Του Γρήγορη Κλαδούχου
1. ΙΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ
Ποιες οι αιτίες και ποιες θα μπορούσαν να είναι οι απαιτήσεις; Σε ένα κόσμο που από την αλληλεγγύη του «να μοιράσουμε δίκαια την φτώχεια μας» φθάνει στο «να μοιράσουμε δίκαια τον θάνατο» και το κυνικό «πλαφόν θανάτων»; Είναι μια διαδικασία και αποτέλεσμα με πηγές και κοινωνικές εκβολές το ανθρώπινο έργο. Στην επιδημιακή επίθεση χάνεται η ορατότητα αφετηρίας και του νήματος της ευρύτερης διαδρομής της στον χρόνο, τόπο και τρόπο μετάβασης. Οι σημερινές καταστροφές επωάζουν με αποφάσεις ή ατυχήματα του παρελθόντος. Οι μελλοντικές ως προς την έκταση και το βάθος τους θα εξαρτηθούν από
αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα, ή από την αδιαφορία για αυτές. Και ανάλογα με τις νοητικές κατασκευές του τρόπου και συνθηκών ζωής. Αν δεχθεί ο κόσμος να κυβερνηθεί με τα ιδεολογικά αξιώματα, που η αβεβαιότητα αφήνει στην εγκατάλειψη προσδοκίες και δημιουργικούς ορίζοντες. Το διακύβευμα της εποχής αυτής θα είναι κατά πόσο ο άνθρωπος θα θυσιάζει τα όνειρα ευτυχίας του με την αποδοχή με κάθε τίμημα της ασφάλειάς του. Από δεκαετίες παρακολουθούμε την μαζική τροφοδοσία με την εξουσιαστική διασπορά του φόβου, την απειλή και πανικό ταινιών κινδυνολογικών και βιοτρομοκρατίας. Eίναι προεργασία συμφιλίωσης με τον επαναπρογραμματισμό του ανθρώπου, η ψυχοκυβερνητική τέχνη της προετοιμασίας του κατατρεγμένου από ανασφάλεια.
Δεν υπάρχουν ζώνες κινδύνου. Βρισκόμαστε σε ανθρώπινες δραστηριότητες σε ένα ενοποιημένο και δικτυωμένο χώρο. Μια παγκοσμιοποιημένη παραγωγή κινδύνων επιστρέφει στην ατομική και κρατική διαχείριση άμυνας. Η τεχνολογία, η επιστήμη, η έρευνα κατευθύνεται προς την διάσωσή μας από κινδύνους, που είναι υποπροϊόντα ή παραπροϊόντα της τεχνοικονομικής ανάπτυξης.
Το ανθρώπινο έργο που δεν μπορεί να ξαποστάσει, τρέχοντας να επουλώσει τα αποτελέσματα του αυτοτραυματισμού του, τις τεχνολογικές αμετροέπειές του, τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του, την απάντησή του σε ακραία φυσικά γεγονότα. Η πρόληψη και ο περιορισμός των αρνητικών αποτελεσμάτων ανασύρει στο πεδίο των επιστημών ένα γνωστικό και ερευνητικό αντικείμενο, την κινδυνική. Και την ιδέα ότι η σωτηρία στον κίνδυνο δεν είναι το καταφύγιο στον πρόθυμο «Ξενοκράτη».
2. ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Σήμερα σε πρωτοεμπειρικές συνθήκες οργανώνεται η γνώση, ώστε οι συλλογικές αλλά και οι ατομικές συμπεριφορές να συστηματοποιηθούν με κανονιστικούς όρους επιτήρησης. Η διακυβέρνηση της υγειονομικής κρίσης τεχνουργείται με επιστημονική κάλυψη. Ο κ. Τσιόδρας είναι η εισαγωγή, ο χρήσιμος γνώστης, ο επίσημος εκφραστής της «επιστημονικής αντικειμενικότητας». Επινοεί την δοσολογία πόνου και καταπραϋντικού. Ενοποιεί μια γλώσσα λογικής και συναισθήματος. Με ασκητικό ύφος και χωρίς τελεσίδικες επιστημονικές αναγγελίες αιωρείται ανάμεσα στην γλώσσα του εργαστηρίου (που πρέπει να μένει μακριά από συναισθηματισμούς και ψυχικές καταστάσεις) και την θεραπευτική αγωγή της ελπίδας, «συνεννοείται» με τον κόσμο. Κατορθώνει να μεταβεί από την ιατρική σκέψη - που αναγνωρίζει στον άνθρωπο ένα σύνολο οργάνων - σε ψυχολογικό υποστηρικτή, υπερβαίνει τον Κάφκα ότι «είναι εύκολο να γράφεις συνταγές, το δύσκολο είναι να συνεννοηθείς με τον κόσμο». Από αυτήν την εικόνα έχει αφαιρεθεί η κατάσταση του αμυντικού μηχανισμού της πολιτείας. Το τραυματισμένο σύστημα δημόσιας υγείας, που άφησε η δεκαετής μνημονιοκρατική εποχή.
