Επέμβαση στο Ρωμαϊκό Λιμάνι των Κεγχρεών μέσω του ΕΣΠΑ

 

Ο Ιουλιανός στο πανηγυρικό του για την Ευσέβεια (362-363 μ.Χ.), απευθυνόμενος πιθανώς στο Πραιτέξτατο, προκόνσουλα της Αχαΐας, αποκάλεσε την Κόρινθο «κέντρο μάθησης της φιλοσοφίας». Αντίστοιχη αναφορά έχουμε από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο «Ην δε και ρητόρων πολλών έμπλεως η πόλις και φιλοσόφων».

 

Ο Ιουλιανός ήταν συνδεδεμένος θετικά με την Κόρινθο, μια και ο πατέρας του είχε βρει καταφύγιο εκεί καταδιωκόμενος από τον Κωνσταντίνο. Φαίνεται ότι υπήρχε νεοπλατωνική Σχολή στην Κόρινθο, όπως  θεωρείται σίγουρο ότι υπήρχε αντίστοιχη στις Κεγχρεές, πιθανότατα στον χώρο του Νυμφαίου στο νότιο μόλο του λιμανιού. Η άποψη αυτή ενισχύεται από την αποκαλυφθείσα σειρά από 120 μεγάλους πίνακες, opus sectile, έργα του τέλους του 4ου μ.Χ. αιώνα, που απεικονίζουν, μεταξύ  των ποικίλων θεμάτων, προσωπογραφίες των Ομήρου, Πλάτωνος, Θεοφράστου. 

  

 

Οι παραστάσεις αυτές επιβεβαίωναν την κλασική ελληνική κληρονομιά. Αυτοί οι πίνακες μάλλον προορίζονταν να τοποθετηθούν στη Σχολή, στους χώρους διδασκαλίας των μαθημάτων. Οι Κεγχρεές είχαν συνδεθεί νωρίτερα με τη δραστηριότητα του Αποστόλου Παύλου. Εδώ δημιουργήθηκε μια από τις πρώτες Εκκλησίες (Επισκοπή), γνωστή από την προς Ρωμαίους επιστολή του Παύλου, στην οποία συστήνει τη διάκονο της Εκκλησίας Φοίβη. Από αυτό το λιμάνι απέπλευσε για την Έφεσο ο Απόστολος Παύλος το 52 μ.Χ. και μέσω αυτού επέστρεφε στη Κόρινθο. Και μετά τον εκχριστιανισμό των Κεγχρεών η πόλη παρέμεινε ακμαία, με ανθηρό εμπόριο, με δραστήριο το λιμάνι της, στο νότιο μόλο του οποίου δέσποζε μεγάλη Βασιλική, κατασκευή του 6ο μ.Χ. αιώνα. Η Επισκοπή των Κεγχρεών παρέμεινε γνωστή μέχρι τον 7ο μ.Χ. αιώνα. 

Για να αποκαλυφθεί ο πλούτος αυτός και να γίνει κτήμα των πολιτών και να ενταχθεί στη κοινωνία γίνεται επέμβαση στο χώρο του ρωμαϊκού λιμένα, στη θέση της πιθανής Σχολής και της Βασιλικής, μετά την ένταξη του έργου από τον πρώην Περιφερειάρχη κ. Πέτρο Τατούλη και την προηγούμενη περιφερειακή αρχή, με ημερομηνία 10 Ιουλίου 2019.  Το έργο έχει τίτλο:

ΣΤΕΡΕΩΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣH ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΚΕΓΧΡΕΩΝ  προϋπολογισμού  719.800,00 €.

Οι Κεγχρεές, «κώμη και λιμήν» κατά τον Στράβωνα, ήταν το ανατολικό επίνειο της αρχαίας Κορίνθου στο Σαρωνικό κόλπο. Το άλλο, προς τον Κορινθιακό, ήταν το Λέχαιο. Πήραν τα ονόματά τους από τα μυθολογικά πρόσωπα Κεγχρίας και Λέχης που ήταν γιοί του Ποσειδώνα και της κόρης του Αχελώου Πειρήνης. Το λιμάνι του Λεχαίου επικοινωνούσε με το Ιόνιο και τη δυτική Μεσόγειο και το λιμάνι των Κεγχρεών με το Αιγαίο, τη Μικρά Ασία και τον κόσμο της Ανατολικής Μεσογείου. Συντέλεσαν και τα δυο με τη διακίνηση ιδεών, αντιλήψεων, προϊόντων και τις εμπορικές συναλλαγές στην ανάπτυξη της Αρχαίας Κορίνθου και στη μετατροπή της σε μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας και κατά την Πρωτοβυζαντινή περίοδο.

Τα ερείπια των λιμενικών κατασκευών, που είναι για πολλούς αιώνες βυθισμένα στη θάλασσα ή καταχωμένα στην παραλία, ανασκάφτηκαν εν μέρει, διερευνήθηκαν και μελετήθηκαν από τους αρχαιολόγους της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών, από το 1963 έως το 1968.

