Του Γρηγόρη Κλαδούχου
Για τα Τρίκαλα γράφονται πολλά καλά. Ίσως λίγες κριτικές την περίοδο έντονων χιονοπτώσεων, όταν οι κεντρικοί δρόμοι ασφυκτιούν. Η πιο διαδεδομένη αντίληψη για την περιοχή είναι αυτή που απαντά σε έναν ξενοδοχειακού τύπου τουρισμό και ψυχαγωγία στις χιονοδρομικές υποδομές στο οροπέδιο της Ζήριας. Αυτά, όμως, είναι τα μόνα που μπορούν να δώσουν στα Τρίκαλα τον χαρακτήρα και την ταυτότητά τους;
Τα Τρίκαλα νοηματοδοτούνται και από άλλους παράγοντες. Κατά πρώτον δεν πρέπει να ξεχνάμε τον μεγάλο κοινωνιολόγο Στάθη Δαμιανάκο που μας σύστησε πάλι μια αλήθεια: ότι τα Ελληνικά Βουνά είναι κοινωνικά προϊόντα. Εάν σήμερα αρκούμαστε στην εικόνα ενός cluster φιλοξενίας, αφαιρούμε από
αυτήν την εικόνα την τοπική κοινωνία.
Η ζωή στο βουνό είναι διαφορετική από την εικόνα του επισκέπτη στο βουνό. Όσο και αν πλευρές αυτής της ζωής επηρεάζονται από εξωγενή χυδαία και παρακμιακά ηθικά και πολιτισμικά συστήματα, το βουνό παραμένει ένας κόσμος τραγικότητας. Είναι μια άλλη εικόνα από αυτήν της ξενοιασιάς του τουρισμού.
Όλα τα επιτυχημένα μοντέλα ανάπτυξης βασίζονται στην κοινωνική συναγωγή, στην δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού της εικόνας τους, αναδημιουργίας κοινότητας στόχων και αλλαγών. Αναπροσαρμογές αξιακών κωδίκων είναι αναγκαίες, αν είναι δημιουργίες των ίδιων των ενδιαφερόμενων, αν είναι μέσον αλλά και αποτέλεσμα επανίδρυσης ενός δικτύου ανθρώπων. Εάν δεν αναγνωριστεί η αξία της αγροτικής κοινότητας σε συνεργασία με την κοινότητα των επιχειρηματιών της φιλοξενίας, δεν θα υπάρξει πρόοδος για τον τόπο. Επειδή ο επιχειρηματικός κόσμος της φιλοξενίας οδεύει χωρίς δεσμούς με τις τοπικές κοινωνίες, ο στόχος δεν είναι να «κάνουν λεφτά» κάποιοι, αλλά να δώσουμε ώθηση στην κοινωνική βιωσιμότητα. Πώς μπορούν να μιλούν ότι τα Τρίκαλα «ανεβαίνουν» ενώ αυτό δεν επαληθεύεται δημογραφικά;
Αυτά που δείχνουμε στα Τρίκαλα είναι λίγα από τα πολλά που έχει ή μπορούμε να δημιουργήσουμε. Πρέπει να επανεμφανιστούν στην γνωστική ιεραρχία ως τόπος ιστορίας, αίγλης , κύρους, παραδοτέας κληρονομιάς. Όχι με όρους τυπολατρικούς μιας φολκλορίστικης εκδοχής. Γιατί σεβασμός στο παρελθόν σημαίνει αξιοποίηση της μνήμης προς όφελος της σύγχρονης ζωής.