Στην ροή του χρόνου θα διαφαίνονται τα ελλείμματα και η τρωτότητα του συστήματος υγείας. Γιατί δεν έκαναν οικονομία για την υγεία αλλά οικονομία σε βάρος της υγείας. Κανένας στρατός δεν θα νικήσει με μόνο εφόδιο την αυτοθυσία του στρατιώτη. Και οι Έλληνες πήγαν σε αυτόν τον πόλεμο με διαβρωμένη ισχύ. Με μία διαχρονική δολιοφθορά στο συλλογικό ανοσοποιητικό σύστημα.
3. ΘΕΣΜΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
Το σοκ είναι συστημικό, αποδεικνύει την τρωτότητα και ανεπάρκεια και επόμενο είναι η μετατροπή του «συστήματος». Με πολιτικές στρατηγικές, πρόβλεψης, προστασίας. Με επένδυση εκεί που δώσει επάρκεια διαχείρισης ανάλογων κρίσεων αύριο. Χωρίς ματαιοδοξίες επενδυτικών λαϊκισμών. Αλλά με την επανάκτηση της σημασίας του Ελληνικού εδάφους και του κληροδοτημένου συμβολικού κεφαλαίου. Και την πολιτισμοποίηση μιας νέας εργασιακής και παραγωγικής γεωγραφίας και επιχειρηματικότητας υψηλής έντασης γνώσης και καινοτομίας.
Σε μία χώρα ενισχυμένου κρατικού συγκεντρωτισμού, συντεχνιασμού και ατομικών αναζητήσεων απαιτείται η ανασυγκρότηση δομικών συμμαχιών, που θα ολοκληρώσει μια επείγουσα τάξη αποφάσεων και διεύθυνσης κρίσεων. Δεν αρκούν ή δημιουργούν κοινωνική σύνθεση η κολακεία του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού αυτή την στιγμή. Δεν είναι έντιμο να είμαστε φιλόφρονες σε αυτούς που έχουμε ανάγκη σε κάθε κρίση.
Στην χώρα πρέπει να παγιωθεί μια συνείδηση κοινής ζωής, κοινωνικού κεφαλαίου και ανορθωτικού ορίζοντα. Με αναλήψεις ευθύνης, επιμερισμούς και συμπληρωματικότητες ατόμου και κράτους. Δυστυχώς, η κρατική δομή δεν συγκροτείται από ενδιάμεσους θεσμούς που να πείθουν, η απόσταση του κράτους πολλές φορές οδηγεί σε αυθάδειες συμπεριφοράς αντεκδικητικού χαρακτήρα. Μία κουλτούρα προόδου και αντιμετώπισης κινδύνου μπορεί μόνο να αντιμετωπιστεί από μια ευδιάκριτη και συνεκτική παραγωγή έργου όλων των επιπέδων, από τα άτομα, την κοινότητα, την περιοχή, την περιφέρεια και την κεντρική κυβέρνηση. Με μια εσωτερική διανομή υπευθυνοτήτων στο σύστημα αποφάσεων.
