Κάτω, οι δύο γιατροί από το Δερβένι, Ιωάννης Αναστασόπουλος και Φίλιππος Γιαννούλης. Πάνω, ο γιατρός Χρήστος Κλωνάρης, ο διοικητής του «Αγία Σοφία» Εμμανουήλ Παπασάββας και οι νοσηλεύτριες χειρουργείου Μαρία Μπατσώνα και Μαρία Χειλάκου.
Φωτ. ΟΡΕΣΤΗΣ ΣΕΦΕΡΟΓΛΟΥ
Γιάννης Παπαδόπουλος
Ηταν η ένδειξη που περίμεναν με αγωνία. Το χέρι άλλαξε χρώμα, από μοβ άρχισε να ροζίζει και με ένα μικρό τρύπημα στο δάχτυλο βγήκε μια σταγόνα αίμα. Οι αναστομώσεις των αγγείων είχαν πετύχει, η ροή είχε αποκατασταθεί. Ο τραυματισμένος 11χρονος και το αριστερό του άκρο είχαν φτάσει προηγουμένως στο νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» χωριστά. Το παιδί σε φορείο και το ακρωτηριασμένο από το ύψος του ώμου χέρι του, τοποθετημένο μέσα σε έναν ειδικό πλαστικό σάκο ο οποίος περιστοιχιζόταν από πάγο.
Το χειρουργείο ολοκληρώθηκε έπειτα από εννέα ώρες, ξημερώματα Κυριακής 13 Φεβρουαρίου. Για να βρεθεί το άκρο πάλι πίσω, στη φυσική του θέση, είχαν συνεργαστεί γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων και νοσοκομείων σε Ζάκυνθο και Αθήνα, οδηγοί ασθενοφόρων και χειριστές ενός C-130, νοσηλευτές και τραυματιοφορείς. Κάθε βήμα σε αυτή τη χορογραφία που σχεδιάστηκε, συντονίστηκε και εκτελέστηκε αιφνίδια, υπό την πίεση του χρόνου, ήταν κρίσιμο.
Ενα στραβοπάτημα, κάποιο κενό στη συνεννόηση, μπορεί να μην άφηνε περιθώριο στην ελπίδα. Μιλώντας με μέλη της ιατρικής και νοσηλευτικής ομάδας που έφεραν εις πέρας αυτό το απαιτητικό εγχείρημα, η «Κ» ανασυνθέτει το χρονικό της πρώτης επιτυχούς επανασυγκόλλησης άκρου στο ύψος του ώμου σε παιδί στην Ελλάδα.
Στη φρέζα του τρακτέρ
Το ατύχημα έγινε περίπου στις οκτώ το πρωί του Σαββάτου σε ένα χωράφι της Ζακύνθου. Το χέρι του 11χρονου μπλέχτηκε στη φρέζα ενός τρακτέρ. Μέσα σε μισή ώρα συγγενής του είχε μεταφέρει παιδί και χέρι στο νοσοκομείο. Από το νησί τηλεφώνησαν στον Παναγιώτη Κράλλη, εφημερεύοντα γιατρό στη Β΄ Ορθοπεδική Κλινική του νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία». Τον ενημέρωσαν για τον ακρωτηριασμό και ότι είχαν ζητήσει να γίνει αεροδιακομιδή. Προηγουμένως είχαν επικοινωνήσει με το ΚΑΤ, όπου τους εξήγησαν ότι δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν το περιστατικό αναισθησιολογικά, λόγω της ηλικίας του ασθενούς, αλλά ούτε να παρακολουθήσουν τη μετεγχειρητική πορεία του καθώς δεν διαθέτουν παιδιατρική κλινική.
Μέσω viber ο Ιωάννης Αναστασόπουλος, συντονιστής διευθυντής ΕΣΥ στη Β΄ Ορθοπεδική Κλινική του «Αγία Σοφία» έλαβε δύο φωτογραφίες, του παιδιού και του ακρωτηριασμένου μέλους. «Είχα την εντύπωση από τις εικόνες ότι είχε απεξαρθρωθεί. Είναι διαφορετικό να ξεκουμπώσει ένα χέρι από την άρθρωση και άλλο να είχε κοπεί στο κόκαλο», λέει. Επικοινώνησε άμεσα με τον γιατρό Φίλιππο Γιαννούλη, από τη Μικροχειρουργική του ΚΑΤ. «Θεωρητικά, είναι συγκολλήσιμο», είπε εκείνος όταν τους έστειλαν και ακτινογραφία του αγοριού στα κινητά τους.
