15 χρόνια απʼ την κρίση των Υμίων
(31-01-1996)
Γράφει ο Νίκος Κώνστας, Μέλος Δ.Ε. Τ.Γ. ΟΝΝΕΔ Δ. Κορινθίων
Η κρίση στα Ύμια: Η ελληνικότητα της Δωδεκανήσου και τα τραγικά
γεγονότα της πρώτης διακυβέρνησης Σημίτη
Το νησιωτικό σύμπλεγμα της Δωδεκανήσου είναι το έσχατο τμήμα που
προσαρτήθηκε στην Ελληνική επικράτεια, μόλις το 1947, μετά το τέλος μιας
μακράς πολεμικής περιόδου, που ξεκίνησε το 1939 με την έναρξη του Βʼ
Παγκοσμίου Πολέμου. Τα Δωδεκάνησα ανέκαθεν αποτελούσαν αναπόσπαστο
τμήμα του ελλαδικού χώρου και κατοικούνταν από Ελληνικό πληθυσμό, ήδη
απʼ τον 6ο π.Χ. αιώνα. Κατά τη διάρκεια δε της μακραίωνης ιστορίας τους
κατακτήθηκαν απʼ όλες τις ισχυρές δυνάμεις και αυτοκρατορίες της ελληνιστικής,
μεσαιωνικής και νεότερης ιστορίας.
Στα 395 μ.Χ. τα Δωδεκάνησα ενσωματώνονται στην επικράτεια της ακμάζουσας
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ αρκετά χρόνια μετά την Άλωσης της Πόλης απʼ
τους Φράγκους, περιήλθαν, στα 1309, στην κυριαρχία των Ιπποτών του Τάγματος
του Αγ. Ιωάννη. Φυσικά, ήταν αδύνατον η Οθωμανική επέλαση να αφήσει
ανέγγιχτα τα Δωδεκάνησα: στα 1522 ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ενσωματώνει
όλα τα νησιά στην Αυτοκρατορία του. Αργότερα, η δημιουργία του Ελληνικού
κράτους (1830) βρίσκει εκτός των συνόρων του τα νησιά αυτά, καθώς δόθηκαν
στην Τουρκία ως αντάλλαγμα για την ενσωμάτωση της Εύβοιας στα ελληνικά
σύνορα.
Ο επόμενος επικυρίαρχος της Δωδεκανήσου έμελε να είναι η Ιταλική Αυτοκρατορία,
η οποία κατέκτησε τα νησιά το 1912, στο πλαίσιο των Βαλκανικών Πολέμων, που
άλλαξαν άρδην το εδαφικό τοπίο των χωρών της Βαλκανικής. Με τη λήξη λίγα
χρόνια αργότερα του Αʼ Παγκοσμίου Πολέμου, το όραμα της ενότητας των
ελληνικών εδαφών -υπό ένα ενιαίο κράτος- φάνηκε να γίνεται πραγματικότητα, με
την περίφημη Συνθήκη των Σεβρών, με την οποία, εκτός των άλλων ευνοϊκών για
τη χώρα ρυθμίσεων, όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου, πλην της Ρόδου,
ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα.
Το 1923, μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την ταυτόχρονη άρνηση της
Ιταλίας νʼ αναγνωρίσει τη Συνθήκη των Σεβρών, υπογράφεται στη Λωζάννη η
τελική Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, σχετικά με τα σύνορα των
δύο χωρών. Σύμφωνα με το άρθρο 15 «η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας
παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων,
τουτέστιν της Αστυπάλαιας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου,
Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων
νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της
νήσου Καστελλορίζου». Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα άρθρα 12 και 16 της
Συνθήκης, η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας κάθε δικαιώματος κυριαρχίας
επί νησιών του δωδεκανησιακού συμπλέγματος, που απέχουν πλέον των 3 μιλίων
απʼ τις ασιατικές ακτές της Τουρκίας.
