Γράφει ηΕλίζα Βόζεμπεργκ
Οι γυναίκες που φιλοδοξούν να ανέβουν στα ανώτατα κλιμάκια των κλάδων της έρευνας, της τεχνολογίας και της επιστήμης, οι γυναίκες που θέλουν να μετάσχουν σε διοικητικά συμβούλια και που επιδιώκουν θέσεις ευθύνης, συχνά βρίσκονται αντιμέτωπες με αόρατα εμπόδια (βάσει προκαταλήψεων), που περιορίζουν την προαγωγή τους σε ανώτερες θέσεις και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και ανέλιξη.
Τα εμπόδια αυτά είναι γνωστά, εδώ και τριάντα χρόνια, ως «γυάλινες οροφές». Ο όρος «γυάλινη οροφή» υιοθετήθηκε το 1986 από τους δημοσιογράφους της εφημερίδας Wall Street Journal. Η κλίμακα υπολογισμού της γυάλινης οροφής αντικατοπτρίζει τον βαθμό δυσκολίας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην προσπάθειά τους να προωθήσουν τη σταδιοδρομία τους σε επίπεδα ανάλογα με εκείνα των ανδρών συναδέλφων τους.
Αποτέλεσμα της γυάλινης οροφής είναι, ουσιαστικά, η υποεκπροσώπηση των γυναικών στους κλάδους της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά και στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων. Πρόκειται για ηγετικές θέσεις, τις οποίες δικαιούνται ορισμένες γυναίκες να επιδιώξουν, υπό την προϋπόθεση βεβαίως, αφενός, ότι οι ίδιες διαθέτουν την αναγκαία ανταγωνιστική διάθεση και, αφετέρου, ότι το περιβάλλον αφήνει ανεμπόδιστο τον ανταγωνισμό να αναπτυχθεί.
Αναλογιζόμενη κάποια από τα εμπόδια στην επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών, τα έχω κατατάξει σε ορισμένες κατηγορίες. Η μητρότητα, προνόμιο και χάρισμα της γυναίκας από τη φύση, μετατρέπεται σε εμπόδιο όταν απορροφά χρόνο που θα μπορούσε υπό άλλες συνθήκες να αφιερωθεί στην πραγμάτωση των φιλοδοξιών της. Πρόκειται για εμπόδιο που πηγάζει ως ένα βαθμό από τις στερεότυπες αντιλήψεις σχετικά με το πόσο χρόνο πρέπει μια γυναίκα να αφιερώνει στη μητρότητα και πόσο χρόνο μπορεί να αφιερώνει στην επιδίωξη των στόχων της.
Μια άλλη κατηγορία εμποδίων απορρέει από τον εντελώς αναχρονιστικό διαχωρισμό μεταξύ γυναικείων και ανδρικών επαγγελμάτων, σε μια εποχή που έχουν «πέσει τόσα κάστρα» από τις γυναίκες και μάλιστα με εξαιρετικά σημαντικά αποτελέσματα και επιτεύγματα για την επιστήμη και την τεχνολογία.
Μία τρίτη κατηγορία οφείλεται στο μισθολογικό χάσμα που υπάρχει μεταξύ ανδρών και γυναικών, πρόβλημα που σε πολλές περιπτώσεις απαιτεί προσφυγή στα δικαστήρια για να αποκατασταθεί η ισότητα και η ισότιμη πρόσβαση των γυναικών σε συγκεκριμένες θέσεις.
Περιορίζοντας, μέσω συνειδητών και ασυνείδητων στερεοτύπων, την παρουσία των γυναικών στον τομέα της έρευνας, απορρίπτουμε ένα σημαντικό δυναμικό που έχει αναπτυχθεί στα πανεπιστήμιά μας και υποτιμούμε ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλής κατάρτισης. Η ανεπαρκής αξιοποίηση του εν λόγω ανθρώπινου κεφαλαίου αποδυναμώνει το δυνητικό πλεονέκτημα της επιχειρηματικότητας που συνδέεται με την έρευνα και την καινοτομία καθώς και το πλεονέκτημα της συνολικής οικονομικής ανάπτυξης.
Η επιστήμη και η καινοτομία απαιτούν συνεχώς νέες ιδέες, και αναμφισβήτητα οι καλύτερες από αυτές προκύπτουν σε περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία. Ταυτόχρονα, η άνιση μεταχείριση και οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στην έκδοση She Figures που δημοσιεύεται κάθε τρία έτη από το 2003, παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία και δείκτες σχετικά με τους ανθρώπινους πόρους στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης και σχετικά με την ισότητα των φύλων στην επιστήμη. Στη She Figures για το 2012 επισημαίνεται ότι, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, εξακολουθούν να υφίστανται ανισότητες μεταξύ των φύλων στον επιστημονικό τομέα.
Για παράδειγμα, ενώ το 2010 το 59% των προπτυχιακών και πτυχιακών φοιτητών στην ΕΕ ήταν γυναίκες, το ποσοστό των γυναικών σε ανώτερες ακαδημαϊκές θέσεις στην ΕΕ ήταν μόλις 20%. Παρ’ όλο που το ποσοστό των γυναικών που ασχολούνται με την έρευνα αυξάνεται γρηγορότερα από το αντίστοιχο των ανδρών, το 2009 μόλις το 33% των ερευνητών στην ΕΕ των 27 ήταν γυναίκες.
