VIDEO
Το Ορεινό Χελυδόριο Κορινθίας είναι ο τόπος μου . Εκεί που δεν γεννήθηκα αλλά είναι οι ρίζες μου. Είναι ο τόπος καταγωγής των προγόνων μου, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στον Κούτο ( παλιά ονομασία του χωριού) στις αρχές του 1800. Είναι η περιοχή απ΄όπου αντλώ τα xρώματα και την ποικιλία της φαντασίας μου.
O Κούτος , των παιδικών μας χρόνων (περίοδος 1960 ), έσφιζε από ζωή , ιδίως τους θερινούς μήνες
που ανεβαίναμαι για παραθέρισμα. Οί γειτονιές του από τα Ψυχογέικα , τα Κατσέικα , τα Μουγιάνικα , η Πανάγαινα , τα Σοκορελιάνικα τα Μπουζέικα, Η Ράχη , τα Φουντατέικα , τα Βυζιάνικα , τα Κουσουλιάνικα έως και ψηλά το Άγιο Ιωάννη ήταν γεμάτες κόσμο. Αργότερα ερήμωσε… Τώρα άρχισαν να επισκευάζονται οι παλιές οικίες ή να κτίζονται καινούργιες από ντόπιους και άλλα ξένα προς το Χελυδόρι άτομα που το ανακάλυψαν για το υγιεινό του κλίμα και αγάπησαν τον τόπο.
Το όνομα του οικισμού Χελυδόρι είναι σύνθετη λέξη Χελυ + δωρα . προέρχεται από την μυθολογία Νότια του οικισμού δεσπόζει το Μαύρο όρος ο κοινός Μαυριόρος που είναι τα Χελυδορέα Όρη των αρχαίων Ελλήνων. Έχει υψόμετρο 1757 μ.
Κατά τη μυθολογία, στο Μαύρο όρος, , ο νεαρός Ερμής οδήγησε τα κλεμμένα βόδια του θεού Απόλλωνα και σ' αυτό βρήκε τη χελώνα, στο κέλυφος (χέλυς) της οποίας τέντωσε χορδές, κατασκευάζοντας έτσι την πρώτη λύρα, την οποία τελικά προσέφερε στον Απόλλωνα, ώστε να εξιλεωθεί για την κλοπή.Βρίσκεται σε υψόμετρο 660 - 700 μ. , 18 χιλιόμετρα Νότια του Δερβενίου με οποίο συνδέεται με ασφαλτοστρομένο δρόμο. Επίσης σε απόσταση είκοσι λεπτών βρίσκεται το χειμερινό θέρετρο των Τρικάλων Κορινθίας. Η προσβασιμότητα εξασφαλίζεται και τις περιόδους με χιόνι με την βοήθεια των εκχινιστικών μηχανημάτων. Το άριστο ξηρό κλίμα της περιοχής, η ομορφιά της φύσης, η ηρεμία του περιβάλλοντος και η μικρή απόσταση από την Αθήνα εγγυώνται ευχάριστες και συχνές αποδράσεις.
Αξίζει να επισκεφθείτε τη Μονή του Προφήτη Ηλία που χρονολογείται από το 14ο αιώνα Είναι μονή βασιλικού ρυθμού, η οποία αναστηλώθηκε μετά την κατάρρευσή της το έτος 1754 με άδεια των Τουρκικών αρχών (Χοτζέτι), η οποία υπάρχει μέχρι σήμερα στο αρχείο της Μονής, στο οποίο επίσης φυλάσσεται σημαντική συλλογή Τουρκικών και Ελληνικών προεπαναστατικών εγγράφων. Υπάρχει ξυλόγλυπτο τέμπλο και με εικόνες φιλοτεχνημένες από Κρητικό διάκονο το 1758. Η μονή κατεστράφει το 2000 από την μεγάλη πυρκαγιά που αφάνισε μεγάλη έκταση του Δήμου Ευρωστίνης. Μετόχι της Μονής (γυναικείας σήμερα) για τη χειμερινή διαμονή των μοναχών, λειτουργεί στα Μεντουργιάνικα, με τιμώμενο τον Αγ. Γεράσιμο. 
Αξιόλογη ιστορικά είναι και η εκκλησία του Αγ. Νικολάου που κτίστηκε στον Κούτο, πριν το έτος 1798, από την οικογένεια Μαμωνά, η οποία ήλθε και εγκαταστάθηκε εδώ γύρω στα 1300 μ.Χ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού με τις αγιογραφίες του. Στον Κούτο υπάρχει ακόμα και η εκκλησία του Αγ. Ιωάννου (παλιά μητρόπολη του χωριού , πριν τον Άγιο Νικόλαο). Άλλα εξωκλήσια, εδώ είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου, ο Άγιος Δημήτριος, και ο Άγιος Προκόπιος.
