Ολοκληρώθηκε λίγο πριν τις 16.00 η τελετή αποχαιρετισμού του κορυφαίου δημιουργού Μίκη Θεοδωράκη στον καθεδρικό ναό της Μητρόπολης Αθηνών.
Λίγο πριν τις 3 έφτασε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, κρατώντας ένα λευκό τριαντάφυλλο. Ακόμη, στο ναό βρίσκονται ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος της Βουλής, Κώστας Τασούλας, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά, ο γγ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκος Βελόπουλος, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Τάκης
Θεοδωρικάκος, οι βουλευτές του ΚΚΕ, ο Θανάσης Παφίλης, ο Γιάννης Γκιόκας, η Αλέκα Παπαρήγα και το μέλος της ΠΓ του ΚΚΕ, Νικος Σοφιανός, η Μαρία Φαραντούρη, ο Βασίλης Βασιλικός, ο Γιώργος και η Άννα Νταλάρα, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, ο Αλέκος Φλαμπουράρης, ο Αλέξης Χαρίτσης, η Όλγα Γεροβασίλη,η Σοφία Σακοράφα, ο Παύλος Γερουλάνος, ο Γιώργος Λιάνης, ο Κώστας Λαλιώτης, ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Κώστας Μπακογιάννης, η Μαριάνα Βαρδινογιάννη και πρέσβεις ξένων χωρών, ενώ δίπλα στο φέρετρο βρίσκεται η οικογένεια του Μίκη Θεοδωράκη.Ιδιαίτερη στιγμή η άφιξη στη Μητρόπολη του δημοφιλούς Τούρκου συνθέτη Ζουλφί Λιβανελί και φίλου του Μίκη Θεοδωράκη μαζί με τη Φινλανδή ερμηνεύτρια Άρια Σαγιονμά.
Ο επικήδειος που εκφώνησε η Προέδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου στην τελετή αποχαιρετισμού του Μίκη Θεοδωράκη:
«Σήμερα αποχαιρετάμε τον Μίκη Θεοδωράκη, όλοι μαζί, όλες οι ηλικίες κι όλες οι γενιές. Και αυτές που μοιράστηκαν μαζί του βιωμένες εμπειρίες, και αυτές που εισέπραξαν τα τραγούδια του σαν ένα κάλεσμα για την υπέρβαση του ατομικού και τη συνάντηση με τους άλλους· σαν ένα κώδικα που υπερέβαινε τις συγκυρίες, σηματοδοτώντας την αντίσταση, την ελπίδα, τη συντροφικότητα, τη συλλογική διεκδίκηση· σαν ένα μήνυμα ελευθερίας. Και μαζί με τους μεγαλύτερους, τον αποχαιρετούν και οι νεότερες γενιές, τα παιδιά και οι έφηβοι. Γιατί και οι νέοι μας συγκινούνται όταν τραγουδούν το «Ένα το χελιδόνι» στα σχολειά τους, παρασυρμένοι από τον εγερτήριο άνεμο που διαπερνά τους στίχους και τη μουσική. Εκείνο τον σχεδόν μεταφυσικό άνεμο-ζωοδότη μιας εποχής οδύνης αλλά και ανάτασης, αγώνων και μεγάλων οραμάτων.
Τον αποχαιρετούν οι άνθρωποι, αλλά και οι τόποι. Οι τόποι που τους έζησε σαν δωρεά, τόποι μυρωμένοι των παιδικών του χρόνων, η Χίος, η Μυτιλήνη, τα Γιάννενα, το Αργοστόλι, ο Πύργος, η Πάτρα, η Τρίπολη, όπου και έδωσε την πρώτη του συναυλία σε ηλικία 17 ετών με το έργο του «Κασσιανή»· οι τόποι της νιότης του – η Αθήνα, τα Χανιά, η Αλεξανδρούπολη – και της διεθνούς του αναγνώρισης: από το Παρίσι ως τη Μόσχα, από το Τελ Αβίβ ως τη Στοκχόλμη, από το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη ως την Αβάνα. Αλλά και οι τόποι της εξορίας, η Ικαρία, η Μακρόνησος, η Ζάτουνα της Αρκαδίας, ο Ωρωπός, τους οποίους ο συνθέτης μετέτρεψε σε εστίες δημιουργικής έμπνευσης, καταφέρνοντας έτσι να ακυρώσει έμπρακτα τη φίμωσή του.