Συνεργάστηκαν γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων και νοσοκομείων σε Ζάκυνθο και Αθήνα, οδηγοί ασθενοφόρων και χειριστές ενός C-130, νοσηλευτές και τραυματιοφορείς.
Από το Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας ζητήθηκε να βρουν και αγγειοχειρουργό ο οποίος θα συμμετείχε στην επέμβαση. Ο Χρήστος Κλωνάρης, καθηγητής Αγγειοχειρουργικής στο Λαϊκό Νοσοκομείο, προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει. Μέχρι να γίνει στην Αθήνα η απαραίτητη προετοιμασία, ήταν καθοριστικής σημασίας οι πράξεις των γιατρών στη Ζάκυνθο.
Ο κ. Κλωνάρης εξηγεί ότι το παιδί είχε ήδη χάσει αίμα και είχε φτάσει στα επείγοντα του νησιού σε κατάσταση αστάθειας, με χαμηλή πίεση. Επρεπε να του παρασχεθούν σωστά οι πρώτες βοήθειες, να αποφευχθεί το αιμορραγικό σοκ και να χειρουργηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι έπειτα δυνατή η παρέμβαση των γιατρών οι οποίοι θα επιχειρούσαν τη συγκόλληση.
«Ο χρόνος τρέχει πολύ πιεστικά για εμάς, ακόμα και τα λεπτά παίζουν ρόλο», λέει στην «Κ» ο κ. Γιαννούλης. «Συνήθως σε περιπτώσεις που έχει ακρωτηριασθεί όλο το άνω άκρο, άρα έχουμε μεγάλες μυϊκές ομάδες, θα πρέπει το αργότερο στις πέντε ώρες να μπει στο χειρουργείο». Σε αρκετές περιπτώσεις αυτό καταστρατηγείται. Γίνεται η απόπειρα κι ας υπάρχει υπέρβαση του ορίου. Πάντοτε όμως με προσοχή, όπως τονίζει ο κ. Γιαννούλης, ζυγίζοντας και άλλους παράγοντες, ελέγχοντας διαρκώς την κατάσταση του ασθενούς. Οσο περισσότερος χρόνος έχει παρέλθει, οι τοξίνες που επιστρέφουν από το ακρωτηριασμένο μέλος στον οργανισμό μετά τη συγκόλληση μπορεί να είναι επιζήμιες, γι’ αυτό απαιτείται στενή παρακολούθηση.
«Είναι δύσκολο να ποσοτικοποιήσεις τις ελπίδες», λέει ο κ. Κλωνάρης, ερωτηθείς σχετικά με τα σκορ πρόγνωσης, την κλίμακα που ανάλογα με τα τραύματα, την ηλικία και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς μπορούν να δείξουν τι πιθανότητες επιτυχούς έκβασης υπάρχουν.
Ο μηχανισμός του πόνου
Η νοσηλεύτρια χειρουργείου Μαρία Χειλάκου θυμάται τον 11χρονο ομιλητικό μέχρι να μπει στο χειρουργικό τραπέζι. Ως ψύχραιμο, «γερό παιδί της φύσης», τον περιγράφει και ο κ. Αναστασόπουλος. Ο μηχανισμός του πόνου σε έναν ακρωτηριασμό είναι περίπλοκος.
Ο κ. Γιαννούλης αναφέρει ως ενδεικτικό παράδειγμα ένα αντίστοιχο παλιότερο περιστατικό. Ενας άντρας ηλικίας περίπου 50 ετών οδηγούσε στην Πελοπόννησο, έχοντας το αριστερό χέρι του έξω από το παράθυρο. Εχασε τον έλεγχο του οχήματος, βγήκε εκτός δρόμου και τούμπαρε. Οταν συνήλθε από τις περιστροφές, υπό το σοκ της πρόσκρουσης, προσπάθησε να ελέγξει τον εαυτό του για να δει εάν όλα ήταν στη θέση τους. Δεν έφερε κακώσεις ή άλλα τραύματα, του έλειπε όμως το χέρι. Τότε το κατάλαβε. Εντόπισε το κομμένο μέλος στους θάμνους, το συνέλεξε και ζήτησε βοήθεια.
