Η Βουλή των Ελλήνων τίμησε την 49η Επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Το πρωί ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνος Τασούλας κατέθεσε, στεφάνι στο Πολυτεχνείο, τιμώντας εκ μέρους της Εθνικής Αντιπροσωπείας, τη μνήμη των θυμάτων της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και των αγωνιστών για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας από την δικτατορία.
Στη συνέχεια, στην Ολομέλεια της Βουλής, σε ειδική εκδήλωση τιμήθηκε η Επέτειος του Πολυτεχνείου και τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή.
Στη δήλωσή του ο Πρόεδρος της Βουλής, αμέσως μετά την κατάθεση του στεφανιού τόνισε:
«Ως Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων ήθελα να τιμήσω, μέσω της τιμής που αποτίει η εθνική μας αντιπροσωπεία, την 49η επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το Πολυτεχνείο υπήρξε η αποκορύφωση της αντίστασης του ελληνικού λαού, με πρωτοπόρο τη νεολαία, κατά της δικτατορίας.
Η χρονιά εκείνη, το 1973, είχε σημειώσει πολλά γεγονότα αντίστασης. Ξεκινήσαμε τον Φεβρουάριο του 1973 με την εξέγερση της Νομικής, τον Απρίλιο του 1973 είχαμε τις δηλώσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι κατά του δικτατορικού καθεστώτος, οι οποίες τελείωναν με τη φράση ότι «είναι εθνική αναγκαιότητα η κατάλυση του δικτατορικού καθεστώτος». Το Μάιο του 1973 είχαμε το κίνημα του Ναυτικού και αρχές Νοεμβρίου του 1973 στο μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου είχαμε αντιδικτατορικές εκδηλώσεις του λαού. Και ήρθε η κορυφαία εκδήλωση του Πολυτεχνείου, όπου ο λαός, η νεολαία εκδήλωσαν την αντίθεσή τους, αλλά με τρόπο που σήμερα μας κάνει υποχρεωμένους το σύνθημα του Πολυτεχνείου, το πραγματικό νόημα του συνθήματος του Πολυτεχνείου «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία», να το τιμήσουμε, να τιμήσουμε δηλαδή, ως πολιτικός κόσμος, ως κοινοβουλευτισμός, την ανάγκη του λαού για πολιτισμό, προκοπή και δημοκρατία.
Τιμούμε λοιπόν σήμερα εμείς, η Βουλή των Ελλήνων, το Πολυτεχνείο θυμίζοντάς σας, ότι η πρώτη εικόνα που έπεισε τον κόσμο ότι η Ελλάδα έχει, δυστυχώς, δικτατορία, τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου του 1967, ήταν η εικόνα του Κοινοβουλίου περικυκλωμένο από τανκς. Και η πρώτη εικόνα που έπεισε την υφήλιο ότι η δημοκρατία ξαναήρθε στην Ελλάδα, ήταν η εικόνα της 24ης Ιουλίου του 1974 με το Κοινοβούλιο περικυκλωμένο από ενθουσιώδη λαό να πανηγυρίζει για την αποκατάσταση της δημοκρατίας.»
Στην ειδική αναφορά στην 49η Επέτειο του Πολυτεχνείου που έγινε στην Ολομέλεια της Βουλής, αμέσως μετά, o Πρόεδρος της Βουλής κ. Κωνσταντίνος Τασούλας:
«Είχα την τιμή, λίγη ώρα πριν να καταθέσω εκ μέρους της Εθνικής Αντιπροσωπείας στεφάνι στον περίβολο του Πολυτεχνείου, παρουσία του πρύτανη. Και να εκδηλώσω έτσι, με αυτό τον συμβολικό τρόπο, την τιμή που η Βουλή των Ελλήνων, η κοιτίδα της κοινοβουλευτικής μας πολιτειακής οργάνωσης, οφείλει στην 49η επέτειο της κορυφαίας λαϊκής πράξης. αντίστασης κατά του δικτατορικού καθεστώτος. Υπάρχουν διάφορες στάσεις έναντι της ιστορίας, που τις βλέπουμε να εκτυλίσσονται μπροστά μας και περιγράφηκαν από τους ομιλητές που προηγήθηκαν όλων των κομμάτων. Αυτό που μένει όμως είναι η μεγάλη εικόνα, οι νέοι και οι πολίτες εκείνοι οι οποίοι συμμετείχαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου πριν 49 χρόνια διεκδικούσαν τη δημοκρατία. Ένα χρόνο μετά την ίδια ακριβώς ημερομηνία, 17 Νοέμβριου, ο ελληνικός λαός εκαλείτο να ψηφίσει για να εκλέξει το νέο του Κοινοβούλιο, μετά από επτά χρόνια σιγής ελευθερίας και δημοκρατικών θεσμών. Και σήμερα εμείς που βιώνουμε τη δημοκρατία με χρέος τη βελτίωσή της και χρέος μέσα από τη βελτίωση της, τη βελτίωση της ζωής του ελληνικού λαού, αποτείουμε αυτόν τον οφειλόμενο φόρο τιμής σε εκείνους που προφανώς τη διεκδικούσαν, αλλά κυρίως τη διεκδικούσαν αναλαμβάνοντες και υφιστάμενοι συνέπειες γι' αυτή τη. διεκδίκηση. Γιατί μέσα σε μια δημοκρατία μπορεί να θες να την βελτιώσεις, αλλά αυτό δεν αποτελεί έγκλημα, αποτελεί χρέος σου. Σε μια δικτατορία αυτοί που αναμείχθηκαν στην εξέγερση ανέλαβαν και υπέστησαν, πάρα πολλοί από αυτούς, δραματικές συνέπειες στη ζωή τους. Και αυτό μας κάνει να υποκλινόμαστε. Το