Ο Μίκης Θεοδωράκης επέδρασε καταλυτικά στο αισθητικό, το ηθικό, το πολιτικό μας φρόνημα. Δημιούργησε ένα ιδιαίτερο μουσικό σύμπαν, μέσα από τον πλούσιο συγκερασμό δημοτικής παράδοσης και βυζαντινού μέλους, λαϊκού τραγουδιού και σύγχρονων αρμονικών κατακτήσεων, θέλοντας να εκφράσει, καθώς έγραφε το 1972, «την απέραντη ευαισθησία και το ένθεο πάθος του λαού μας». Έβαλε τους στίχους των ποιητών μας στο στόμα του καθένα από μας και τους έκανε κοινό μας κτήμα, σε τέτοιο, μάλιστα, βαθμό, «ώστε ακούγοντας ένα τραγούδι, να μη μπορείς να φανταστείς τη μουσική με άλλο κείμενο, ούτε όμως και το ποίημα με διαφορετική μουσική», όπως σημείωνε ο ίδιος. Έδωσε ρωμαλέα αγωνιστικότητα στο ελληνικό τραγούδι, δραματική διάσταση στις επικές του συνθέσεις, λυρική ομορφιά και υπόρρητη μελαγχολία στις μπαλάντες του.
Έλληνας και οικουμενικός, πατριώτης και διεθνής, ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε σύμβολο και παράδειγμα μαζί. Σύμβολο της υπεύθυνης ατομικής στάσης απέναντι στα σκληρά αιτήματα της Ιστορίας, συνέδεσε το όνομά του, ήδη από τα πρώτα του νιάτα, με το ΕΑΜ και την αντίσταση την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. Με την πολιτική και πολιτιστική έκρηξη της δεκαετίας του εξήντα, με τους Λαμπράκηδες και το κίνημα της ειρήνης, με την αντιδικτατορική δράση εναντίον της χούντας των συνταγματαρχών. Στη μεταπολίτευση, υπερασπίστηκε σθεναρά τη «λύση Καραμανλή», την ενότητα της αριστεράς, την υπόθεση της Κύπρου, την εθνική συμφιλίωση. Παράδειγμα θάρρους στην έκφραση γνώμης και τόλμης στη διατράνωση των πιστεύω του, αψήφησε διώξεις, συλλήψεις, εκτοπισμούς, διαψεύσεις, πικρίες – το βαρύ προσωπικό κόστος της συνέπειάς του ως πνευματικού πρωτοπόρου στο ηθικό χρέος απέναντι στην πατρίδα και τους ανθρώπους της, όπως το αντιλαμβανόταν και το όριζε ο ίδιος. Διακινδύνευσε για χάρη των κοινών, προσφέρθηκε στον διάλογο και στην κριτική, αντιστάθηκε στις δεσμεύσεις του μύθου του. Υπόδειγμα της διάχυσης του εαυτού μέσα στα πολλά πρόσωπα της κοινωνίας, κινήθηκε με την ίδια άνεση και ζωντάνια στους πιο διαφορετικούς κοινωνικούς χώρους, είτε ανάμεσα στους συγχωριανούς του και τους φίλους του από τα παλιά, είτε ανάμεσα σε πολιτικούς ηγέτες παγκόσμιου βεληνεκούς. Τόσο η δημιουργία όσο και η πολιτική του στάση καθορίστηκαν πάντοτε από την πεποίθηση ότι ποιητική ύλη και ποιοτική αλήθεια μπορεί να βρει ο καλλιτέχνης στους κόλπους του λαού· και ότι χωρίς την πίστη στον λαό του κανείς δημιουργός δεν μπορεί να ανοίξει τα φτερά του στον κόσμο.
Άνθρωπος της πράξης και ταυτόχρονα ρομαντικά υπερβατικός, κατάφερε, ως το τέλος της ζωής του, να ηλεκτρίζει με την παρουσία του το συναίσθημα όλων μας. Μολονότι πολιτικά υπήρξε μοναχικός -«μόνος, ανένταχτος, ανεξάρτητος, αυτοστρατευμένος», αυτοχαρακτηριζόταν- δεν πρόδωσε ποτέ τις τρεις δεσπόζουσες της ζωής του: την υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας, την απαίτηση για κοινωνική δικαιοσύνη, την αφοσίωση στα υψηλά προτάγματα της τέχνης του. Έγινε έτσι ένας παιδαγωγός του έθνους, που με την πολιτισμική και κοινωνική του παρέμβαση άλλαξε την Ελλάδα και τον καθένα μας με τρόπο πιο έμμεσο αλλά και πιο βαθύ απ’ όσο μπορούμε να διαγνώσουμε σήμερα.