Αρχικά ο Κούτος που ήταν οικισμός του δήμου Ζάχολης (Ευρωστίνης) μαζι με τους οικισμούς Μεντουριάνικα , Βυζδιάνικα (υψόμετρο 110 , 2 ώρ. από Δερβένι παρά το Σκουπέικο ποτάμι Ονομασία σχετιζόμενη με το επώνυμο Βυζάς. Οι κάτοικοι του χωριού προέρχονται από τον Κούτο.) και την Ιερα μονή του Προφήτη Ηλία Ζάχολης , αποτέλεσαν μετα το 1912 την Κοινότητα Κούτου , συστήθηκε με βασιλικό διάταγμα στις 31 Αυγούστου 1912 (ΦΕΚ 262/1912) και προήλθε από το Δήμο Ζαχόλης (Ευρωστίνης). Η κοινότητα με Υπουργική απόφαση της 9 Απριλίου 1915 (11075/9.4.1915 (ΦΕΚ 135/1915) μετονομάστηκε σε κοινότητα Χελυδορίου. Ο οικισμός Κούτου μετονομάστηκε εις συνοικισμόν Χελυδορίου (επαρχία Κορινθίας) [Χουλιαράκης Β, 114]. «Αρ. 81. (13 Μαρτίου 1915).- Επί του υπ’ αρ. 3986 εγγράφου του υπουργείου της 29 Ιανουαρίου.- Επιστρέφεται η υπ’ αρ. 1097 αναφορά της νομαρχίας Αργολίδος και Κορινθίας μετά των συνημμένων αυτή. Δεν είναι μεν ακριβής ο ισχυρισμός του κοινοτικού συμβουλίου Κούτου, ότι η κοινότης αυτών κείται εγγύτερον πάσης άλλης εις τους πρόποδας του όρους Χελυδορέων, διότι ο κλάδος ούτος της Κυλλήνης τα Χελυδόρεα, είναι το νυν καλούμενον Μαύρον Όρος, πλησιέστερα δ’ εις αυτό και επ’ αυτού είναι άλλα χωρία (Γελίνη, Σοφιανά, Σκούπα). Αλλ’ επειδή τα χωρία ταύτα δεν πρόκειται να μεταβάλωσιν όνομα, ενώ η κοινότης Κούτου φαίνεται θεωρούσα αναγκαίον την αποβολήν του σημερινού ονόματος αυτής, ως δυσφήμου ίσως, δεν κρίνομεν άτοπον την απόφασιν αυτής. Προτιμότερον δ’ όμως νομίζομεν να δοθεί εις την κοινότητα όνομα εσχηματισμένον από του όρους, να ονομασθεί δηλ. Χελυδόριον, όπως μη άνευ ανάγκης η αυτή τοπωνυμία χρησιμοποιείται προς δήλωσιν δύο διαφόρων εγγύς τόπων. Άλλως δε ο προτεινόμενος υπό του κοινοτικού συμβουλίου τύπος του ονόματος η Χελυδόρεα είναι πλημμελής, διότι η ορθή εκφορά είναι κατά πληθυντικόν αριθμόν του ουδετέρου (τα Χελυδόρεα)» [Πολίτης 1920, 63-64].
Αρχικά η έδρα της κοινότητας ήταν μεταβατική, το καλοκαίρι στον Κούτο , τον χειμώνα στα Μεντουργιάνικα . Στις 25 Ιουνίου 1957 με βασιλικό διάταγμα ορίσθηκε μόνιμη έδρα τα Μεντουργιάνικα.
Τα Μεντουργιάνικα ή Μεντουριάνικα βρίσκονται σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από το Δερβένι (υψόμετρο 106 μ ). Έλαβε το όνομα του από τον πρώτο οικιστή του οικισμού, κάποιο μοναχό της Μονής του Προφήτη Ηλία ονόματι Μεντούρη, ο οποίος έμενε στο μετόχι του Αγίου Γερασίμου και καλιεργούσε τα κτήματα του μοναστηριού. Τα Μεντουριάνικα Είναι πεδινός οικισμός, χτισμένος μέσα σε χαράδρα κατά γειτονιές και κατα μήκος του Ζαχολίτικου (Δερβένιος) ποταμού και σε κοντινή απόσταση με τοΔερβένiι. Ενοριακός ναός Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, Αριθμεί 245 κατοίκους και είναι η έδρα του Δημοτικού Διαμερίσματος Χελυδορίου του Δήμου Ευρωστίνης. Το 1996 η κοινότητα Χελυδορέου μαζί με τις κοινότητες Δερβενίου απότέλεσαν τον Δήμο Ευρωστίνης.ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΑ – προϊόντα – κάτοικοι
Κούτος δήμου Ευρωστίνης: 2 ώρες από Δερβένι ,5 λεπτά από Πύργο
1846 : Κούτος 515 κάτοικοι.