Πόσα Δημοτικά ή Περιφερειακά συμβούλια αυτόν τον καιρό συνεδρίασαν με αναφορά τις δικές τους ευθύνες και τον συντονισμό ενεργειών στην περιοχή τους, ανέθεσαν υπευθυνότητες για το αποτελεσματικότερο έργο των κέντρων υγείας και τις ανάγκες τους, την συμμετοχή των ιδιωτών γιατρών, όπως και την συμπληρωματικότητα προς το πιο κοντινό νοσοκομείο; Τι πρότειναν για την ασφάλεια των πολιτών, ουσιαστικά για την επάρκεια της πρώτης βαθμίδας, του τοπικού επιπέδου δημόσιας υγείας; Το «μένουμε σπίτι» σημαίνει προστασία, παρακολούθηση και μεγάλη τοπική ευθύνη μην αποβεί μεγάλη αποθήκη ασθενών. Έχει απορριφθεί ως άγνωστο αντικείμενο η λέξη σχέδιο και παρακρατείται η σιγουριά της διαχείρισης των αποτελεσμάτων μιας καταστροφής, ο διαρκής «Ξενοκράτης».
Σε κάποια μοντέλα «πίεσης-εκτόνωσης» αποφασιστικό ρόλο παίζουν οι τοπικοί θεσμοί, η εκπαίδευση, οι αξίες συλλογικότητας στην δημόσια ζωή, η συγκρότηση ομάδων ετοιμότητας. Αξίζει να επανέλθουμε στον ορισμό της Διεθνούς Στρατηγικής Μείωσης των Καταστροφών του ΟΗΕ για την διαχείριση των κινδύνων.
4. ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ;
Οι πολίτες υφίστανται τις συνέπειες που είναι τυπικές των πολέμων: τον συγκεντρωτισμό των αποφάσεων και τον έλεγχο της πληροφόρησης. Υπό καθεστώς φοβικού τυραννικού συνδρόμου διοχετεύουν την σκέψη και πράξη τους στην αποδοχή τετελεσμένων, δεν αναγνωρίζουν αιτίες και δεν προβάλλουν δημιουργικές φιλοδοξίες. Η εκ των υστέρων αντίδραση, η απροετοίμαστη απάντηση σε αυτό που έχει συμβεί είναι κίνηση απόγνωσης, ενώ η προετοιμασία είναι η ηθική. Οι Έλληνες παρότι θα περιμένουν την ειλικρινή συγνώμη, θα αντιδρούν με αυτοέλεγχο. Ωστόσο σιγά – σιγά διαπιστώνουν ότι και μέσα στην αναμπουμπούλα αναθεμελιώνονται οι μηχανισμοί και τα πλέγματα εξουσίας που απωθούν την κοινωνία από την πολιτική, ότι η γραμματική της γνωστής πολιτικής δεν γνωρίζει κρίσεις, ακόμα και κατά την διάρκειά τους. Διαβλέπουν τις νέες ισορροπίες αναδιανομής κυριαρχίας και του δικαίου.
Παρατηρήθηκε το φαινόμενο να θεωρείται η υγειονομική κρίση ως άλλοθι υποχώρησης της πολιτικής. Ακούστηκε το «όταν τελειώσει η κρίση θα λογαριαστούμε». Παραβλέπεται ότι και αυτές τις στιγμές της κρίσης αφαιρείται από το κάδρο η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος με οικονομικούς φαβοριτισμούς, την αγορά χρόνου προπαγάνδας από τα κανάλια, την κατ΄ εξακολούθηση κακοποίηση του φυσικού και αστικού τοπίου, ( κακοποιημένα βουνά, έφοδος στην Ακρόπολη με όγκους τσιμέντου, οικονομίες καζίνο και αισθητικό αίσχος στο Ελληνικό), αδιαφορία για την πρώτη ενέργεια, την διατροφική… Ο κορονοϊός δεν μπορεί να αποτελέσει προκατάληψη, ώστε να μην εκφραστεί η απαίτηση, να υποσταλεί η διαφωνία και να επέλθει σιωπή για τα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Η πολιτική, όχι βέβαια ως χυδαιότητα τηλεοπτικού πεζοδρομίου, δεν θα σχολάσει, ούτε μπαίνει σε καραντίνα. Είναι η δύναμη του λόγου για αυτά που έχουμε ανάγκη. Και αυτό απαιτείται ιδιαίτερα τέτοιες στιγμές κρίσεων και ρωγμών.
Γρηγόρης Κλαδούχος – Ξυλόκαστρο Κορινθίας