Tα «εργαλεία ωρολογοποιού» και η επέμβαση του 1967
Πριν από μισόν αιώνα, ένα παρόμοιο χειρουργείο σε ενήλικα είχε απασχολήσει τις εφημερίδες της εποχής. Ηταν 18 Φεβρουαρίου του 1967, όταν η 18χρονη τότε Σουλτάνα Χατζηκυριακίδου ακρωτηριάσθηκε στο χέρι της από το ύψος του ώμου. Το εργατικό ατύχημα συνέβη στις 6.30 το πρωί. Οι συνάδελφοί της τύλιξαν πρόχειρα το άκρο σε μια κουβέρτα και με ασθενοφόρο η ασθενής διακομίστηκε στο Λαϊκό Νοσοκομείο. Εφτασε στις 7.20 και μέσα σε 25 λεπτά ήταν έτοιμο το χειρουργείο για να την υποδεχτεί. Ο ορθοπεδικός Αναστάσιος Γιαννίκας και ο αγγειοχειρουργός Παναγιώτης Μπάλλας εργάστηκαν επί πέντε ώρες και πέτυχαν τότε την πρώτη επιτυχή συγκόλληση άνω άκρου στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν διαδοχικές επεμβάσεις, πλαστικές εγχειρήσεις, συρραφές νεύρων και τενόντων, ειδικές φυσιοθεραπείες και νοσηλεία που έφτασε τους 18 μήνες για να γίνει ξανά λειτουργικό το κομμένο χέρι.
«Τα μόνα βοηθήματα που είχαμε ήταν τα μάτια μας», είχε πει το 1986 σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Αναστάσιος Γιαννίκας. Εξηγούσε πως είχαν πλέον στη διάθεσή τους ειδικά μικροσκόπια, λεπτές λαβίδες και ψαλιδάκια τα οποία αποκαλούσαν «εργαλεία του ωρολογοποιού». «Αν πριν από 20 χρόνια μπορούσαμε να συγκολλήσουμε μια αρτηρία στο ύψος του καρπού, σήμερα είναι δυνατόν να προχωρήσουμε στην παλάμη και ακόμη έως τη μέση των δακτύλων», έλεγε τότε, επισημαίνοντας ότι οι περισσότεροι τραυματίες ήταν εργάτες ξύλου που έχαναν τα δάχτυλά τους. Το 1986 δημιουργήθηκε στο ΚΑΤ η Κλινική Χεριού και Μικροχειρουργικής Ανω Ακρου και μέχρι σήμερα έχει καταμετρημένες 285 επιτυχείς επανασυγκολλήσεις.
Η αποκατάσταση θα είναι μια μακρά διαδικασία
Ο 11χρονος από τη Ζάκυνθο έφθασε στο νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» στις 16.30 της 12ης Φεβρουαρίου. Μισή ώρα αργότερα μπήκε στο χειρουργείο. Πρώτα έπρεπε να γίνει η οστεοσύνθεση, θα ακολουθούσε η συρραφή των αγγείων και στο τέλος θα γίνονταν οι απαραίτητες επεμβάσεις για την αποκατάσταση των νεύρων και του μυϊκού συστήματος. Ηταν μια περίπλοκη διαδικασία, η οποία ολοκληρώθηκε στις δύο τα ξημερώματα. Αφενός, όπως εξηγεί ο κ. Κλωνάρης, σε ένα παιδί τα μικρότερης διαμέτρου αγγεία αντιδρούν πιο εύκολα με σπασμό σε σχέση με αυτά ενός ενηλίκου. Αφετέρου θα έπρεπε να συνυπάρξουν στο ίδιο χειρουργείο γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων και νοσοκομείων – ορισμένοι να συνεργαστούν για πρώτη φορά με το συγκεκριμένο νοσηλευτικό προσωπικό.
