Η Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου καθιερώθηκε με απόφαση της UNESCO στις 29 Σεπτεμβρίου 2011, έπειτα από πρόταση της Ισπανικής Ακαδημίας Ραδιοφώνου.
Αρχικά, η πρόταση των Ισπανών ήταν να τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου στις 30 Οκτωβρίου, σε ανάμνηση της περίφημης εκπομπής του Όρσον Γουέλς το 1938, που έμεινε στην ιστορία ως ο «Πόλεμος των Κόσμων». Η UNESCO, όμως, αποφάσισε διαφορετικά και πρόκρινε τη 13η Φεβρουαρίου, ημερομηνία κατά την οποία το 1946 πρωτολειτούργησε το ραδιόφωνο του ΟΗΕ.
Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας Ραδιοφώνου είναι ο εορτασμός του ραδιοφώνου
ως Μέσου Μαζικής Επικοινωνίας, η βελτίωση της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ των ραδιοφωνικών οργανισμών και η ενθάρρυνση των μεγάλων διεθνών δικτύων, όσο και των τοπικών ραδιοφώνων, να προωθήσουν την πρόσβαση στην πληροφόρηση και την ελευθερία της έκφρασης στα ερτζιανά.
«Πατέρας» του ραδιοφώνου θεωρείται ο Γουλιέλμος Μαρκόνι, ο οποίος το 1895 κατόρθωσε να μεταδώσει ηχητικά σήματα Μορς μέσω ερτζιανών κυμάτων, ενώ και οι επιτυχίες άλλων ερευνητών όπως του Ρέτζιναλντ Φέσεντεν και του Λι ντε Φόρεστ, αποτέλεσαν την απαρχή της ανάπτυξης της ραδιοφωνίας.
Η ραδιοφωνία άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1910 στις Ηνωμένες Πολιτείες και συγκεκριμένα το 1906 όταν ο Ρέτζιναλντ Φέσεντεν μετέδωσε για πρώτη φορά μουσική μέσω ραδιοκυμάτων. Ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός στις ΗΠΑ λειτούργησε το 1920 και ήταν ο KDKA, που λειτουργεί μέχρι και σήμερα, ενώ δέκα χρόνια αργότερα άρχισε να δημιουργείται ένα καλά οργανωμένο δίκτυο σταθμών σε Ευρώπη και Αμερική.
Ακολούθησε η «χρυσή» εποχή του ραδιοφώνου, περίπου ως το 1956, οπότε και η τηλεόραση άρχισε να κλέβει τη δόξα του. Στα χρόνια αυτά από το ραδιόφωνο μεταδίδονταν ψυχαγωγικά προγράμματα που καθήλωναν τους ακροατές, όπως σαπουνόπερες και παιδικές εκπομπές, ενώ δεν έλειπαν και τα δελτία ειδήσεων για την ενημέρωσή τους.
Ήταν τέτοια η επιρροή που ασκούσε το μέσο στους ακροατές, που δεν χρειάστηκε παρά μια ραδιοφωνική εκπομπή για να πιστέψουν οι Αμερικανοί ότι η Γη δέχεται... επίθεση από εξωγήινους!
Ο λόγος για την ραδιοφωνική εκπομπή «The Mercury Theatre on the Air» (Το Θέατρο του Ερμή στον Αέρα), μια ωριαίας διάρκειας θεατρική σειρά υπό την παραγωγή και τη διεύθυνση του Orson Welles. Το βράδυ της 30ης Οκτωβρίου 1938, το πρόγραμμα περιείχε μια δραματοποίηση του "Πολέμου των Κόσμων" (War of the Worlds), του H.G. Wells, σχετικά με την κατάκτηση της Γης από τους Αρειανούς.
Η παρουσίαση ήταν τόσο ρεαλιστική, ώστε, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι επρόκειτο μόνο για ένα θεατρικό έργο, εκατομμύρια ακροατές πανικοβλήθηκαν μπροστά στην ιδέα τρομακτικών τεράτων και καιόμενων πόλεων.