Το χαμηλότερο σχετικό ποσοστό σημειώνεται στον τομέα των επιχειρήσεων, όπου μόλις το 19% επί του συνόλου των ερευνητών ήταν γυναίκες, σε σύγκριση με το 40% στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης και το 40% στον κυβερνητικό τομέα. Και τούτο, ενώ από έρευνες προκύπτει ότι η εκπροσώπηση και των δύο φύλων στα διοικητικά συμβούλια οδηγεί σε καινοτόμες ιδέες, αυξάνει την ανταγωνιστικότητα και τις επιδόσεις και βελτιώνει την εταιρική διακυβέρνηση. Η ύπαρξη μεγαλύτερου ποσοστού γυναικών σε ηγετικές θέσεις δίνει επίσης στον έξω κόσμο το μήνυμα ότι η εκάστοτε εταιρεία κατανοεί την περιπλοκότητα των παγκόσμιων αγορών και προτίθεται να γίνει ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η ισότητα των φύλων συγκαταλέγεται στις βασικές προτεραιότητες για «Ενισχυμένη σύμπραξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη» (ΕΧΕ) και αποτελεί ζήτημα εγκάρσιου χαρακτήρα στο πρόγραμμα «Ορίζων 2020». Μεταξύ των λοιπών πρωτοβουλιών περιλαμβάνεται η Ομάδα Ελσίνκι για το φύλο στην έρευνα και την καινοτομία, μια εκστρατεία που δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τίτλο «Science it’s a girl thing!» («Η επιστήμη είναι γυναικεία υπόθεση!»), η στρατηγική με τίτλο «Institutional change» («Θεσμική αλλαγή») για την προώθηση της ισότητας των φύλων στο πλαίσιο των οργανισμών διεξαγωγής έρευνας (ΟΔΕ) και των οργανισμών χρηματοδότησης της έρευνας, και η ομάδα εμπειρογνωμόνων με τίτλο «Innovations through Gender» (Καινοτομίες μέσω του Φύλου), η οποία χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Όσον αφορά την επίλυση του προβλήματος της γυάλινης οροφής που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η γυάλινη οροφή δεν είναι τίποτε άλλο παρά γυάλινη. Στη σχετική έκθεση παρατίθενται παραδείγματα τρόπων με τους οποίους αντιμετωπίζεται ο γυάλινος χαρακτήρας της οροφής σε διάφορες καταστάσεις και για διάφορα άτομα, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τα εν λόγω εμπόδια μπορούν να παρακαμφθούν ή ακόμα και να καταρριφθούν μέσα από την άμεση λήψη ειδικών μέτρων για την αντιμετώπιση των προκαταλήψεων λόγω φύλου καθώς και μέσα από τη συνεργασία με το μελλοντικό εργατικό δυναμικό, με στόχο την ανάπτυξη εμπιστοσύνης, δεξιοτήτων και την αλλαγή των αντιλήψεων.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να δεσμεύονται ικανές θέσεις εργασίας αλλά και ικανά κονδύλια, για την επίτευξη αριθμητικής ισορροπίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, τόσο στον επαγγελματικό, όσο και στον ερευνητικό τομέα. Η πρόσληψη των γυναικών, ιδιαίτερα στις ανώτερες θέσεις εργασίας, θα πρέπει να είναι ενεργητική, και όχι φαινομενική. Οι διάφορες οργανώσεις και τα φόρα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέον να προτείνουν και να λάβουν, αντίστοιχα, μέτρα αποκατάστασης για τη διόρθωση και τη δραστική βελτίωση της κατάστασης της ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων.
Εν είδει συμπεράσματος, θα μπορούσαμε να ορίσουμε τη γυάλινη οροφή ως ένα από τα εμπόδια για τις γυναίκες ως ομάδα, τα οποία δεν τους επιτρέπουν να φθάσουν σε ηγετικές θέσεις στον επιστημονικό, πανεπιστημιακό και επαγγελματικό τομέα. Έχουν διεξαχθεί πολλές σχετικές έρευνες και δημοσκοπήσεις (παλαιότερες και πρόσφατες) και όλες σχεδόν συγκλίνουν στο ίδιο συμπέρασμα. Τα μέτρα πρέπει να έχουν ριζοσπαστικό και όχι επιδερμικό χαρακτήρα. Η συνεργασία σε συλλογικό επίπεδο είναι άκρως σημαντική και πρέπει να επιδιώκεται από τον καθένα μας ξεχωριστά σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Υπάρχει πάντοτε αυξημένη ανάγκη για μια ισχυρή και αποφασιστική ένωση γυναικών. Η έννοια της ισότητας πρέπει να ξεκινήσει από το σχολείο, εκεί όπου τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι ισότιμα σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Οι άνδρες και οι γυναίκες διαφέρουν μεν μεταξύ τους, ωστόσο επιβάλλεται και πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα ανεξάρτητα από την ηλικία, τη θρησκεία, την οικογενειακή κατάσταση και το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο.
Άλλωστε, «σε μια κοινωνία χωρίς ισότητα, τι αρμονία αλήθεια και ομορφιά μπορεί να επικρατήσει»; (Τζον Μίλτον, Άγγλος ποιητής, 1608-1674).
(Το άρθρο της Ευρωβουλευτού Ελίζας Βόζεμπεργκ δημοσιεύθηκε στην έκδοση της ICAP GROUP 2015 LWB ''leading women in business'')
elzoni.gr