Μαχητικός, χειμαρρώδης, ακατάβλητος, διέρρηξε τα όρια της εθνικής μας μοναξιάς, της ηττοπάθειας, της αποθάρρυνσης, και συνταιριάζοντας το εθνικό με το πανανθρώπινο, έδειξε έναν δρόμο για τη σφυρηλάτηση της νεοελληνικής μας ταυτότητας. Μας έδωσε τον ανεκτίμητο μίτο της μουσικής του για να τον ξετυλίξουμε, να βγούμε στο ξέφωτο της δημοκρατίας και να μετατρέψουμε το σάλπισμά του σε πράξη και Πολιτεία, λογοδοτώντας στην ιστορία μας. Δηλώνοντας παρών σε κάθε καμπή της εθνικής μας περιπέτειας, πάντα μεταβολίζοντας την ιστορική στιγμή μέσα από τα χαρακτηριστικά της ξεχωριστής, έντονης προσωπικότητάς του, σφράγισε ανεξίτηλα την ελληνική ζωή. Κι αν έγινε, και θα παραμείνει εσαεί, κραταιό πολιτισμικό σύμβολο είναι γιατί στο πρόσωπο και στη δημιουργία του συναιρέθηκαν μερικά από τα πιο ενθουσιώδη, οιστρήλατα, οραματικά στοιχεία της νεοελληνικής ιδιοπροσωπίας.
Με σεβασμό και συγκίνηση, εκ μέρους όλων των Ελλήνων, αποχαιρετώ τον Μίκη Θεοδωράκη. Θα είναι πάντα εδώ, ένα άνθος φυτρωμένο στην ώριμη μνήμη όλων μας».
Επικήδειο στην κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη εκφώνησε, σύμφωνα με τις επιθυμίες του εκλιπόντος, o Δημήτρης Κουτσούμπας.
Στον λόγο του, ο γραμματέας του ΚΚΕ αναφέρθηκε στην πορεία, τη ζωή και το έργο του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη, από τα χρόνια της εξορίας στη Μαρκόνησο, μέχρι τους αγώνες στη δίκη της Χρυσής Αυγής. «Στο φέρετρό σου σηκώνεται, υψώνει τη γροθιά της “κι αντριεύει και θεριεύει” η Ελλάδα!», κατέληξε ο Δ. Κουτσούμπας, αποχαιρετώντας τον Μίκη Θεοδωράκη.
Πλήθος κόσμου παρά τη βροχή
Παρά τη βροχή, κρατώντας κόκκινα και λευκά λουλούδια πλήθος κόσμου έχει συγκεντρωθεί στην Μητρόπολη Αθηνών για να πει το «τελευταίο αντίο» στον κορυφαίο δημιουργό Μίκη Θεοδωράκη.
Στις 10 το πρωί ξεκίνησε η τρίτη και τελευταία μέρα του λαϊκού προσκυνήματος με εκατοντάδες πολίτες να στέκονται υπομονετικά στην ουρά για να μπουν στο παρεκκλήσι του Αγίου Ελευθερίου της Μητρόπολης Αθηνών και να αποτίσουν φόρο τιμής στον μεγάλο μουσικοσυνθέτη.
Ανάμεσά τους και πλήθος πολιτικών και καλλιτεχνών όπως ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρης Οικονόμου, ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος,ο πρώην πρωθυπουργός , Αντώνης Σαμαράς, ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης, η συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη, η γενική διευθύντρια της Ένωσης Δικαιούχων Έργων Μουσικής, Λούκα Τ. Κατσέλη, ο τραγουδοποιός, Φοίβος Δεληβοριάς και πολλοί άλλοι.
«Μεγάλη απώλεια. Αποχαιρετάμε έναν μεγάλο καλλιτέχνη. Ο ελληνισμός θρηνεί έναν μεγάλο καλλιτέχνη, έναν μεγάλο Έλληνα, ο οποίος αγωνίστηκε στη ζωή του για ιδανικά, για αξίες ανεξάρτητα από τις όποιες ιδεολογικές διάφορες υπάρχουν ήταν ένας άνθρωπος, ο οποίος ενώνει τον ελληνισμό και αγωνίστηκε για την εθνική συμφιλίωση. Αιωνία του η μνήμη», δήλωσε μεταξύ άλλων ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρης Οικονόμου.
Για μια πολύ συγκινητική στιγμή, έκανε λόγο ο πρώην πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς. «Ελάχιστοι κατόρθωσαν να παραμείνουν τόσο δεμένοι, μέχρι και με τον τελευταίο Έλληνα», προσέθεσε.
«Σήμερα αποχαιρετήσαμε με τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Δικαιούχων Έργων Μουσικής, Φοίβο Δεληβοριά και Στάθη Δρογώση τον αγαπημένο μας Μίκη Θεοδωράκη, μέλος της ΕΔΕΜ. Ο Μίκης υπήρξε κορυφαίος δημιουργός και εμβληματική προσωπικότητα με παγκόσμια ακτινοβολία. Η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας έχει γραφτεί πάνω στις παρτιτούρες του, που αποτελούν ανεκτίμητη παρακαταθήκη για όλους εμάς τους Έλληνες», επισήμανε η γενική Διευθύντρια της Ένωσης Δικαιούχων Έργων Μουσικής, Λούκα Τ. Κατσέλη, ενώ συμπλήρωσε ότι πριν λίγους μόνο μήνες, πριν αποφασίσει να ενταχθεί στην ΕΔΕΜ, πήρε πρωτοβουλίες για την ένωση των δημιουργών μουσικών έργων σε έναν ισχυρό και ενιαίο οργανισμό. «Τη βούλησή του αυτή θα προσπαθήσουμε με κάθε τρόπο να την κάνουμε πράξη», κατέληξε η κ. Κατσέλη. Στην Μητρόπολη Αθηνών βρέθηκαν και εκπρόσωποι του Μουσείου Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα Αρκαδίας. «Ήρθαμε να αποχαιρετήσουμε τον αγαπημένο μας Μίκη. Είμαστε από το Μουσείο Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα όπου για δυο χρόνια το ’68-’69 εκεί που πήγε να τον απομονώσει, να τον εκτοπίσει η Χούντα, γύρισε ανάποδα. Κι αυτό μπορούσε να το κάνει ένας μεγάλος, ένας θρυλικός, ένας Ακρίτας, ο Μίκης. Κατάφερε τον τόπο απομόνωσης να τον μετατρέψει σε φάρο, σε πομπό που εξέπεμπε σε όλη την οικουμένη μηνύματα αγώνα και αλληλεγγύης για την Ελλάδα. Εμείς από τη Ζάτουνα, τη Γορτυνία και την Αρκαδία τον ευγνωμονούμε διπλά γιατί μας τίμησε, μας αγάπησε γίναμε ένα. Ο Μίκης δεν έχει τελευταία κατοικία. Όλοι μέσα στο DNA μας έχουμε κάτι από το Μίκη», υπογράμμισε ο πρόεδρος του Μουσείου Μίκη Θεοδωράκη Ζάτουνας.
Η Τάνια Τσανακλίδου, η Μαρίζα Κωχ και ο γιος του Γρηγόρη Μπιθικώτση αποχαιρέτησαν συγκινημένοι τον παγκόσμιο Μίκη.
«Χαιρετούμε τα νιάτα μας. Αιωνίως ευγνώμονες για τον Μίκη. Κρατάω τα δικά του λόγια. Είπε “έχω τρεις εαυτούς ο ένας είναι για να πονάει, ο άλλος να επιθυμεί, αλλά ο τρίτος για να νικάει”. Είναι παρακαταθήκη και τα λόγια και τα τραγούδια του», είπε η αγαπημένη τραγουδίστρια.
«Σαν Μεγάλη Παρασκευή σήμερα συννέφιασε όλη η Ελλάδα και τον χαιρετάει. Όλοι τον έχουμε στην καρδιά μας δεν τον αποχαιρετούμε, τον χαιρετούμε», ανέφερε από πλευράς της η Ελληνογερμανίδα συνθέτις, τραγουδίστρια.
Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, γιος του μεγάλου τραγουδιστή, από πλευράς του τόνισε: «Ο πατέρας μου με τον Μίκη ήταν παραπάνω από αδέρφια. Είχαν μια σχέση αγάπης και στοργής. Οι δυο τους εξύψωσαν την Ελλάδα με τα τραγούδια τους και σήμερα ξαναζώ την κηδεία του πατέρα μου. Είμαι βαθιά συγκινημένος, έχω βαθιά θλίψη από την ημέρα που το έμαθα και θέλω να πω ότι όσο πατάμε ελληνικό χώμα ο Μίκης θα είναι κοντά μας», είπε ο κ. Μπιθικώτσης.
Η σορός του Μίκη Θεοδωράκη θα μεταφερθεί με πλοίο στην τελευταία του κατοικία στον Γαλατά Χανίων, με την πομπή με τη σορό του να αναμένεται να μπει στο λιμάνι Πειραιά από την πύλη Ε7 και μετά θα μετακινηθεί προς την πύλη Ε3 για να μπει στο «Blue Galaxy» με προορισμό τα Χανιά.
Το πλοίο αναμένεται να ξεκινήσει στις 21.00, ενώ στο λιμάνι θα βρίσκονται περίπου 15 άτομα από τον Δήμο Πειραιά όπως και η φιλαρμονική του Δήμου. Επίσης έχουν διατεθεί 40 λιμενικοί για μέτρα τάξης