Μια πρώτη προσπάθεια εγκατάστασης ραδιοφωνικού πομπού είχε ξεκινήσει στην Ελλάδα το 1923, όμως πέρασαν πέντε χρόνια μέχρι να εκπέμψει ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός, και μάλιστα έπειτα από ιδιωτική πρωτοβουλία, στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης.
Χρειάστηκε να περάσουν άλλα δέκα χρόνια (1938) ώσπου να λειτουργήσει στην Αθήνα ο πρώτος εθνικός ραδιοφωνικός σταθμός, ενώ το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) που ανέλαβε την ευθύνη λειτουργίας του σταθμού. Η «άνοιξη» του ελληνικού ραδιοφώνου ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση, οπότε και άρχισαν να ιδρύονται και τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί, σε όλη την επικράτεια, αλλά και στρατιωτικοί σταθμοί.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μπήκαν στα ερτζιανά και οι «πειρατές», αμφισβητώντας το μονοπώλιο της κρατικής ραδιοφωνίας, ανοίγοντας κατά κάποιον τρόπο σταδιακά τον δρόμο για την ιδιωτική ραδιοφωνία.
Στα πλαίσια της γενικής εκσυγχρονιστικής προσπάθειας και προσαρμογής των δομών στις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, εκσυγχρονίστηκε και ο θεσμός της ραδιοφωνίας.
Με το νόμο 1730/1987 ιδρύθηκε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου για τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, που λειτουργεί με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας με έδρα την Αθήνα. Με την Υπουργική απόφαση 14631/Ζ2/2691/29.5.87 καθορίστηκαν οι προϋποθέσεις και οι όροι ίδρυσης ραδιοσταθμών τοπικής ισχύος, από Δήμους και κοινότητες.
Τέλος με το προεδρικό διάταγμα 25/1988 έχουμε την "απελευθέρωση" της ιδιωτικής ραδιοφωνίας, καθώς τέθηκαν οι όροι ίδρυσης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Σήμερα η κατανομή των ραδιοφωνικών συχνοτήτων γίνεται από το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ).
Αρχικά, η πρόταση των Ισπανών ήταν να τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου στις 30 Οκτωβρίου, σε ανάμνηση της περίφημης εκπομπής του Όρσον Γουέλς το 1938, που έμεινε στην ιστορία ως ο «Πόλεμος των Κόσμων». Η UNESCO, όμως, αποφάσισε διαφορετικά και πρόκρινε τη 13η Φεβρουαρίου, ημερομηνία κατά την οποία το 1946 πρωτολειτούργησε το ραδιόφωνο του ΟΗΕ.
Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας Ραδιοφώνου είναι ο εορτασμός του ραδιοφώνου
ως Μέσου Μαζικής Επικοινωνίας, η βελτίωση της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ των ραδιοφωνικών οργανισμών και η ενθάρρυνση των μεγάλων διεθνών δικτύων, όσο και των τοπικών ραδιοφώνων, να προωθήσουν την πρόσβαση στην πληροφόρηση και την ελευθερία της έκφρασης στα ερτζιανά.
«Πατέρας» του ραδιοφώνου θεωρείται ο Γουλιέλμος Μαρκόνι, ο οποίος το 1895 κατόρθωσε να μεταδώσει ηχητικά σήματα Μορς μέσω ερτζιανών κυμάτων, ενώ και οι επιτυχίες άλλων ερευνητών όπως του Ρέτζιναλντ Φέσεντεν και του Λι ντε Φόρεστ, αποτέλεσαν την απαρχή της ανάπτυξης της ραδιοφωνίας.
Η ραδιοφωνία άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1910 στις Ηνωμένες Πολιτείες και συγκεκριμένα το 1906 όταν ο Ρέτζιναλντ Φέσεντεν μετέδωσε για πρώτη φορά μουσική μέσω ραδιοκυμάτων. Ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός στις ΗΠΑ λειτούργησε το 1920 και ήταν ο KDKA, που λειτουργεί μέχρι και σήμερα, ενώ δέκα χρόνια αργότερα άρχισε να δημιουργείται ένα καλά οργανωμένο δίκτυο σταθμών σε Ευρώπη και Αμερική.