1853 : Κούτος Προϊόντα σταφίδα, δημητριακοί καρποί, κρασί, λάδι, μετάξι. Ένα ρέμα χρήσιμο. Σπίτια 90, κάτοικοι 495 [Ραγκαβής ΙΙ, 384].
1879: Μονή Προφήτου Ηλιού 10 άτομα
1889 : Κούτος κάτοικοι 500. Μονή Προφήτου Ηλιού 13 άτομα, 2,15 ώρ. από Δερβένι, 15 άτομα
1896 : Κούτος κάτοικοι 567 , Μονή Προφήτου Ηλιού κάτοικοι 15
1907 : Κούτος κάτοικοι 348 ,Βουζάνικα δήμου Ευρωστίνης, κάτοικοι 48
Γεωργική Απογραφή 1911 Καλλιεργούμενες εκτάσεις σε στρέμματα: σιτάρι 1.038, κριθάρι 4, καλαμπόκι 15, φασόλια 132, κουκιά 1, φακή 2, μπιζέλια 1, πατάτες 1, ντομάτες 4, παντζάρια 6, κρεμμύδια 3, άλλα λαχανικά 29, καρπούζια και πεπόνια 3, σανός κριθάρι 1, τριφύλλι 1, αγραναπαύσεις 390, κήποι οπορωφόρων δέντρων 5, μη καλλιεργήσιμα βοσκοτόπια 3, σταφύλια φαγητού 4, σταφύλια κρασιού 305, σταφίδα κορινθιακή 577, σταφίδα σουλτανίνα 36, λιόδεντρα 24, ιδιωτικά δάση 303, γόνιμες εκτάσεις ακαλλιέργητες 30, άγονες εκτάσεις 51 [Γεωργική Απογραφή 1911 Α, 658, 659, 738, 739, 818, 819, 898, 899].
Αριθμός ζώων, πτηνών και κυψελών: άλογα 1, μουλάρια 53, γαϊδούρια 19, βοοειδή 46, πρόβατα 269, γουρούνια 1, κατσίκια 336, κότες 667, γαλοπούλες 65, περιστέρια 140, κουνέλια 26, κυψέλες 6 [Γεωργική Απογραφή 1911 Β, 310, 311, 390, 391].
Βιζιάνικα δήμου Ευρωστίνης. Καλλιεργούμενες εκτάσεις σε στρέμματα: σιτάρι 50, φασόλια 3, ντομάτες 1, κρεμμύδια 1, άλλα λαχανικά 1, σανός βίκος 20, τριφύλλι 10, αγραναπαύσεις 50, σταφύλια κρασιού 60, σταφίδα κορινθιακή 100, λιόδεντρα 20 [Γεωργική Απογραφή 1911 Α, 658, 659, 738, 739, 818, 819, 898, 899].
1920 : Κούτος κάτοικοι 369 Βουζάνικα κάτοικοι 21
1928 : Κούτος κάτοικοι 281. Βυζδιάνικα κάτοικοι 61 , Μονή Προφήτου Ηλία άτομα 14
Ο πληθυσμός της κοινότητας με την απογραφή του 1929 ανερχόταν σε 544 άτομα,
1939 : Χελυδόριον (Κούτος) και Μεντουργιάνικα. Από τις 105 οικογένειες του χωριού, το χειμώνα κατεβαίνουν οι 90 στα Μεντουργιάνικα και οι 15 στα Βυζιάνικα. Υψόμετρο 800, πηγές 20. Αριθμός δέντρων: αχλαδιές 6.500, μηλιές 50, πορτοκαλιές και μανταρινιές 100, βερικοκιές 50, λεμονιές 600, ελιές 6.500, κερασιές 300, βυσσινιές 200, ροδακινιές 30, δαμασκηνιές 15, αμυγδαλιές 50, καρυδιές 300. Αριθμός ζώων: Μουλάρια 87, άλογα 12, γαϊδούρια 35, βοοειδή 4, πρόβατα 250, κατσίκια 250. Οικογένειες που διατηρούν κουνέλια 20. Κυψέλες 30 [Αναγνωστοπούλου-Αϊβαλιωτάκη 1939, 13, 19, 121, 123]. Καλλιέργειες σε στρέμματα: σιτάρι 300, κριθάρι 100, βίκος 100, φασόλια και καλαμπόκι 100 [Αναγνωστοπούλου-Αϊβαλιωτάκη, 119].