Δέκα περίπου χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 1932, υπογράφεται νέα
Συμφωνία μεταξύ της Ιταλίας και της Τουρκίας, βάσει της οποίας οριοθετήθηκαν
τα θαλάσσια σύνορα των δυο χωρών, μεταξύ των ακτών της Μικράς Ασίας και
των νησιών της Δωδεκανήσου. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι τα νησιά Ύμια, που
είχαν περιέλθει οριστικά στην Ιταλία με τη Συνθήκη του 1923, αναφέρονται ως
ένα απʼ τα σημεία ιταλικής κυριαρχίας απʼ τα οποία θα υπολογιστεί η μέση
γραμμή για το διαχωρισμό των χωρικών υδάτων μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας.
Η ώρα για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου απʼ την Ιταλία έφτασε το 1947,
μετά τη λήξη του Βʼ Παγκοσμίου Πολέμου και παρά τις μεγάλες θυσίες που
προσέφερε ο Ελληνικός λαός για την επικράτηση των Συμμάχων, τα Δωδεκάνησα
ήταν το μοναδικό εδαφικό κέρδος της χώρας απʼ τον πόλεμο. Στις 10 Φεβρουαρίου
1947, με τη Συμφωνία μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας που υπογράφεται στο Παρίσι,
τα Δωδεκάνησα ενσωματώνονται στην Ελληνική επικράτεια.
Απʼ την απελευθέρωσή τους το 1947 έως και το 1995, δεν ηγέρθη ποτέ θέμα
αμφισβήτησης της εδαφικής κυριαρχίας της Ελλάδος επί των Δωδεκανήσων εκ
μέρους της Τουρκίας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας. Άλλωστε, η Τουρκία είχε
πάψει να ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα επί των νησιών του Αιγαίου απʼ το 1912.
Όμως, πριν από 15 χρόνια για πρώτη φορά, η Τουρκία αμφισβήτησε ανοιχτά την
ελληνικότητα ορισμένων νησίδων του συμπλέγματος, με τέτοιο τρόπο ώστε να
φτάσουν οι δυο χώρες στα όρια της πολεμικής σύρραξης!
Το πολιτικό πλαίσιο της εποχής
Στις 16 Ιανουαρίου του 1996, τέτοια εποχή δηλαδή, πριν από 15 χρόνια, ο τότε
Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος υπέγραφε το υπʼ αριθμ.
12/1996 Π.Δ. με το οποίο γινόταν αποδεκτή η επιστολή παραίτησης του Ανδρέα
Παπανδρέου, που νοσηλευόταν τότε σε ιδιαίτερα κρίσιμη κατάσταση στο
Ωνάσειο καρδιοχειρουργικό κέντρο. Τρείς ήταν οι βασικοί «μνηστήρες» για
τον «πρωθυπουργικό θρόνο» του ΠΑΣΟΚ: ο «προεδρικός» Άκης
Τσοχατζόπουλος, ο Γεράσιμος Αρσένης και ο πρώην υπουργός Κώστας
Σημίτης.
Ο Κώστας Σημίτης ανέλαβε το Υπουργείο Γεωργίας το 1981, στην πρώτη
Κυβέρνηση Παπανδρέου και η εξέλιξή του ήταν τόσο ραγδαία, με αποτέλεσμα
την περίοδο 1985-1987, ο Παπανδρέου να του εμπιστευθεί το Υπουργείο Εθνικής
Οικονομίας. Η δεινή, όμως, οικονομική κατάσταση της χώρας και η χαλάρωση
της οικονομικής πολιτικής εν όψει των εκλογών του 1989, οδήγησαν στη
σύγκρουση Παπανδρέου-Σημίτη, με άμεσο επακόλουθο την απομάκρυνση
του τελευταίου απʼ την Κυβέρνηση. Έκτοτε, ο Σημίτης κάθε άλλο παρά
αρεστός ήταν στον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.
