Η γερμανική προεδρία και η Ευρωβουλή κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για το νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), το οποίο θα χρηματοδοτήσει περιοχές κρατών-μελών που έχουν μεγάλη εξάρτηση από τον άνθρακα και θα πρέπει να αποδεσμευθούν.
Στην Ελλάδα αφορά τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη.
Το παραπάνω Ταμείο θεωρείται βασική συνιστώσα της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία αποσκοπεί στη μείωση κατά των αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% μέχρι το 2030 και σε σύγκριση με το 1990 και τις μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050.
Ειδικότερα, το ΤΔΜ είναι ένα νέο δημοσιονομικό μέσο με συνολικό προϋπολογισμό 17,5 δισ. ευρώ, από τα οποία 7,5 δισ. ευρώ προέρχονται από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ), δηλαδή τον κοινοτικό προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027, ενώ τα υπόλοιπα 10 δισ. ευρώ προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Εχει ως στόχο να μετριάσει το κοινωνικό και το οικονομικό κόστος που προκύπτει από τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, μέσα από ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που αποβλέπουν κυρίως στο να διαφοροποιήσουν την οικονομική δραστηριότητα και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να προσαρμοστούν σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας.
Τα κυριότερα στοιχεία του συμβιβαστικού μεταξύ της γερμανικής προεδρίας και της Ευρωβουλής περιλαμβάνουν τα εξής:
* δημοσιονομική δέσμευση για τα έτη 2021-2023,
* οικειοθελείς μεταφορές πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) για να συμπληρωθεί το κονδύλιο του ΤΔΜ, οι οποίες δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το τριπλάσιο του ποσού στήριξης από το ΤΔΜ,
* πεδίο επιλεξιμότητας το οποίο έχει διευρυνθεί ελαφρά ώστε να καλύπτει τις κοινωνικές πτυχές της μετάβασης -και ιδιαίτερα τη δημιουργία και τη διασφάλιση θέσεων εργασίας, καθώς και τις επενδύσεις σε έξυπνη και βιώσιμη κινητικότητα και στην αποκατάσταση του αστικού δικτύου θέρμανσης- όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο για να συνοδεύσει το μετασχηματισμό των τοπικών οικονομιών,
* αποκλεισμό της χρηματοδότησης ορυκτών καυσίμων,
* δυνατότητα στήριξης επενδύσεων από μεγάλες επιχειρήσεις σε «ενισχυόμενες περιοχές», όποτε αυτές χρειάζονται για να καλύψουν το χάσμα που δημιουργείται από την απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της μετάβασης,
* προσθήκη ρήτρας επανεξέτασης για την υλοποίηση του ΤΔΜ έως τις 30 Ιουνίου 2025 όσον αφορά την επίτευξη των καθορισμένων στόχων,
* μηχανισμό οικολογικής επιβράβευσης συνδεδεμένο με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η οποία επιτυγχάνεται στις περιφέρειες που λαμβάνουν στήριξη, καθώς και υπό όρους πρόσβασης σε ποσοστό 50% των πόρων του ΤΔΜ,
* ενισχυμένη αναφορά στους στόχους της Ε.Ε. για την ενέργεια και το κλίμα, καθώς και στην υλοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού.
Σημαντικά ποσά στις περιοχές όπου θα εγκαταλειφθεί η παραγωγή άνθρακα θα διαθέσουν επίσης τόσο το ΙnvestEU, που θα διαδεχθεί από το επόμενο έτος το επενδυτικό πακέτο Γιούνκερ, όσο και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Ωστόσο, τα ποσά αυτά θα έχουν μορφή δανείων με ευνοϊκούς όρους, ενώ τα 17,5 δισ. ευρώ του ΤΔΜ είναι επιχορηγήσεις.
Για τη συμμετάσχει μια χώρα στη χρηματοδότηση του ΤΔΜ θα πρέπει να υποβάλει πρόγραμμα στην Κομισιόν, το οποίο θα καθορίζει τις επιλέξιμες περιοχές που αναμένεται να υποστούν τον αρνητικότερο αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης. Η κατάρτιση των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης αποτελεί βασική προϋπόθεση για τον προγραμματισμό και την επακόλουθη υλοποίηση των πόρων του ΤΔΜ.