Ακολούθησε η «χρυσή» εποχή του ραδιοφώνου, περίπου ως το 1956, οπότε και η τηλεόραση άρχισε να κλέβει τη δόξα του. Στα χρόνια αυτά από το ραδιόφωνο μεταδίδονταν ψυχαγωγικά προγράμματα που καθήλωναν τους ακροατές, όπως σαπουνόπερες και παιδικές εκπομπές, ενώ δεν έλειπαν και τα δελτία ειδήσεων για την ενημέρωσή τους.
Ήταν τέτοια η επιρροή που ασκούσε το μέσο στους ακροατές, που δεν χρειάστηκε παρά μια ραδιοφωνική εκπομπή για να πιστέψουν οι Αμερικανοί ότι η Γη δέχεται... επίθεση από εξωγήινους!
Ο λόγος για την ραδιοφωνική εκπομπή «The Mercury Theatre on the Air» (Το Θέατρο του Ερμή στον Αέρα), μια ωριαίας διάρκειας θεατρική σειρά υπό την παραγωγή και τη διεύθυνση του Orson Welles. Το βράδυ της 30ης Οκτωβρίου 1938, το πρόγραμμα περιείχε μια δραματοποίηση του "Πολέμου των Κόσμων" (War of the Worlds), του H.G. Wells, σχετικά με την κατάκτηση της Γης από τους Αρειανούς.
Η παρουσίαση ήταν τόσο ρεαλιστική, ώστε, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι επρόκειτο μόνο για ένα θεατρικό έργο, εκατομμύρια ακροατές πανικοβλήθηκαν μπροστά στην ιδέα τρομακτικών τεράτων και καιόμενων πόλεων.
Μια πρώτη προσπάθεια εγκατάστασης ραδιοφωνικού πομπού είχε ξεκινήσει στην Ελλάδα το 1923, όμως πέρασαν πέντε χρόνια μέχρι να εκπέμψει ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός, και μάλιστα έπειτα από ιδιωτική πρωτοβουλία, στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης.
Χρειάστηκε να περάσουν άλλα δέκα χρόνια (1938) ώσπου να λειτουργήσει στην Αθήνα ο πρώτος εθνικός ραδιοφωνικός σταθμός, ενώ το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) που ανέλαβε την ευθύνη λειτουργίας του σταθμού. Η «άνοιξη» του ελληνικού ραδιοφώνου ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση, οπότε και άρχισαν να ιδρύονται και τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί, σε όλη την επικράτεια, αλλά και στρατιωτικοί σταθμοί.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μπήκαν στα ερτζιανά και οι «πειρατές», αμφισβητώντας το μονοπώλιο της κρατικής ραδιοφωνίας, ανοίγοντας κατά κάποιον τρόπο σταδιακά τον δρόμο για την ιδιωτική ραδιοφωνία.
Στα πλαίσια της γενικής εκσυγχρονιστικής προσπάθειας και προσαρμογής των δομών στις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, εκσυγχρονίστηκε και ο θεσμός της ραδιοφωνίας.
Με το νόμο 1730/1987 ιδρύθηκε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου για τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, που λειτουργεί με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας με έδρα την Αθήνα. Με την Υπουργική απόφαση 14631/Ζ2/2691/29.5.87 καθορίστηκαν οι προϋποθέσεις και οι όροι ίδρυσης ραδιοσταθμών τοπικής ισχύος, από Δήμους και κοινότητες.
Τέλος με το προεδρικό διάταγμα 25/1988 έχουμε την "απελευθέρωση" της ιδιωτικής ραδιοφωνίας, καθώς τέθηκαν οι όροι ίδρυσης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Σήμερα η κατανομή των ραδιοφωνικών συχνοτήτων γίνεται από το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ).