Και επειδή, όπως έγραψε ο Πλούταρχος, «ανάμεσα στα καλά της ζωής σου είναι
και η ελπίδα της εκδίκησης», ο Σημίτης βρέθηκε το 1996 να επιδιώκει να
διαδεχθεί τον Παπανδρέου στην εξουσία. Έτσι, παρά τις εκ πλαγίου …νουθεσίες
του Προέδρου για στήριξη του Τσοχατζόπουλου, η Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ εξέλεξε,
στις 18 Ιανουαρίου, νέο Πρωθυπουργό της χώρας τον Κώστα Σημίτη. Νέος
Υπουργός Εξωτερικών αναλαμβάνει ο Θεόδωρος Πάγκαλος, ενώ Υπουργός
Εθνικής Άμυνας παραμένει ο Γεράσιμος Αρσένης.
Στις 25 Δεκεμβρίου του 1995, ένα μικρό τουρκικό πλοιάριο, το «Φιγκέν Ακάτ»,
προσαράζει στην ανατολική Ύμια (την μια εκ των δυο νησίδων του
συμπλέγματος των Υμίων, οι οποίες βρίσκονται στα ανατολικά της Καλύμνου
και φυσικά ανήκουν στην ελληνική επικράτεια). Στέλνει τότε σήμα ο Τούρκος
καπετάνιος για την προσάραξή του και ζητάει βοήθεια, με αποτέλεσμα να
σπεύσει ένα ελληνικό ρυμουλκό, που ευρισκόταν στην περιοχή. Η άρνηση
του καπετάνιου, όμως, να δεχθεί την ελληνική βοήθεια είχε ως δικαιολογία το
ότι τα Ύμια ήταν τουρκικό έδαφος (!), κάτι που προφανώς οι Έλληνες ναυτικοί
άκουγαν για πρώτη φορά.
Δυο ημέρες αργότερα, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση
με την οποία γνωστοποιούσε προς πάσα κατεύθυνση ότι τα «Καρντάκ» - όπως
ονομάζουν τα Ύμια – ανήκουν στην επικράτεια της Τουρκίας και αποτελούν τμήμα
της επαρχίας της Αλικαρνασσού! Η Ελλάδα δεν μπήκε καν στον κόπο να διαψεύσει
τις αιτιάσεις των Τούρκων, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν προφανώς την «ανάπαυλα»
των ελληνικών κρατικών αρχών λόγω των διακοπών των Χριστουγέννων. Ο
μόνος που αντέδρασε έντονα – και προς τιμήν του – ήταν ο τότε Δήμαρχος
της Καλύμνου, ο οποίος μετέβη στην ανατολική Ύμια και ανήρτησε την ελληνική
σημαία.
Τα δύσκολα για την Ελλάδα ξεκίνησαν ένα μήνα αργότερα, όταν Τούρκοι
«δημοσιογράφοι» αποβιβάστηκαν στα Ύμια, κατέβασαν την ελληνική σημαία και
ύψωσαν την τουρκική! Το σοβαρό αυτό διπλωματικό επεισόδιο οδήγησε στη
σύγκλιση των αρμοδίων ελληνικών οργάνων (ΣΑΓΕ, ΣΑΜ) προς αξιολόγηση των
εξαιρετικά έκρυθμων καταστάσεων. Με απόφαση του Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου
Χρήστου Λυμπέρη, οι βατραχάνθρωποι της Μονάδος Υποβρυχίων Καταστροφών
αναλαμβάνουν τη φύλαξη της ανατολικής Ύμιας, όπου ίστατο και η ελληνική
σημαία, ενώ η δυτική θα επιτηρείται από περιπολούντα πλοία του Πολεμικού
Ναυτικού.
Τα γεγονότα αυτά συνοδεύθηκαν, τις επόμενες ημέρες, από κωμικοτραγικές
καταστάσεις και ενέργειες εκ μέρους της ελληνικής πλευράς, με συνέπεια οι Τούρκοι
νʼ αρνούνται την αποκλιμάκωση της έντασης και τις νυχτερινές ώρες της 31ης
Ιανουαρίου 1996 να καταφέρουν νʼ αποβιβάσουν στη δυτική Ύμια, με επιτυχή
αντιπερισπασμό, μια ομάδα Τούρκων βατραχανθρώπων, προλαβαίνοντας
αντίστοιχη επιδιωκόμενη ενέργεια της ελληνικής πλευράς. Ζητείται τότε απʼ τις
ελληνικές αρχές επιβεβαίωση του συμβάντος απʼ το ΓΕΝ, το οποίο με τη σειρά
του διατάσσει το μοιραίο ελικόπτερο ΑΒ-212 να μεταβεί, κάτω από αντίξοες
καιρικές συνθήκες, στη δυτική Ύμια και να επιβεβαιώσει ή όχι το γεγονός.