Το ρωμαϊκό λιμάνι των Κεγχρεών, του οποίου η θέση του Ελληνικού λιμένα δεν έχει ακόμη εντοπιστεί, είναι εκτάσεως 30 στρεμμάτων, διαμορφώθηκε τον 2ο αι. μ.Χ. σε σχήμα πετάλου με την κατασκευή δύο τεχνητών μόλων, τα άκρα των οποίων απείχαν περίπου 150 μ. Κατασκευάστηκε εφαρμόζοντας τον ελληνικό τρόπο δομής, με τη χρήση φυσικών δόμων τοποθετημένων σε κατακόρυφες στήλες πάνω σε λιθορριπές, οι οποίες ήταν ασύνδετες μεταξύ τους. Ο ρωμαϊκός τρόπος δομής χρησιμοποιούσε τεχνητούς δόμους που παράγονταν από σκυρόδεμα με αδρανή υλικά και υδραυλικό κονίαμα (ποτσουλάνα) και ήταν δε ο κύριος τρόπος κατασκευής λιμενικών έργων εκείνη την εποχή. Κατά μήκος της αποβάθρας υπήρχαν λιμενικές εγκαταστάσεις, αποθήκες και καταστήματα, των οποίων τα κατάλοιπα σώζονται σε κατάσταση ερειπίων, άλλα στο χερσαίο χώρο και άλλα καταβυθισμένα. Στα χερσαία άκρα των δύο μόλων αναγνωρίστηκαν δύο δημόσια κτήρια, τα οποία ταυτίστηκαν με τα ιερά που αναφέρονται από τον Παυσανία, της Ίσιδος στο νότιο μόλο και της Αφροδίτης στο βόρειο.

Οι ανασκαφείς έχουν αναγνωρίσει διαδοχικές οικοδομικές φάσεις των αρχαίων ιερών μέχρι και τον 6ο αι. μ.Χ. οπότε περιορίζεται η χρήση του λιμανιού. Συνδέουν τις μεγάλες οικοδομικές αλλαγές αφενός με μεγάλους ιστορικούς σεισμούς το 365 μ.Χ. και το 375 μ.Χ. που προκάλεσαν σημαντικές καταβυθίσεις στην περιοχή, αφετέρου με τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές και ιδίως μετά την επικράτηση του χριστιανισμού, όταν το πιθανό Ιερό της Ίσιδος μετετράπη σε χριστιανικό ναό.

Στόχοι της επέμβασης είναι:

1. Συντήρηση καταλοίπων, αναστήλωση μελών και διαμόρφωση ανασκαμμένων χώρων.
2. Αρχαιολογικός περίπατος.
3. Χώρος στάθμευσης (μελλοντικός).
4. Οριοθέτηση με επιπλέοντα στοιχεία του περιγράμματος των κτηρίων.
5. Φωτισμός χερσαίου χώρου και υποθαλάσσιων καταλοίπων.
6. Περίφραξη του χώρου.
7. Πρόταση αξιοποίησης του υπάρχοντος εντός του αρχαιολογικού χώρου πέτρινου κτηρίου.
8. Σχέδιο κατασκευής μακέτας του αρχαίου λιμανιού.
9. Τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων με πληροφοριακό υλικό σε κάθε μνημείο ξεχωριστά.
10. Πρόταση διαμόρφωσης χώρου θέασης του αρχαίου λιμένα.

Η ένταξη του έργου "Στερέωση αποκατάσταση και ανάδειξη των καταλοίπων του αρχαίου λιμένα των Κεγχρεών Κορινθίας", είναι μια ακόμη μεγάλη επιτυχία του πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρου Τατούλη, που ολοκληρώνει τις πολλές και αδιάκοπες προσπάθειες που είχε κάνει και ως Υπουργός Πολιτισμού για τα έργα Πολιτισμού. Ειδικά το έργο αυτό είναι συνδεδεμένο με το έργο του Ρωμαϊκού και Πρωτοχριστιανικού νεκροταφείου, στη βορεινή όμορη θέση με την ονομασία «Ράχη του Κουτσογκίλλα», με το έργο «Καθαρισμός, Προβολή και Αξιοποίηση του νοτίου άκρου του Εξαμιλίου τείχους», θέσεις που απαιτούν ολοκληρωμένες επεμβάσεις ως στοιχεία μιας ενότητας που έχουν ωριμάσει στη θητεία του κ. Τατούλη. Στην άνω ενότητα πρέπει να συμπεριληφθεί και η αξιοποίηση των «Λουτρών της Ωραίας Ελένης». Ειδικότερα τα έργα αυτά στην Πελοπόννησο, κατά τη θητεία του ως Περιφερειάρχης στο πλαίσιο της πολιτιστικής αναμόρφωσης της Περιφέρειας, ξεπερνούν τα 70 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία φέρουν την υπογραφή του κ. Πέτρου Τατούλη.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομόλογος Ε.Κ.Π.Α.