σύνθημα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» αυτή την εποχή, αυτή την περίοδο που είμαστε περικυκλωμένοι από επετείους εθνικές, επετείους ανάτασης, όπως η επέτειος της Επανάστασης του 1821, επετείους εθνικής περισυλλογής, όπως η επέτειος των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, επετείους δημοκρατικής ανάτασης, όπως η σημερινή, αυτή λοιπόν την περίοδο, που είμαστε περικυκλωμένοι και αναλογιζόμαστε όλες αυτές τις επετείους τολμώ να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι αν το σκεφτούμε καλά αυτό το σύνθημα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» είναι ουσιαστικά το σύνθημα της νεότερης Ελλάδας, είναι το σύνθημα της προκοπής και της ευημερίας εν ελευθερία, είναι η νέα Μεγάλη Ιδέα, η οποία γεννήθηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και η οποία είχε σαν στόχο το να γίνει η Ελλάδα μια σύγχρονη δημοκρατική χώρα, που νοιάζεται, φροντίζει και φέρνει αποτέλεσμα, αποτέλεσμα ψωμιού δηλαδή ευημερίας και αποτέλεσμα πολιτισμού, παιδείας για το λαό της, αλλά εν ελευθερία, εν δημοκρατία. Αυτό είναι το προνόμιο της δικής μας γενιάς, είναι το προνόμιο της δικής μας εποχής, είναι το προνόμιο της δικής μας πολιτικής και χρονικής περιόδου. Και στο όνομα αυτών των ανθρώπων, που πριν από περίπου μισό αιώνα, στο όνομα των συνεπειών που ανέλαβαν, στο όνομα των συνεπειών που υπέστησαν, οφείλουμε όλοι αυτή τη νέα Μεγάλη Ιδέα, που τόσο παραστατικά περιγράφεται από αυτό το τρίπτυχο, να την υπηρετήσουμε με τις διαφωνίες μας, με τις συνθέσεις μας, με τις διαφορές απόψεων και με τις θεμιτές αντιπαλότητες μας να το υπηρετήσουμε αυτό το εθνικό τρίπτυχο, αυτό το δημοκρατικό αυτό το κοινωνικό τρίπτυχο, όσο μπορούμε πιο αποτελεσματικά. Γιατί μόνο έτσι, όταν αυτό το ιερό τρίπτυχο συνεχώς βελτιώνεται, συνεχώς θα δικαιωνεται και η δική τους αγωνιστική συμμετοχή στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και η δική τους ανάληψη δραματικών συνεπειών για τη ζωή τους, που ένα χρόνο μετά έφερε τις ελεύθερες εκλογές, οκτώ μήνες μετά όπως είπε ο κύριος συνάδελφος έφερε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και 49 χρόνια μετά μας έφερε όλους εδώ σήμερα, εμένα πριν λίγο στο Πολυτεχνείο να καταθέτω στεφάνι και όλους εμάς εν ελευθερία να τιμούμε αυτή την ιστορική μέρα καταθέτοντας και τη δική μας ευθύνη. Τη δική τους ιστορικότητα ας την τιμήσουμε, υπηρετώντας, επαναλαμβάνω, όσο καλύτερα και όσο περισσότερα μπορούμε αυτό το ιερό τρίπτυχο: «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία», αυτή τη νέα Μεγάλη Ιδέα του έθνους μας. Σας ευχαριστώ.»
Ο Α΄ Αντιπρόεδρος κ. Νικήτας Κακλαμάνης, στην έναρξη της εκδήλωσης, εκ μέρους του Προεδρείου, υπογράμμισε:
Αγαπητοί συνάδελφοι, πέρασαν κιόλας σαράντα εννέα χρόνια από τη μέρα που έμελλε να καθιερωθεί ως ένα ακόμη ορόσημο αντίστασης κατά του ολοκληρωτισμού και της ανελευθερίας. Σχεδόν μισός αιώνας πλέον μας χωρίζει από την εξέγερση του Πολυτεχνείου κι όμως, συχνά αναρωτιόμαστε τι μας ενώνει με αυτό.
Το Πολυτεχνείο γεννήθηκε ως φυσική συνέπεια, ως ώριμο τέκνο του κινήματος του Ναυτικού, της εξέγερσης στη Νομική Σχολή, της λεβεντιάς του Μουστακλή, του Παναγούλη, των επαναστατημένων νιάτων και των αμέτρητων αφανών ηρώων. Το Πολυτεχνείο γεννήθηκε, μεγάλωσε και ενηλικιώθηκε και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, διερωτώμαι αν τελικά ωρίμασε. Κάτι τέτοιες μέρες σαν κι αυτή σκέφτομαι τον Κοκτώ που έλεγε πως η αγνότητα μιας επανάστασης μπορεί να διαρκέσει ένα δεκαπενθήμερο.
Εμείς λοιπόν στα δικά μας μέτρα τελικά πόσο έχουμε καταφέρει να διατηρήσουμε ακέραια και ανόθευτα τα διδάγματα του Πολυτεχνείου; Είναι πιστεύω ξεκάθαρο σε όλους ότι κατά τις τελευταίες τέσσερις και πλέον δεκαετίες η κληρονομιά του Πολυτεχνείου έχει αναπαραχθεί ως αξία και ως μέσο με κάθε πιθανό τρόπο. Από τη μια ως αξία μας υπενθύμισε τη δύναμη της ένωσης, την ουσία της πάλης και τη διαχρονική σημασία της θυσίας για τη Δημοκρατία. Από την άλλη πλευρά όμως το Πολυτεχνείο χρησιμοποιήθηκε κάποτε και ως μέσο προβολής για κάποιους, ως όχημα επιβολής μιας συγκεκριμένης γραμμής ή ακόμη ως ένα άλλο πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων που οδηγούσε τους κατόχους του στην πολιτική ή όποια άλλη καταξίωση.