Στις 4.50 τα ξημερώματα, το ελικόπτερο εντοπίζει πράγματι δέκα Τούρκους
βατραχανθρώπους πάνω στην Ύμια, αλλά κατά τη διάρκεια της επιστροφής
του στην ελληνική φρεγάτα «Ναυαρίνον» συντρίβεται – κάτω από αδιευκρίνιστες
συνθήκες – στη θάλασσα των Υμίων. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η σταδιακή
απομάκρυνση όλων των δυνάμεων του Στρατού και των δυο χωρών απʼ τις
βραχονησίδες, με την ταυτόχρονη φυσικά - εις το διηνεκές - υποστολή της
ελληνικής σημαίας απʼ τα Ύμια...
Άλλωστε, όταν ο ΥΠΕΞ Θεόδωρος Πάγκαλος ρωτήθηκε τι θα πουν στον ελληνικό
λαό σχετικά με την απομάκρυνση της σημαίας απʼ τα ελληνικά Ύμια, ο κ. Πάγκαλος
ανταπάντησε κυνικά: «Θα πείτε ότι τη σημαία την πήρε ο αέρας!».
Με την ανικανότητα, λοιπόν, της Κυβέρνησης Σημίτη να αντιμετωπίσει την
κρίση, παγιώθηκε για πρώτη φορά στο Αιγαίο το καθεστώς των «γκρίζων
ζωνών», με την Τουρκία νʼ αμφισβητεί κάθε τόσο την ελληνική κυριαρχία επί
ελληνικών νησιών και νησίδων του Αιγαίου. Όπως αποκάλυψε δε σε χθεσινό
αποκαλυπτικό δημοσίευμά της η «Καθημερινή της Κυριακής», η Κυβέρνηση
Σημίτη και η Κυβέρνηση Τσιλέρ, με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, συμφώνησαν
να αποχωρήσουν οικειοθελώς οι Στρατοί των δυο χωρών απʼ τα Ύμια – για να
εκτονωθεί η κρίση –, νʼ απομακρυνθούν τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού,
όπως επίσης και να υποσταλούν οριστικά και οι 2 σημαίες απʼ τα νησιά. Καμία
κουβέντα φυσικά για την υπεράσπιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων επί
των Υμίων, εκ μέρους του Σημίτη και του Πάγκαλου, οι χειρισμοί των οποίων
οδήγησαν στο σοβαρότερο διπλωματικό επεισόδιο της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Ένα επεισόδιο και μια κρίση που στοίχισε στη χώρα την κυριαρχία επί δικών
της εδαφών…
Και το «επιμύθιο» της κρίσης των Υμίων γράφτηκε απʼ τον ίδιο το Σημίτη –μετά
την απομάκρυνση του Πάγκαλου απʼ την Κυβέρνηση –, όταν απʼ το Βήμα της
Βουλής εκφώνησε το περίφημο «ευχαριστώ την Κυβέρνηση των Ηνωμένων
Πολιτειών», μιας και είχε τηρήσει κατά γράμμα τις εντολές των Αμερικάνων
σχετικά με τα Ύμια: «no man, no ships, no flags»…
Ένα είναι το μόνο σίγουρο. Το «Ειδικό Δικαστήριο» της Ιστορίας θα σταθεί, όπως
κάνει πάντα άλλωστε, αμείλικτο απέναντι στους υπευθύνους του 1996, αλλά και
απέναντι σε όσους επιχειρήσουν να πράξουν κάτι ανάλογο στο μέλλον με το
ελληνικό και ακριτικό Καστελόριζο…
ONNEΔ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