Όταν οι εθνικοί και τοπικοί ταγοί θεωρούν οράματα τα καζίνα ή τις αλλαγές φωτιστικών, επιστρέφουμε στην ιστορική ταυτότητα, που οι ανεπτυγμένες πολιτιστικά χώρες αναδεικνύουν ως το ιδιαίτερό τους μάνατζμεντ. Δυστυχώς, ο μικρός Έλληνας θεώρησε και θεωρεί ότι κάθε παλιό είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη. Το ιστορικό-πολιτιστικό κληροδότημα των Τρικάλων είναι ένας προορισμός όχι για μη απαιτητικό, αμόρφωτο καταναλωτή, αλλά για ανθρώπους που αναζητούν βιωματικές σχέσεις με τον τόπο που επισκέπτονται, ανθρώπους που αναζητούν εμπειρίες, γνώση, αέρα υγείας και ελευθερίας. Θέλουμε επισκεψιμότητα εμπειριών. Μαζί με ένα παράλληλο πρόγραμμα πολιτιστικών γεγονότων η περιοχή θα νοηματοδοτηθεί ως παραγωγός νέων επιθυμιών και νέων ποιοτικών αναζητήσεων.
Χρόνια
διαρκεί η προσπάθεια (που τελικά δικαιώνεται), του Συλλόγου Φίλοι των Τρικάλων*
να αναστηλώσουν το Νοταραίικο Αρχοντικό. Είναι ένα, ιδιαίτερα σήμερα στοιχείο
διακριτής ταυτότητας και επαναδιατύπωσής της. Ο δήμος ως θεσμικός επιμελητής
ανασύστασης του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου πρέπει να διεκπεραιώσει και το
καθήκον του ως κεντρικός κρίκος επιστημονικής τεκμηρίωσης και ανάδειξης του
δημοτικού πολιτιστικού κληροδοτήματος. Όχι ευκαιριακές αναζητήσεις μέσα από το
σύνολο του ιστορικού περιβάλλοντος αλλά ιεράρχηση και καταγραφή σε έναν άτλαντα
της δημόσιας πολιτιστικής περιουσίας. Ας προσφέρει και μια αυτοπαραγωγική
υπηρεσία το λεγόμενο Πνευματικό Κέντρο. Ας απευθυνθεί σε ανθρώπους της εκπαίδευσης, της επιστήμης
και των τεχνών. Οι επιστημονικές μέθοδοι
θα αποδώσουν το νόημα και θα μας εισάγουν στην φιλολογία των αγαθών του
αγροορεινού χώρου. Η λειτουργία Αρχείου Τεκμηρίωσης Φορέων Κοινής Μνήμης
παρέχει αξιόπιστα δεδομένα αυτοσυνείδησης.
Η αντίληψη για την ανάπτυξη των
Τρικάλων δεν μπορεί να στηριχτεί σε ποσοτικές επενδύσεις, σε ατομικές
πρωτοβουλίες, αλλά σε μια πολυλειτουργική και συνδυαστική εκδοχή των
κοινωνικών, εδαφικών και ιστορικών παραμέτρων και με την εισαγωγή σε αυτό το
σκηνικό του οικιστικού τους περιβάλλοντος και ιδιαίτερα του Ρεθίου. Η γνώση, η
αξιοποίηση της Τρικαλίτικης πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς θα παραμένουν
μια άλυτη εξίσωση, όσο απουσιάζει η δυναμική συνέργεια του κόσμου της εργασίας
της γης και της φιλοξενίας, των συλλογικών οντοτήτων και των αυτοδιοικητικών
θεσμών. ( * Στην γενική συνέλευση και την συζήτηση του Συλλόγου – 9/7/2020 – οι εκπρόσωποι του Δήμου δεν έδωσαν κάποιες απαντήσεις για προγραμματισμό έργων στα Τρίκαλα. Οι τέσσερεις παρατάξεις της «αντιπολίτευσης» στο Δημοτικό Συμβούλιο απουσίασαν. Στην σοβαρότητα τοπικών συλλογικών αυτοπροτάσεων και δραστήριων πολιτιστικών φορέων απαντούν με ελαφρότητα κοινωνικού ήθους).
Γρηγόρης Κλαδούχος
Ξυλόκαστρο - 10 Ιουλίου 2020