Ολοι αναφέρουν πως κάθε κρίκος σε αυτή την αλυσίδα λειτούργησε άψογα. «Είχαμε άρτια οργάνωση και εξαιρετικό συντονισμό με τις τρεις ιατρικές ομάδες, είμαστε ιδιαίτερα συγκινημένοι που η συγκόλληση έγινε στο νοσοκομείο μας και όλοι βοηθήσαμε να πάνε όλα καλά. Κανείς δεν περίσσευε», λέει η Μαρία Μπατσώνα, M.Sc. νοσηλεύτρια χειρουργείου. «Η πρόκληση ήταν μεγάλη, αλλά τα καταφέραμε», τονίζει η Βαρβάρα Ασλανίδου, διευθύντρια ΕΣΥ του Αναισθησιολογικού Τμήματος στο «Αγία Σοφία».
Στη χειρουργική ομάδα, πέρα από τους επικεφαλής γιατρούς, περιλαμβάνονταν ακόμη από το «Αγία Σοφία» οι Παναγιώτης Κράλλης, διευθυντής ΕΣΥ, Ελευθέριος Κοσμάς, ειδικευόμενος Β΄ Ορθοπεδικής Κλινικής, Φιλιππία Αρώνη, επιμελήτρια Β΄ ΕΣΥ του Αναισθησιολογικού Τμήματος, και οι εντατικολόγοι Μαριλένα Πράπα, Βασιλική Δημητροπούλου και Σωτήριος Κωνσταντόπουλος. Από το «Λαϊκό» συμμετείχε επιπλέον η ειδικευόμενη Αγγειοχειρουργικής, Νατάσα Χασεμάκη. Η νοσηλευτική ομάδα αριθμούσε περίπου δώδεκα μέλη.
Ο 11χρονος αποσωληνώθηκε στις 14 Φεβρουαρίου και δύο ημέρες αργότερα μεταφέρθηκε στην ορθοπεδική κλινική, σε καλή κατάσταση. Το χέρι του, όπως λένε οι θεράποντες γιατροί, δεν έχει ακόμη κίνηση, είναι όμως ζωντανό και υπάρχει αισιοδοξία για την πορεία του. Ο κ. Γιαννούλης εξηγεί ότι οι πρώτες 72 ώρες μετά το χειρουργείο είναι οι πιο κρίσιμες για την αποκατάσταση και ότι η νευρική αναγέννηση γίνεται έπειτα από τρεις μήνες. «Μπορεί ο κόσμος να θεωρεί ότι είναι σαν να ενώνεις ένα κομμένο καλώδιο και έπειτα περνάει αμέσως το ρεύμα. Εδώ όμως ο μηχανισμός λειτουργεί πολύ σιγά, τμηματικά», λέει ο κ. Αναστασόπουλος. Η ενεργοποίηση των νεύρων γίνεται χιλιοστό προς χιλιοστό.
«Κάθε βήμα έχει την αξία του», λέει ο κ. Κλωνάρης για τη διαδικασία του χειρουργείου. «Αν δεν ανασκευάσεις τα νεύρα θα έχεις ένα μέλος που μπορεί έπειτα να είναι εμπόδιο στη ζωή σου. Εμείς θέλουμε ένα λειτουργικό χέρι που θα είναι καλύτερο από ένα τεχνητό μέλος».
Το είδος της διατομής παίζει σημαντικό ρόλο γι’ αυτού του τύπου τις επεμβάσεις. Οσο πιο καθαρές είναι οι κακώσεις τόσο πιο ιδανικές είναι οι συνθήκες για επιτυχή συγκόλληση. Σε περίπτωση πολλαπλών χτυπημάτων ή συντριβής αποφεύγεται η προσπάθεια. Το ατύχημα του 11χρονου δεν επηρέασε τις αυξητικές πλάκες, περιοχές χόνδρου κοντά στα άκρα των οστών, επομένως αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται σωστά. Η αποκατάσταση είναι μια μακρά διαδικασία, τα πρώτα ενθαρρυντικά βήματα, όμως, έχουν ήδη γίνει.
kathimerini.gr