Εκεί ακριβώς έγκειται και το ζητούμενο της αγνότητας μιας τέτοιας εξέγερσης, όπως προανέφερα μνημονεύοντας τον Κοκτώ, γιατί επί της ουσίας το Πολυτεχνείο ως συμβολισμός όφειλε να παραμείνει ψηλά ως προς τις αξίες και την ουσία του.
Η 17η Νοέμβρη δεν άξιζε να διασυρθεί είτε ως λάβαρο του εκάστοτε καιροσκοπισμού, είτε ως παρατσούκλι μιας τρομοκρατικής οργάνωσης. Μια μέρα σαν κι αυτή άξιζε να γίνει σύνθημα στα χείλη όλων όσων ονειρεύονται την ελευθερία σε κάθε έκφανσή της, όλων όσων ζουν και δρουν με γνώμονα τις καθαρόαιμες δημοκρατικές αξίες.
Η 17η Νοεμβρίου, η τεσσαρακοστή ένατη κατά σειρά, εμπνέει εξ ορισμού τον σεβασμό για την πάλη για το κοινό καλό, την αξία της ενότητας και την περιφρούρηση των δημοκρατικών θεσμών με κάθε κόστος. Αυτό ακριβώς το κόστος είναι η καρδιά του Πολυτεχνείου, είναι ο αδιάκοπος ασυμβίβαστος αγώνας κόντρα στα όποια μικροσυμφέροντα προς όφελος του συνόλου. Έτσι λοιπόν θα έπρεπε να πορευόμαστε και έτσι θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε όσοι αντιλαμβανόμαστε την αξία του για την πατρίδα.
Στην άβολη αλήθεια του Νικόλα Άσιμου που έγραφε: «Η επανάσταση αποδείχθηκε ένα όνειρο, μια βολεμένη και ευφυής δικαιολογία, διατηρούμε την εσώτερη μιζέρια μας με επαναστατική φρασεολογία», προσωπικά θα ήθελα σαράντα εννέα χρόνια μετά την εξέγερση να απαντήσω με δυο λόγια του Φιντέλ Κάστρο: «Η επανάσταση δεν είναι ένα στρώμα από ροδοπέταλα, είναι μια μάχη ανάμεσα στο μέλλον και το παρελθόν».
Είναι καιρός λοιπόν να αναμετρηθούμε με το παρελθόν, είναι καιρός να συμφιλιωθούν με το παρόν, είναι καιρός να σχεδιάσουμε το μέλλον, χωρίς υστεροβουλία, χωρίς εκπτώσεις και προσχήματα, με το μυαλό και το βλέμμα στραμμένα στα ιδανικά μας, με την καρδιά μας δοσμένη στην πατρίδα και τον λαό, με όλες μας τις δυνάμεις και με κάθε κόστος. Μόνο έτσι, με μάχες προσωπικές και συλλογικές, θα είμαστε αντάξιοι της κληρονομιάς μας και μόνο έτσι, ως άξιοι συνεχιστές των αγωνιστών μιας άλλης εποχής, θα μπορούμε με υπερηφάνεια να γιορτάζουμε και να τιμούμε κάθε εθνικό μας ορόσημο, όπως αυτό του Πολυτεχνείου, στο μέλλον.
Εκπροσωπώντας τη Νέα Δημοκρατία, ο κ. Ιωάννης Καλλιάνος, ανέφερε
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η Βουλή των Ελλήνων τιμά σήμερα την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη του 1973. Έχω την τιμή να μιλώ ως εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας σήμερα. Πρόκειται για μια ιστορική ημέρα για την Ελλάδα, για τη Δημοκρατία, για τις ατομικές, πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες.
Είχα επίσης την τιμή το 2019, το πρώτο έτος μου τότε ως Βουλευτής του Ελληνικού Κοινοβουλίου, να αποτελώ μέλος της αντιπροσωπείας της Βουλής που κατέθεσε στεφάνι στο Πολυτεχνείο. Κρατώ με σεβασμό στη συνείδησή μου όλες αυτές τις στιγμές.
Είναι γνωστά, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου που αφορούν την αντίσταση του λαού μας κατά της δικτατορίας με αποκορύφωμα την ηρωική εξέγερση του Πολυτεχνείου και τις εξελίξεις που δρομολογήθηκαν γκρεμίζοντας το τυραννικό καθεστώς. Γι’ αυτό επιτρέψτε μου ως νέος Βουλευτής και ως εκπρόσωπος μιας γενιάς που δεν ζούσε τότε, περισσότερο να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις από καρδιάς για το σπουδαίο αυτό γεγονός. Μετά τη Μεταπολίτευση, πολλοί και πολλές από όσους και όσες αγωνίστηκαν στο Πολυτεχνείο τιμήθηκαν με την ψήφο του ελληνικού λαού και υπηρέτησαν τους συμπολίτες μας εδώ, στον ναό της Δημοκρατίας. Στο ιστορικό αυτό κτίριο έχουν και παλαιότερα βρεθεί -αλλά και βρίσκονται- συνάδελφοι που πρωταγωνίστησαν σε εκείνες τις αξεπέραστες στιγμές ηρωισμού και αυταπάρνησης. Σας ευχαριστώ και σας τιμώ για τον αγώνα σας και ακόμα ευχαριστώ και τιμώ όλους εκείνους και όλες εκείνες που υπήρξαν αφανείς ήρωες και ηρωίδες της ηρωικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Σε έναν χρόνο από τη σημερινή μέρα θα συμπληρωθεί μισός αιώνας, μισός αιώνας από τις 17 Νοεμβρίου του 1973, όταν νέοι και νέες μας τότε, φοιτητές και φοιτήτριες με μόνα όπλα το δίκαιο, το θάρρος την τόλμη και τη φιλοπατρία ύψωσαν ανάστημα και νίκησαν. Θα μπορούσε κάποιος να πει πως πέρασε πολύς καιρός από τότε. Θα μπορούσαν βέβαια πολλοί άλλοι να πουν πως είναι σαν να μην πέρασε ούτε μια μέρα. Γιατί είναι το νόημα και τα διδάγματα του αγώνα τους που ζουν πάντα, που βρίσκονται πάντα εδώ, που κρατούν ζωντανή την ιστορία, που δεν θα αφήσουν να χάσει τη λάμψη της αυτή η εξέγερση, η εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Στην πορεία κάθε τόπου, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, στον δρόμο της ιστορίας υπάρχουν κάποιοι σταθμοί που χαράσσονται αιώνια. Οι Θερμοπύλες, για παράδειγμα, ήταν ένας τέτοιος σταθμός, από τους πολλούς της ιστορίας του δικού μας τόπου: Λίγοι Έλληνες εναντίον πολλών εχθρών, συντριπτικά καλύτερα εξοπλισμένων, έπεσαν μέχρις ενός, έσωσαν όμως με τη θυσία τους την πατρίδα. Δίκαια ο μοναδικός Κωνσταντίνος Καβάφης ύμνησε τη θυσία με απαράμιλλους στίχους το 1903, λέγοντας «Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των όρισαν να φυλάττουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες.».