1940 : Χελυδόρι κάτοικοι 248. Βυζιάνικα: κάτοικοι 60
1951 : Κούτος κάτοικοι 89 ,Βυζιάνικα: κάτοικοι 73
1961 : κάτοικοι Κοινότητας 448 , Κούτος κάτοικοι 25. Νοικοκυριά 107, χωρίς μαγειρείο 14, χωρίς λουτρό ή ντους 107, χωρίς ηλεκτρικό φως 107, χωρίς αποχωρητήριο 12, χωρίς πόσιμο νερό 6 [Συνθήκες Στεγάσεως 1961, 3.5.20]. Καλλιεργούμενες εκτάσεις σε στρέμματα: καρποφόρα δέντρα 1.182, αμπέλια 545, ετήσια φυτά 445, αγραναπαύσεις 137, βοσκοτόπια 3. Αριθμός δένδρων: λιόδεντρα 14.700, εσπεριδοειδή 11.200, άλλα καρποφόρα 4.000. Αριθμός ζώων: άλογα 39, μουλάρια 53, γαϊδούρια 34, βοοειδή 3, πρόβατα 103, κατσίκια 106, πουλερικά 929, κυψέλες 50 [Γεωργική Απογραφή 1961, 15, 16, 35, 36, 37, 54, 55, 56].
Οι της κάτοικοι κοινότητας το 1971 ηταν 319 (Μεντουριάνικα 295, Βυζιάνικά 13 και Χελυδόρεον 11),το 1981 ήταν 239 κάτοικοι (Μεντουριάνικα 226, Βυζιάνικά 4 και Χελυδόρεον 9) , το 1991 αριθμούσε 247 ψυχές (Μεντουριάνικα 211 , Χελυδόρεον 23 , Βυζιάνικα 13). Κατά την τελευταία απογραφή του 2001 η τέως κοινότητα και νυν δημοτικό διαμέρισμα είχε 306 κατοίκους, από τους οποίους μόλις 57 κατοίκους απογράφηκαν στον Κούτο
Επώνυμα οικογενειών που κατοικούν ή κατοικούσαν στην κοινότητα Χελυδορίου
ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ , ΑΡΕΤΑΚΗΣ , ΒΛΑΧΟΣ , ΒΡΑΧΝΟΣ , ΒΥΖΑΣ , ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ , ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ , ΓΚΙΦΟΠΟΥΛΟΣ , ΔΗΜΑΚΟΣ , ΔΗΜΗΤΡΑΚΕΛΟΣ , ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ , ΔΟΥΡΔΟΥΜΑΣ , ΔΟΥΡΜΠΕΝΙΩΤΗΣ , ΕΦΡΑΙΜΟΠΟΥΛΟΣ , ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΣ, ΖΑΓΑΣ , ΖΙΝΗΣ , ΖΩΓΟΠΟΥΛΟΣ , ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ , ΚΑΖΑΝΗΣ , ΚΑΛΛΙΤΕΡΗΣ, ΚΑΝΕΛΛΑΚΗΣ , ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ , ΚΑΡΑΤΖΑΣ , ΚΛΑΔΟΥΧΟΣ , ΚΟΖΩΝΗΣ , ΚΟΚΚΙΝΕΛΗΣ , ΚΟΛΥΒΡΑΣ, ΚΟΝΤΟΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΟΡΙΚΗΣ , ΚΟΥΡΗΣ, ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ , ΚΟΥΡΟΥΣΙΑΣ , ΚΟΥΣΟΥΛΟΣ , ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ , ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ , ΛΙΟΡΔΟΣ , ΛΑΛΟΣ , ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ , ΛΙΝΑΡΔΟΣ , ΛΥΠΙΜΕΝΟΣ , ΜΑΚΡΗΣ , ΜΑΜΩΝΑΣ , ΜΑΡΑΜΑΘΑΣ , ΜΕΤΑΞΑΣ , ΜΟΥΓΙΟΣ , ΜΟΥΣΗΣ , ΜΠΑΜΠΑΣΗΣ , ΜΠΟΥΖΑΣ , ΞΙΝΟΓΑΛΑΣ , ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΠΟΥΛΟΣ , ΠΑΣΧΑΛΗΣ , ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΣ , ΡΗΓΑΚΟΣ , ΣΑΡΤΖΗΣ , ΣΕΛΙΑΝΙΤΗΣ , ΣΙΩΚΟΡΕΛΟΣ , ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ , ΣΤΑΘΑΚΟΠΟΥΛΟΣ , ΤΣΑΚΩΝΑΣ , ΤΣΙΡΩΝΗΣ , ΦΙΛΛΙΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ , ΦΟΥΝΤΑΤΟΣ , ΧΙΩΤΗΣ , ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ , ΨΥΧΟΓΙΟΣ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΛΟΣ
