα, σας μην το υποτιμούμε.
Όλα είναι deal για αυτόν.
Δεν λειτουργεί έτσι ο κόσμος.
Είναι παρά πολύ δύσκολο να πετύχουμε κοινά αποτελέσματα - με τον Τραμπ
Δεν είναι καλές ειδήσεις, είμαι πεπεισμένη για αυτό.
Πάντα σκεφτόταν κάτι για να τραβήξει την προσοχή όλων.
Έκανα το λάθος και είπα: Ντόναλντ πρέπει να δώσουμε τα χέρια αλλά δεν το έκανε. Πάντα προσπαθούσε να αποσπάσει την προσοχή και όλοι να κοιτούν εκείνον».

Εντυπωσιάστηκα πώς άντεξαν οι Έλληνες με τα 60 ευρώ, οι Γερμανοί δεν θα άντεχαν

Ερωτηθείσα για «τι θα λέγατε στον μέσο Ελληνα σήμερα αν τον βρίσκατε στον δρόμο;», απάντησε: Συγγνώμη δεν θα ζητούσα, παρουσίασα τα κίνητρά μου. Θα έλεγα καταφέραμε πολλά, δεν μπορώ να φανταστώ την Ε.Ε. χωρίς την Ελλάδα.

«Με εντυπωσίασε πραγματικά (η αντοχή της ελληνικής κοινωνίας), επειδή τότε, εκείνη την πιο δύσκολη περίοδο με το δημοψήφισμα, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν παρά να βγάλουν μόνο 60 ευρώ από την τράπεζα. Έλεγα ότι οι Γερμανοί δεν θα το άντεχαν...».