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία του τόπου μας. Χαρακτηριστικό του ότι έγινε με κίνητρο την αγάπη, την αγάπη για τη δημοκρατία. Έγινε για να σπάσουν τα δεσμά ανελεύθερου καθεστώτος. Έγινε χωρίς όπλα απέναντι σε όπλα. Και έγινε με αντάλλαγμα τη θυσία της ζωής στον βωμό των ιδανικών.
Παρά το ότι, λοιπόν, πέρασαν πενήντα παρά ένα χρόνια από τότε, πάντα αυτοί οι τότε φοιτητές, αυτές οι τότε φοιτήτριές μας, βρίσκονται στην καρδιά και στο μυαλό μας ως αιώνιοι έφηβοι και αιώνιες έφηβες. Έχουν μείνει πάντα νέοι και νέες. Στέκουν πάντα εκεί, στην πύλη, φωνάζοντας «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» και «Είμαστε άοπλοι, είμαστε αδέρφια σας», σε ένα ταξίδι στην αιωνιότητα, με μήνυμα διαχρονικό. Τους αξίζει τιμή γιατί φύλαξαν με αυταπάρνηση τις «Θερμοπύλες» που έλαχαν στη δική τους γενιά.
Στην πορεία επίσης κάθε ανθρώπου στον δρόμο της ζωής του υπάρχουν κάποιοι σταθμοί που τον χαράσσουν, ένας γάμος για παράδειγμα, η γέννηση ενός παιδιού, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, μια μεγάλη επιτυχία. Υπάρχουν όμως και εκείνοι οι σταθμοί που καθένας και καθεμιά πρέπει να αποφασίσει αν θα υπερβεί ή όχι τον εαυτό του για το κοινό καλό. Η γενιά του Πολυτεχνείου θα είναι πάντα εδώ μεταδίδοντας το δικό της μήνυμα, το μήνυμα που της ανήκει και το κατέκτησε με την αξία της, το μήνυμα ότι η δημοκρατία αξίζει τη θυσία.
Αν λάχει, λοιπόν, η ώρα να πρέπει να λάβουμε εμείς τις δικές μας αποφάσεις, ας παραδειγματιστούμε από τη θυσία και την προσφορά εκείνης της γενιάς στον τόπο μας και ας φυλάξουμε επάξια τις δικές μας «Θερμοπύλες».
Ο εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Δημήτριος Βίτσας ανέφερε
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, για τεσσαρακοστή ένατη χρονιά τιμούμε το Πολυτεχνείο, δηλαδή τη γενναία εξέγερση των φοιτητών και του λαού μας κατά της τυραννίας, που σηματοδότησε την αρχή του τέλους της Χούντας των συνταγματαρχών. Ίσως και μόνο αυτό το γεγονός είναι αρκετό ώστε να μην χρειάζεται καμία άλλη απόδειξη για το πόσο σημαντικό είναι το Πολυτεχνείο για τη νεότερη ιστορία της χώρας. Ειδικά τη φετινή επέτειο του Πολυτεχνείου πρέπει να τη ζήσουμε με βαθύ προβληματισμό και να τη δούμε σαν ευκαιρία αναστοχασμού και σαν ένα κάλεσμα σε δημοκρατική συσπείρωση και δράση.
Η εξέγερση του Νοέμβρη δεν έγινε σε ιστορικό και κοινωνικό κενό. Ήταν το ξέσπασμα ενός λαού που αρνήθηκε να υποκύψει και να συμβιβαστεί ακόμα και με την κίβδηλη απόπειρα δήθεν φιλελευθεροποίησης ενός βαθιά αντιδημοκρατικού και αυταρχικού καθεστώτος που είχε καταλύσει το πολίτευμα. Ήταν το αποτέλεσμα πολιτικών και κοινωνικών ζυμώσεων και αγώνων, που ωρίμαζαν για χρόνια στο εσωτερικό της κοινωνίας και ιδίως της νεολαίας. Ακόμα και πριν από το πραξικόπημα ωρίμαζαν, ακόμα και πριν την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας. Δεν πρόκειται δηλαδή -αυτό ισχυρίζομαι- για ένα τυχαίο σημείο στο χρόνο, αλλά τοποθετείται το Πολυτεχνείο σε ένα ιστορικό συνεχές.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου σηματοδοτεί με τον καλύτερο τρόπο την πορεία του αντιδικτατορικού αγώνα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η αντίσταση του λαού μας και των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων ξεκινά από την πρώτη μέρα της επιβολής της ξενοκίνητης, αμερικανόπνευστης στρατιωτικής Χούντας, στα ξερονήσια, με πρώτες τη Γυάρο και τον Άη Στράτη, στις φυλακές και τα κολαστήρια βασανιστηρίων με πρώτη την ΕΑΤ-ΕΣΑ, στις διαδηλώσεις και στις τεράστιες συναυλίες ενίσχυσης σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, στην εξέγερση της Νομικής τον Φλεβάρη του 1973, στο κίνημα του Ναυτικού, στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου.
Οι τεράστιες αντιστασιακές μορφές του Αλέκου Παναγούλη, του Σπύρου Μουστακλή και, επιτρέψτε μου, του Μίμη Δαρειώτη, οι χιλιάδες κομμουνιστές, αριστεροί και δημοκράτες από όλο το πολιτικό φάσμα που έδιναν καθημερινές μάχες, αυτοί κράτησαν άσβεστη την ελπίδα για μια πατρίδα δημοκρατική, που ο λαός της θα αγωνίζεται για προκοπή, για ειρήνη, συνανάπτυξη και σταθερότητα στα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο, την Ευρώπη.
Συγχρόνως, όμως, η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν το σημείο-αρχή, μια και οκτώ μήνες μετά ο πρώτος βασικός στόχος επετεύχθη, η Χούντα έπεσε. Το Πολυτεχνείο ήταν η δυναμική παρέμβαση της κοινωνίας στο ιστορικό γίγνεσθαι. Αυτή άνοιξε τον δρόμο για την τελική κατάρρευση της Χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Είναι αλήθεια πως η αποκατάσταση της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας έγινε και εν μέσω της κυπριακής τραγωδίας, την οποία προκάλεσε η Χούντα, που άνοιξε τους δρόμους και τις πόρτες του Αττίλα, και δυστυχώς, αυτή η τραγωδία συνεχίζεται.
Σαράντα εννιά χρόνια μετά, το Πολυτεχνείο όχι μόνο δεν έχει χάσει τίποτα από τη λάμψη του, αλλά συγκινεί το ίδιο εκείνους που έχουμε μνήμες από εκείνη την εποχή, όπως κι εκείνους και εκείνες που για πρώτη φορά προσεγγίζουν, διαβάζοντας τα σχετικά κείμενα, βλέπουν τις εικόνες και ακούν τα συνθήματα του ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου.
Αυτό καθιστά ακόμα πιο προβληματικό το γεγονός ότι σήμερα η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν διδάσκεται στα σχολεία, αλλά επαφίεται στις προηγούμενες γενιές να μεταδώσουν τη γνώση και τα συναισθήματα εκείνης της λαμπρής στιγμής της νεότερης ελληνικής ιστορίας από τις παλιότερες γενιές στις νεότερες γενιές. Ως σήμερα η εμπειρία του Πολυτεχνείου μεταδίδεται ως βίωμα, ως αφήγηση, και όχι ως μια διαδικασία διδασκαλίας, που βέβαια μπορεί κάποιος να μου πει ότι σε κάποιον βαθμό μπορεί να είναι και διεκπεραιωτική. Αλλά υπάρχει μια οφειλή από τη μεριά της πολιτείας.
Ας αναρωτηθούμε γιατί συμβαίνει αυτό. Είναι άραγε ένα δείγμα ότι η πολιτεία μας δεν νιώθει ακόμα έτοιμη να εντρυφήσει σε αυτά τα γεγονότα στις πολλές διαστάσεις τους; Ή μήπως η πολιτεία δεν αισθάνεται πάντα άνετα με την επανάληψη των συνθημάτων του Πολυτεχνείου σήμερα; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά τα συνθήματα, με πρώτο βέβαια το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», με τον τρόπο που παίρνει σάρκα και οστά την κάθε εποχή, είναι συγχρόνως και τα κυρίαρχα αιτήματα της κοινωνίας και στις μέρες μας, αιτήματα που ακόμα παραμένουν μεγάλα ζητούμενα και αφορμές για νέους αγώνες και διεκδικήσεις.
Ούτε το ψωμί, ούτε η παιδεία, ούτε η ελευθερία δόθηκαν ποτέ σε κανέναν, χωρίς να τα διεκδικήσει. Γιατί όταν παύει να τα διεκδικεί θεωρώντας τα ως δεδομένα, τότε ακριβώς είναι και η στιγμή που κινδυνεύει να τα χάσει. Από αυτή την άποψη το ιστορικό παρόν μας συνδέεται με ένα αόρατο νήμα με το Πολυτεχνείο του Νοέμβρη του ’73. Από αυτή την άποψη ο καθένας μας μπορεί όχι μόνο να το νοηματοδοτήσει, αλλά να το εντάξει και στην καθημερινότητά του, σε αυτά που συγκροτούν μια ελεύθερη, δημοκρατική και ανοιχτή κοινωνία που παρέχει τα θεμελιώδη δημόσια αγαθά στους πολίτες της και συνεχίζει να προοδεύει και να εξελίσσεται.
Και δεν μπορούμε σήμερα να μην προβληματιστούμε για την ποιότητα της δημοκρατίας μας, για το πόσο εύρυθμα ή όχι λειτουργούν οι θεσμοί της, για το εάν ανταποκρίνεται και σε ποιο βαθμό στο όραμα και τα αιτήματα της εξέγερσης του Νοέμβρη του ’73.
Σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε την επικινδυνότητα μιας διεθνούς κατάστασης που έχει ξαναφέρει τον πόλεμο και στην ευρωπαϊκή ήπειρο, την αβεβαιότητα και την αστάθεια ενός εξαιρετικά ρευστού διεθνούς περιβάλλοντος που δεν έχει βρει ακόμα τις νέες ισορροπίες του, τις απειλές για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας από έναν αναθεωρητικό γείτονα που αισθάνεται ισχυροποιημένος και που κάθε στιγμή, θα έλεγε κανένας, είναι επικίνδυνος.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα αδιέξοδα ενός οικονομικού συστήματος που έχει γιγαντώσει τις κοινωνικές ανισότητες. Τα μνημόνια πριν, η ακρίβεια όπως εμφανίζεται αυτή την περίοδο, είναι ο σύγχρονος τρόπος που παράγει και αναπαράγει τις ανισότητες. Η κοινωνική συνοχή είναι εξαιρετικά εύθραυστη. Ο κόσμος βιώνει τη ματαίωση της προοπτικής μιας δικαιότερης κοινωνίας με κοινωνική κινητικότητα και οικονομική ευημερία και ασφάλεια με δουλειά και προκοπή, με δημόσια υγεία και παιδεία υψηλού επιπέδου.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολύ σοβαρές προκλήσεις στη λειτουργία του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και των θεσμών της πολιτείας. Αυτή τη στιγμή που γιορτάζουμε και θυμόμαστε το Πολυτεχνείο, η πολιτική ζωή της χώρας βρίσκεται όμηρος μιας νοσηρής ατμόσφαιρας που έχει δημιουργηθεί και από την υπόθεση των παράνομων υποκλοπών. Και είναι χωρίς άλλο μέγιστη πρόκληση όταν η Κυβέρνηση συγκαλύπτει με ευφάνταστους τρόπους την παρακολούθηση αντιπάλων και φίλων της.
Είναι επείγουσα η ανάγκη εξεύρεσης μιας διεξόδου από αυτή την κατάσταση. Και η μόνη διέξοδος είναι και πάλι η συνεργασία των δημοκρατικών δυνάμεων της χώρας, για να υλοποιηθεί ο εναλλακτικός πολιτικός δρόμος με την κοινωνία στο επίκεντρο, για να ακυρωθούν όλα τα ψευδή σενάρια που εκκινούν από μια ψευδεπίγραφη δήθεν οικουμενική συνεργασία που καμία δημοκρατική διέξοδο δεν δίνει αλλά προσφέρει άλλοθι στους υπαίτιους για το σημερινό αδιέξοδο. Γιατί σε τελική ανάλυση δεν είναι όλες οι πολιτικές δυνάμεις ίδιες.
Οφείλουμε, λοιπόν, να βάλουμε σήμερα τον πήχη ψηλά στη λογοδοσία, στο κράτος δικαίου, στον έλεγχο της εξουσίας από το λαό, από την Βουλή, από τον Τύπο και από την οργανωμένη σε συλλογικότητες κοινωνία. Πρόκειται για αίτημα δημοκρατίας, πολιτικής σταθερότητας και κοινωνικής συνοχής. Είναι συγχρόνως αίτημα και καθήκον όλων των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων και κάθε δημοκρατικού πολίτη.
Για όλους αυτούς τους λόγους η δημοκρατική εγρήγορση δεν είναι απλά θεμιτή, είναι αναγκαία. Είναι το χρέος μας απέναντι στη ζωντανή μνήμη του Πολυτεχνείου. Ο εορτασμός του Πολυτεχνείου δεν είναι μνημόσυνο. Είναι κάλεσμα για τη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής. Και είναι αυτή η ζωντανή μνήμη καθαρή και περισσότερο επίκαιρη από ποτέ που συνεχίζει να εμπνέει και να ενεργοποιεί τον δημοκρατικό λαό μας.
Για αυτό άλλωστε το Πολυτεχνείο έχει γίνει τόσες φορές και με τόσους τρόπους στόχος κάθε είδους αντιδραστικών, αρνητών και αναθεωρητών. Κάποιοι θα επιθυμούσαν να αφαιρέσουν την ουσία από κάθε εκδήλωση λαϊκής ιστορικής μνήμης και τιμής και όχι μόνο για το Πολυτεχνείο. Συνεχίζουν να φοβούνται και να απεχθάνονται, θεωρώ, το Πολυτεχνείο, τους συμβολισμούς του και τα διαχρονικά μηνύματά του. Αυτό όμως δείχνει και τη σπουδαιότητά του για το σήμερα. Και αυτός είναι ο καλύτερος λόγος για μας να συνεχίσουμε να αντλούμε έμπνευση και δύναμη από αυτό.
Εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ η κυρία Ευαγγελία Λιακούλη, τόνισε
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, 49 χρόνια συμπληρώνονται από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, το ουσιαστικό σημείο γέννησης της μεταπολιτευτικής σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας. Με βαθιά συγκίνηση εκπροσωπώ σήμερα τη μεγάλη δημοκρατική παράταξη σε αυτή τη συνεδρίαση μνήμης και τιμής.
Σήμερα υποκλινόμαστε με σεβασμό και συγκίνηση στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου, στα παιδιά που έγραψαν με το αίμα τους την αρχή του τέλους του φασιστικού και απολυταρχικού καθεστώτος της χούντας. Δεν ξεχνάμε τα υψηλά ιδανικά και το πελώριο ανάστημα που όρθωσαν απέναντι στη χούντα. Η υπερβατική τόλμη να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους αλλά και να την θυσιάσουν, χαράχτηκε ανεξίτηλα στην ιστορία ως ύψιστο υπόδειγμα γνήσιας, ανιδιοτελούς αγάπης για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Παραμένει αναλλοίωτη παρακαταθήκη αγώνα και διεκδίκησης για αξιοπρέπεια, ανθρώπινα δικαιώματα και κοινωνική δικαιοσύνη.
Σήμερα ευγνωμονούμε όλους όσοι αγωνίστηκαν στη ματωμένη επταετία της δικτατορίας, εκδιώχθηκαν, εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν βασανίστηκαν, έχασαν τους δικούς τους ανθρώπους. Ευχαριστούμε τους γνωστούς και άγνωστους ήρωες που έβαλαν το εμείς πάνω από το εγώ, την πατρίδα πάνω από το ατομικό συμφέρον. Τους χρωστάμε ότι το ελληνικό Κοινοβούλιο λειτούργησε ξανά και εμείς σήμερα μπορούμε να συνεδριάζουμε σε αυτήν την Αίθουσα. Διδασκόμαστε με ταπεινότητα και υπευθυνότητα από την ανδρεία τους να συνεχίσουμε όλοι μαζί την πορεία προς μία δίκαιη και αλληλέγγυα κοινωνία.
Η 17η Νοέμβρη του 1973 υπενθυμίζει σε κάθε Ελληνίδα και κάθε Έλληνα, πρωτίστως στη νέα γενιά, ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο στο πολίτευμα μας, αλλά η δημοκρατία κατακτιέται καθημερινά με διαρκή θεσμική εγρήγορση και πολιτικά αντανακλαστικά, μικρές και μεγάλες μάχες αλλά και ανιδιοτελείς θυσίες. Η αγωνιστική φωνή της Μελίνας Μερκούρη στα μαζικά συλλαλητήρια αφύπνισης της Ευρώπης, όταν με τόλμη μιλούσε για τη χούντα της ντροπής που έθαψε την ελευθερία και τη δημοκρατία όταν περιέγραφε μια Ελλάδα δεμένη στο χειρουργικό τραπέζι, παραμένει ολοζώντανη να μας θυμίζει ότι -όπως η ίδια υπογράμμιζε ακόμη και μετά την επιστροφή της στην Ελλάδα- η Δημοκρατία δεν κερδίζεται έτσι εύκολα, δεν είναι εύκολο πράγμα.
Στην Ελλάδα του 2022 το αίτημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» αντηχεί δυνατά πιο επίκαιρο από ποτέ. Δεν είναι μόνο σύνθημα σε πανό, ούτε πια μόνο σύνθημα στον τοίχο, δεν ακούγεται απλά στα χείλη των διαδηλωτών της πορείας. Είδα σήμερα αυτοσχέδιο πλακάτ στο μπροστινό μέρος των αστικών λεωφορείων. Είδα τρικάκια στις ράγες των τραμ, στα παράθυρα του μετρό, στα παγκάκια με μαρκαδόρο. Είναι γραμμένα με χρώματα πολλά και διάφορα, διαφορετικά αλλά συνάμα ίδια, γιατί η ίδια σκέψη οδηγεί τα διαφορετικά χέρια.
Είναι το ψωμί του σήμερα, το ίδιο το ψωμί του τότε, αλλά και η θέρμανση, η ενέργεια, οι λογαριασμοί, τα κόκκινα δάνεια, οι πλειστηριασμοί χιλιάδων σπιτιών.
Είναι η παιδεία του σήμερα, η αδυναμία να σπουδάσουν τα παιδιά, να βρουν δουλειά, να καταρτίζονται και να επιμορφώνονται, να χορηγείται δωρεάν η μάθηση και τα κονδύλια για την εκπαίδευση να μην είναι της ντροπής, από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη.
Είναι η ελευθερία του σήμερα, το δικαίωμα να ζεις με αξιοπρέπεια, να κινείσαι, να μιλάς, να εκφράζεσαι ελεύθερα, να μην είσαι νόμιμα επισυνδεδεμένος και παράνομα παρακολουθούμενος, να μην γνωρίζει το παρακράτος κάθε λεπτό που βρίσκεσαι εσύ αλλά και πού βρίσκονται αυτοί που αγαπάς, όλα όσα έχεις, όλα όσα είσαι!
Σήμερα, σαράντα εννέα χρόνια μετά, η ελληνική κοινωνία ταπεινώνεται σε ένα ζοφερό περιβάλλον, όπου η αβάσταχτη ακρίβεια διογκώνει τις κοινωνικές ανισότητες, στερώντας στοιχειώδη εχέγγυα ποιοτικής και αξιοπρεπούς διαβίωσης. Η δημόσια παιδεία, σκοπίμως υποβαθμισμένη, με τα ιδιωτικά συμφέροντα να ανθίζουν παντού, η Δημοκρατία λαβωμένη από τις αλαζονικές σκοτεινές μεθοδεύσεις του γαλάζιου παρακράτους.
Για ποια ελευθερία μπορούμε, άραγε, να μιλάμε σήμερα, όταν αρπακτικά τύπου PREDATOR παραβιάζουν κάθε ίχνος ιδιωτικότητας, μετατρέποντας τα κινητά αγνώστου αριθμού πολιτών σε ζωντανούς πράκτορες μέσα στο ίδιο μας το σπίτι, δίπλα στα παιδιά μας, που καταγράφουν όχι μόνο ήχο, αλλά και ζωντανή εικόνα, κάθε λογής δεδομένα.
Το συλλογικό χρέος μας στον αγώνα του Πολυτεχνείου δεν εξαντλείται μόνο σε ένα κόκκινο γαρύφαλλο μία φορά τον χρόνο. Έχουμε καθήκον τριακόσιες εξήντα πέντε μέρες τον χρόνο να επαγρυπνούμε για την προάσπιση των δημοκρατικών κεκτημένων, να αγωνιζόμαστε πραγματικά, ουσιαστικά, καθένας από το δικό του μετερίζι, για τη δικιά μας Δημοκρατία, ιδίως τώρα που η λάσπη η οποία κατακλύζει την πολιτική ζωή με συνευθύνη των δήθεν μονομάχων, Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί ιδανικό έδαφος για να ανθίσει ο σπόρος του φασισμού.
Δυστυχώς, ο αγώνας του Πολυτεχνείου στο πέρασμα των ετών έγινε κατά καιρούς πεδίο σκόπιμων διαστρεβλώσεων, αθέμιτης καπηλείας και ακραίας βίας. Πάρα πολλοί δεν δίστασαν να πατήσουν βέβηλα πάνω στον αγώνα για να προωθήσουν ατομικά ή άλλα ιδιοτελή συμφέροντα. Πολλοί ακόμη ήταν αυτοί που επιχείρησαν να το αμφισβητήσουν ιστορικά και να το διαλύσουν ηθικά, κάνοντας ανερυθρίαστα και ανιστόρητα λόγο για πολιτική μυθολογία. Ήταν πρόσφατο το χτύπημα που δεχτήκαμε σε αυτή την περίοδο αυτού του Κοινοβουλίου, χωρίς να μπορεί, αλήθεια, να νιώσει αυτός που το είπε -πιστεύω- και να καταλάβει πως αυτό που έγινε απαιτούσε ιδεολογία, ψυχή, κοινό καημό και πόθο, πάθος και τρέλα μαζί, αλτρουισμό, λαό και πατρίδα, όλα αυτά που δύσκολα ατσαλάκωτοι θεωρητικοί καταλαβαίνουν, όπως άλλοι στο παρελθόν βέβαια ποτέ δεν ένιωσαν μια ολόκληρη Γενοκτονία, που την είχαν ονομάσει «συνωστισμό στο λιμάνι».
Σίγουρα, όμως, η μοίρα αυτά σκόπιμα τα επιτρέπει να λέγονται και να ακούγονται. Είναι για να γίνονται όλοι οι υπόλοιποι μια γροθιά, να νιώθουν περισσότερο και για αυτούς που δεν μπορούν να νιώσουν, να θυμούνται ξανά, να στέκονται στέρεα ορόσημα, να μιλούν και κυρίως, να μην ξεχνούν.
Θα μου επιτρέψετε, λοιπόν, να κλείσω τη σημερινή μου παρέμβαση με δύο φράσεις της Φώφης Γεννηματά, της αείμνηστης Προέδρου, που σήμερα θα είχε γενέθλια. «Το Πολυτεχνείο», είχε πει, λοιπόν, από αυτό το Βήμα, «ζει, γιατί αν το σκοτώσουμε, θα έχουμε σκοτώσει και την κοινωνική μας συνείδηση», ενώ η συνέχειά της, ο Νίκος Ανδρουλάκης, χαρακτηρίζει το Πολυτεχνείο «εθνικό ορόσημο αγώνων».
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αξίζει περισσότερο από όλα αυτά να στρέψουμε το βλέμμα στα μικρά παιδιά. Αυτή τη στιγμή αυτά γιορτάζουν με τον πιο αθώο και τρυφερό τρόπο. Γιορτάζουν το Πολυτεχνείο σε κάθε σχολείο, σε κάθε εσχατιά της πατρίδας, στα μικρά παιδιά που με ένα τραγούδι και ένα ποίημα αγκαλιάζουν κάποια άλλα παιδιά, εκείνα που δεν πρόλαβαν να μεγαλώσουν, εκείνα που σαράντα εννιά χρόνια πριν αγκάλιασαν με τον δικό τους ηρωικό τρόπο τον ελληνικό λαό και τύλιξαν τα κορμιά τους μέσα στη σημαία που έγινε η φωτιά συμφοράς για τη Χούντα και δόξας για τους ίδιους.
Οι παιδικές φωνές από τα σχολεία όλης της χώρας έχουμε καθήκον σήμερα να φτάσουν νοερά και στην Αίθουσα της Ολομέλειας και να σιγοτραγουδήσουμε και εμείς μαζί με τα νιάτα της Ελλάδας μας εκείνο τον υπέροχο στίχο του ακορντεόν. Είναι δέσμευση, στάμπα στη ζωή, που μας έχεις σημαδέψει ότι ποτέ εμείς δεν πρέπει να επιτρέψουμε να περάσει ο φασισμός
Η κυρία Μαρία Κομνηνάκα, εκ μέρους του ΚΚΕ επεσήμανε ότι στις μέρες μας παραμένουν τραγικά, επίκαιρα και αδικαίωτα τα συνθήματα του Πολυτεχνείου, όπως το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», με ορατό το ενδεχόμενο μιας νέας παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης και με τον λαό να ζει ήδη σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας, διόγκωσης της ανεργίας, ραγδαίας επιδείνωσης του βιοτικού τους επιπέδου, επιδρομής των καπιταλιστικών συμφερόντων ενάντια στη δημόσια υγεία και παιδεία. Τόνισε ακόμη, ότι «ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου, παρά τις συνεχείς προσπάθειες να καταστεί ένα ανώδυνο σύμβολο, συνεχίζει να συγκινεί τις μεγαλύτερες και τις νεότερες γενιές των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων ως σύμβολο νέων αγώνων και ανυπακοής στα σχέδια της καπιταλιστικής εξουσίας».
Στην παρέμβαση της η εκπρόσωπος της Ελληνικής Λύσης κυρίας Μαρία Αθανασίου σημείωσε ότι η ιστορική μνήμη εκείνων ημερών μπορεί στους παλαιότερους να έχει ξεθωριάσει, μπορεί στους σημερινούς νέους να φαίνεται μακρινή μέσα από ασπρόμαυρες φωτογραφίες και τα βίντεο της εποχής, όμως τα αιτήματα υπάρχουν ακόμα και σήμερα και θα υπάρχουν και στο μέλλον. «Είναι τα αιτήματα για «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» που υπήρχαν τότε, που αναβίωσαν το 2010 και υφίστανται έως και σήμερα με το έγκλημα των κυβερνήσεων. Πρόκειται για αιτήματα για ένα καλύτερο μέλλον δικό μας, των παιδιών μας και της πατρίδας μας που, όμως, χάθηκε με την υποθήκευση της Ελλάδας στους δανειστές μας για ενενήντα εννέα χρόνια» ανέφερε.
