ΜΑΥΡΑΛΙΘΑΡΙΑ , τέως Αιγές , τέως Υπερησίη ,ή, Υπεράσια. - Οι δικές μου αναμνήσεις.

 

Του Νίκου Ζάβαλη* 

Τα Μαύρα Λιθάρια είναι παράλιος οικισμός στα όρια  Κορινθίας  και  Αχαΐας, 5 χιλιόμετρα δυτικά του Δερβενίου στο οποίο υπάγεται διοικητικά. Έχει 34 (1911) κατοίκους που κυρίως ασχολούνται με τη γεωργία.

Το όνομα "Μαύρα Λιθάρια", προέρχεται από τα μαύρα βότσαλα που είχε παλιά στις παραλίες των Μαυρολιθαρίων. (Μαύρο= χρώμα, Λιθάρια= πέτρες

 

Στην αρχαιότητα ήταν επίνειο της Αρχαίας Αίγειρας, της οποίας ίχνη,

όπως το θέατρό της, βρίσκονται στο κοντινό λόφο Παλιόκαστρο. Είχε την ίδια ονομασία με την αρχαία πόλη ή αναφερόταν ως λιμήν των Αιγειρατών. Όπως αναφέρει ο Παυσανίας, το λιμάνι απείχε 12 στάδια από την κυρίως Αίγειρα (Υπεράσια την αναφέρει ο Όμηρος) όπου με 6 καράβια και υπό τη διοίκηση του Αγαμέμνονα έλαβε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Τα ίχνη του αρχαίου λιμανιού παρατηρούνται στη δυτική έξοδο των Μαύρων Λιθαρίων προς την Αχαΐα, κοντά στη σύγχρονη μαρίνα του Δερβενίου. Το όνομα του οικισμού αναφέρεται από ξένους περιηγητές και οφείλεται στους λίθινους όγκους σκοτεινού χρώματος που υψώνονται στην ακροθαλασσιά κοντά στο λιμάνι.

Σε βράχο του οικισμού, κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή, υπάρχουν λαξευτοί τάφοι, ένας από τους οποίους είναι γνωστός ως «Σπηλιά του Δεσπότη», καθώς εκεί βρέθηκαν σε ανασκαφές η μίτρα και η ράβδος ενός επισκόπου. Στα Μαύρα Λιθάρια βρισκόταν παλαιοχριστιανική εκκλησία, στο χώρο όπου σήμερα υπάρχει ο ενοριακός Ναός του Αγίου Παντελεήμονα.

Τα Μαύρα Λιθάρια έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο κατά την ελληνική επανάσταση. Στις 4 Ιανουαρίου 1823 διεξήχθη εκεί η περίφημη ομώνυμη μάχη μεταξύ Ελλήνων υπό τους οπλαρχηγούς Παναγιωτάκη Γεραρή, Ζαΐμη και Πετμεζά, με στρατό 3.500 ατόμων υπό το Ντελή Αχμέτ από την μεγάλη στρατιά του Δράμαλη. Από την μάχη εκείνη, μόνο 600 Τούρκοι διεσώθησαν φεύγοντας προς την Πάτρα.

 

Μετά τον Α΄παγκόσμιο πόλεμο λειτούργησε στην περιοχή αξιόλογο λιγνιτωρυχείο, από όπου εξήγαγαν κάρβουνο, λιθάνθρακα και ανθρακίτη που φορτώνονταν σε πλοία από το λιμάνι του Δερβενίου με προορισμό τις ευρωπαϊκές αγορές.

ΑΥΤΑ ΓΡΑΦΕΙ Η ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ….       

Β΄ΜΕΡΟΣ

Δικές μου αναμνήσεις….

Ο Παλαιός δρόμος που έγινε το 1930 , ήταν δίπλα στην παραλία, μάλιστα γκρέμισαν και ένα μέρος των λιμανιών!!

Πρό αυτού δρόμου υπήρχε άλλος δρόμος προς την Πάτρα που , πέρναγε αριστερά δίπλα από τον άγιο Παντελεήμονα , σε 200 μ .περίπου διασταυρονότανε με το ΟΣΕ και συνέχιζε προς την Πάτρα .

Ακριβώς , σε αυτή τη διασταύρωση με τον ΟΣΕ και στο αριστερό μέρος, ήταν ένα μεγάλο κτήμα του πατέρα μου με πολλές καλλιέργειες , και δίπλα από το κτήμα ήταν το αρδευτικό αυλάκι που πότιζε τα κτήματα όλου του χωριού.Στην άκρη του κτήματος του πατέρα μου ήταν κάπως υπερυψωμένο και υπήρχε μία σπηλιά , που όταν έβρεχε πηγαίναμε εκεί για να μην  βραχούμε. Αυτή είναι η σπηλιά που έσκαψαν οι αρχαιολόγοι και βρήκαν τα παραπάνω που αναφέρει η ΒΙΚΙΠΑΙΔΙΑ .. Σε απόσταση 4 μ.περίπου ήταν σκαλοπάτια χτισμένα με μάρμαρο και πέρναγαν οι αγρότες για να πάνε στα κτήματα τους .Δίπλα στα σκαλοπάτια προς τα δυτικά υπήρχαν 3-4 δωμάτια χτισμένα με μάρμαρα αξίας και πάνω από αυτά στην οροφή του ήταν μία πλατεία μεγάλη ,λέγανε οι παππούδες μας , ότι εκεί ήταν Διοίκηση του λιμανιού και κατέβαιναν με τα άλογά τους για να πάνε στο λιμάνι για τις συναλλαγές τους . Αφού έκαναν τις ανασκαφές , έκλεισαν την περιοχή , η οποία ήταν περιοχή περιπάτου , δεν ξέρω γιατί την έκλεισαν , θα πρέπει άμεσα να ανοίξει. Αλλά και δίπλα στην γραμμή έκλεισαν τον δρόμο που πήγαιναν στα χωράφια . Μάθαμε ότι η ΕΡΓΟΣΕ θέλει να την ανοίξει και περιμένει την συνεργασία του Δήμου. Επίσης η ΕΡΓΟΣΕ , διαβάζουμε ότι παραχωρεί την παλαιά γραμμή , για ανοίξει δρόμος και να βγαίνει στο τέλος των πέτρινων σπιτιών. Μερικοί στο τέλος των πέτρινων σπιτιών έριξαν μπάζα και έκλεισαν την είσοδο από αυτό το μέρος..

Πίσω από τα πέτρινα που ήταν η παλιά γραμμή που ήταν θαυμάσια περιποιημένη (καλό να την επισκεφθείτε για να τη δείτε) ήταν μεγάλες εκτάσεις ακαλλιέργητες , φαίνεται ήταν του ΟΣΕ , όμως με τη βοήθεια του κτηματολογίου μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε. Αν πράγματι ήταν του παλιού ΟΣΕ ,και εφόσον μας το παραχωρήσει , θα μπορούσαν να γίνουν αθλοπαιδιές , ή, ότι άλλο αποφασίσει ο Δήμος.  

Όλη η περιοχή αυτή ήτανε  το λιμάνι της Υπερησίης , από όπου και φύγανε τα 6 πλοία για την Τροία με αρχηγό τον Αγαμέμνωμα…

Το λιμάνι αυτό ακριβώς απέναντι ήτανε  το μέρος όπου πέρναγαν , με τα πλοία ,για να πάνε για να προσκυνήσουν τους θεούς, στο Μαντείο των Δελφών… Τα μεγάλα εξ΄ισου λιμάνια της εποχής εκείνης του Αιγίου και της Συκυώνος ήσαν πολύ πιο μακριά.

Ζητάμε να γνωστοποιήσουν στο χωριό, τι βρήκαν από τις ανασκαφές , όπως επίσης και ιστορία του ναού.

Μάθαμε από σεισμολόγους , ότι περίπου τον 6^ο ,ή,7^ο, αιώνα έγινε μεγάλος σεισμός στην περιοχή και δημιουργήθηκε τσουνάμι και έκανε μεγάλες ζημιές στο χωριό. Ο Ναός «εξαφανίστηκε» γιατί ήταν ακριβώς δίπλα στη θάλασσα.

Νίκος Ζάβαλης

κάτοικος Μαυραλιθαρίων , τέως Υπερησίης…

 

Σημείωση

(ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ Της ΠΕΡΙΟΧΗΣ ,όπως η δεύτερη σπηλιά του Δεσπότη στην ορεινή περιοχή κλπ.)… αξίζουν και αυτά να αναδειχτούν…