Το τελευταίο αντίο στην πολυβραβευμένη ποιήτρια και ακαδημαϊκό Κική Δημουλά είπαν σήμερα Τρίτη (25.02.2020) στο Α’ Νεκροταφείο συγγενείς, φίλοι, πολιτικοί και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών με την κόρη της να συγκλονίζει.
Η κηδεία της Κικής Δημουλά, που έφυγε από τη ζωή το Σάββατο (22/2) σε ηλικία 89 ετών, τελέστηκε δημοσία δαπάνη, ως «ελάχιστος φόρος τιμής» στη σπουδαία ποιήτρια που με τη γλωσσική τόλμη που πάντα τη διέκρινε, μίλησε με μοναδικό τρόπο μέσα από το έργο της για την υπαρξιακή αγωνία, την απουσία, την απώλεια του χρόνου, τη φθορά και τη μοναξιά. Παράλληλα η υπουργός
Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη ανακοίνωσε ότι θα ακολουθήσει μια σειρά εκδηλώσεων για να τιμηθεί η μνήμη της και το έργο της.
Επικήδειους εκφώνησαν η πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Άννα Μπενάκη, η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, η εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου Ίκαρος Κατερίνα Καρύδη, ο ιατρός Στρατής Παττακός και ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών Βασίλειος Πετράκος.
Η κόρη της σπουδαίας ποιήτριας, Έρση Δημουλά, ευχαρίστησε συγκινημένη τη μητέρα της και είπε: «Ο χρόνος σου δεν τελειώνει. Θα έρχομαι κάθε μέρα, κάθε ώρα κοντά σου για να είμαι μαζί σου». Απαντες την αποχαιρέτησαν με ένα θερμό χειροκρότημα με την συγκίνηση να είναι μεγάλη.
Στην ομιλία της, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη είπε: «Εμείς, σήμερα, είμαστε όλοι γύρω της να την αποχαιρετήσουμε επειδή ετοιμάστηκε να φύγει, χωρίς ποτέ να μας αφήσει. Να της πούμε δυο λόγια, όχι για το έργο της που είναι συγκλονιστικό στην κάθε στροφή του, καθρεφτίζοντας όλα εκείνα που στη ζωή μας εμείς δεν τολμάμε ακόμη να αρθρώσουμε .Ούτε για τη λαμπρή λιακάδα, τα ποιήματά της, που μετανάστευσαν σε τόσες ξένες γλώσσες. Αλλά για αυτή την ομορφιά που εξέπεμπε χάρη στη μυστική αγάπη της για τη ζωή, που τη μετρούσε με το φως που ανεπαίσθητα χανόταν. Και όσο χανόταν, τόσο δυνάμωνε η περιέργειά της να εξερευνήσει όσα έφυγαν, όσα συναισθήματα άφηναν το αποτύπωμά τους, όσα πονούσαν τη μνήμη της. Είμαστε όλοι ευλογημένοι που διασταυρωθήκαμε μαζί της. Χαρήκαμε το λόγο της, την παιγνιώδη της διάθεσή, την κρίση της για τα σοβαρά που τα συνόδευε πάντα η ευγένεια, η ταπεινότητα και η υπομονή της .Κυρία Δημουλά, σας ευχαριστούμε που μπορούμε εμείς οι υπολειπόμενοι, μπορούν οι επόμενοι και οι επόμενοι να αφήνονται στη μαγεία των εικόνων που συνθέτουν οι στίχοι σας. Ο χρόνος υποκλίθηκε ενώπιον σας και θα σας κρατήσει στην αιωνία αγκαλιά του. Και αυτή θα είναι παραμυθία για τα παιδιά σας, για τα εγγόνια σας, για εκείνους, τους πάντα νέους, που θα καταφεύγουν στην ποίησή σας».
«Έτσι θα σε θυμόμαστε Κική Δημουλά. Να γεμίζεις σαν μικρό παιδί “το κουβαδάκι σου με τις πρώτες χαμηλές νότες της άμμου”. Πνεύμα αέναα ανήσυχο. Που δεν διστάζει να αμφιταλαντεύεται διαρκώς, για να χωρέσει την ισορροπία. Που διαρκώς γεύεται, τσαλακώνεται, διυλίζει εμπειρίες και μνήμες, για να μπορεί να επιχειρεί ξανά και ξανά» ανέφερε στον επικήδειό της η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως και πρόσθεσε: «Έχουν γραφτεί, γράφονται, και θα συνεχίσουν να γράφονται, αφιερώματα πολλά, για την εμβέλεια, το αισθητικό ήθος και την καταλυτική δύναμη του έργου σου. Διάλεξα μόνο μία σύντομη, αλλά συνάμα πολύ περιεκτική, αναφορά του Γιώργου Βέη με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής ‘Ανω Τελεία το 2016 -από τις πολλές εκείνες αναφορές που αποπειρώνται να αποδώσουν το σεβασμό, την ευγνωμοσύνη και τις τιμές που νοιώθουμε όλοι μας ότι αρμόζουν: “Το επίτευγμα της Κικής Δημουλά την αναδεικνύει απόλυτη διαχειρίστρια των υποθέσεων της ψυχής -ως τόπου όπου ευδοκιμεί επιτέλους ανεμπόδιστη η αλήθεια”. Καλό ταξίδι».
Η πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, ‘Αννα Μπενάκη κατέθεσε δάφνινο στεφάνι σε ένδειξη τιμής και αγάπης στην «αξέχαστη συνάδελφό μας». «Παρηγοριά μας μένει η αιώνια αξία της ποιητικής της δημιουργίας που θα μας θυμίζει πόσο κοντά μας πέρασε ένας υπέροχος άνθρωπος. Γιατί αυτό ήταν η Κική Δημουλά» σημείωσε.
Η εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου Ίκαρος, Κατερίνα Καρύδη, αναφέρθηκε στην «καθημερινότητα που η Κική Δημουλά κατάφερε να την κάνει ποίηση» και μίλησε για έναν άνθρωπο που «ήξερε να χτίζει αληθινές σχέσεις, έδινε απλόχερα και ξεχείλιζε ευγένεια, τρυφερότητα και κατανόηση». Ο ιατρός της ποιήτριας, καρδιοχειρουργός Στρατής Παττακός, την ευχαρίστησε για τη φιλία της τονίζοντας πως θα μείνει για πάντα στη σκέψη όλων.
Στον επικήδειο του, ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Βασίλειος Πετράκος είπε, μεταξύ άλλων, πως η ζωή της Κικής Δημουλά ήταν μία σπουδή του αναπόφευκτου και πως η ίδια ήταν αυστηρός κριτής του εαυτού της και της τέχνης της. «Αυτό που χάσαμε είναι η γήινη μορφή της. Η πνευματική της υπόσταση θα ζει μαζί μας όσο οι στίχοι της διαβάζονται» τόνισε.
Στην κηδεία παρέστησαν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, καθώς και εκπρόσωποι των γραμμάτων και των τεχνών και του πολιτικού κόσμου, όπως η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως, ο αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Γιώργος Κουμουτσάκος, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, η Όλγα Κεφαλογιάννη, ο Λουκάς Παπαδήμος, ο Δημήτρης Λιγνάδης, ο Σωτήρης Σόρογκας, ο Σταύρος Ξαρχάκος, η Λίνα Νικολακοπούλου, η Ζυράννα Ζατέλη, η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Νίκος Δήμου, η Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, ο Γιάννης Παπαθανασίου κά.
Στεφάνια απέστειλαν, μεταξύ άλλων, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η σύζυγός του Μαρέβα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο Αντώνης Σαμαράς, η πρόεδρος και το ΔΣ του Συλλόγου «Ελπίδα», η Εταιρεία Συγγραφέων, το Ίδρυμα Κώστας και Ελένη Ουράνη, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ο Βαρδής και η Μαριάννα Βαρδινογιάννη, ο Γιώργος και η ‘Αννα Νταλάρα, οι εκδόσεις Πατάκη, το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά.
Σε δηλώσεις του στους δημοσιογράφους, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είπε: «Η Κική Δημουλά ήταν μία ποιήτρια που έκανε την καθημερινότητα μεταφυσική, έκανε το λίγο πολύ, έκανε αιωνιότητα τη θνητότητα».
Ο καρδιοχειρουργός Στρατής Παττακός δήλωσε: «Τα λόγια περιττεύουν για την απώλεια μιας τέτοιας ύπαρξης. Με τίμησε με τη φιλία της. Θα ζει για πάντα στις καρδιές μας».
Ο ζωγράφος Σωτήρης Σόρογκας δήλωσε: Είμαι πολύ συγκινημένος. Θα λείψει σε όλους μας η ποίηση της. Η Κική είχε μια ευαισθησία που ξεπέρναγε το μέτρο. Λυπάμαι πολύ που η Ελλάδα δεν πήρε το τρίτο Νόμπελ με την Κική».
Ποια ήταν η Κική Δημουλά
Η Κική Δημουλά γεννήθηκε το 1931 στην Αθήνα όπου κι έζησε. Παντρεύτηκε τον πολιτικό μηχανικό και ποιητή ‘Αθω Δημουλά, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά. Εργάστηκε ως υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος επί 25 χρόνια. Το 2002 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 2015 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ποιήματα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες – αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά,ιταλικά, σουηδικά κ.ά.
Το πολυβραβευμένο έργο της έχει μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες και τιμηθεί με βραβεία και διακρίσεις που ξεκινούν από το 1972, με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Το λίγο του κόσμου». Με το ίδιο βραβείο τιμήθηκε το 1989 για τη συλλογή της «Χαίρε ποτέ» και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης». Το 2001 τής απονεμήθηκε το Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της και Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής, από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο.
Το 2009, τιμήθηκε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας, ενώ το 2010 με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου της.
Η ποιήτρια Κική Δημουλά στην ομιλία της κατά την τελετή αναγόρευσης της σε επίτιμο διδάκτορα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα, Τρίτη 6 Ιουνίου 2017
Το 2010, με την ευκαιρία της βράβευσης της με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του ποιητικού και του πεζού έργου της η Κική Δημουλά έγραψε αυτοβιογραφούμενη: «Ένα βιογραφικό σημείωμα πρέπει, αφού γραφτεί, να μείνει επ’ αρκετόν καιρό κρεμασμένο στον αέρα από ένα τσιγκέλι αυστηρότητας, ώστε να στραγγίξουν καλά τα στερεότυπα, οι ωραιοποιήσεις, η ρόδινη παραγωγικότης και ο πρόσθετος ναρκισσισμός, πέραν εκείνου που ενυπάρχει στη φύση μιας αυτοπαρουσίασης. Μόνον έτσι βγαίνει το καθαρό βάρος: το ήθος που επέβαλες να τηρεί η προσπάθειά σου.Τα πόσα βιβλία έγραψε κανείς, πότε τα εξέδωσε, ποιες μεταφράσεις τα μεταναστεύουν σε μακρινές ξένες γλώσσες και ποιες διακρίσεις τα χειροκροτούν είναι τόσο τρέχοντα, όσο το να πεις ότι μέσα σ’ έναν βαρύτατο χειμώνα υπήρξαν και κάποιες μέρες με λαμπρή λιακάδα. Ωστόσο, επειδή αυτό είναι το υλικό της πεπατημένης, που δεν μπορεί να συνεχίσει τη χάραξή της με συνεσταλμένες καινοτόμες επιφυλάξεις, γεννήθηκα στην Αθήνα το 1931. Η παιδική ηλικία πέρασε χωρίς να αναδείξει το «παιδί θαύμα».
Το 1949, τελειώνοντας το Γυμνάσιο, υπέκυψα εύκολα στο «πρέπει να εργαστείς», και εργάστηκα στην Τράπεζα της Ελλάδος είκοσι πέντε χρόνια. Ανώτερες σπουδές: η μακρά ζωή μου κοντά στον ποιητή ‘Αθω Δημουλά. Χωρίς εκείνον, είμαι σίγουρη ότι θα είχα αρκεστεί σε μια ρεμβαστική, αμαθή τεμπελιά, προς την οποίαν, ίσως και σοφά, ακόμα ρέπω. Του οφείλω το λίγο έστω που της ξέφυγα, την ατελή έστω μύησή μου στο τι είναι απλώς φωνήεν στην ποίηση και τι είναι σύμφωνον με την ποίηση, του οφείλω ακόμα την πικρότατη δυνατότητα να μπορώ σήμερα, δημόσια, να τον μνημονεύω εις επήκοον της πολυπληθούς λήθης. Αυταπαρνητική, παραχωρήθηκα στο ρόλο της μητέρας και με τρυφερή γενναιότητα άκουσα να προσφωνούμαι «γιαγιά». Κυλώ τώρα με ψυχραιμία και χωρίς βλέψεις διαιωνίσεως μέσα σ΄ αυτές τις νέες παρακαμπτήριες του αίματός μου.
Κυλώ και, όσο πλησιάζω στις εκβολές, όλο και ονειρεύομαι ότι θα μου πετάξει η ποίηση ένα σωσίβιο ποίημα. Δεν νιώθω δημιουργός. Πιστεύω ότι είμαι ένας έμπιστος στενογράφος μια πολύ βιαστικής πάντα ανησυχίας, που κατά καιρούς με καλεί και μου υπαγορεύει κρυμμένη στο ημίφως ενός παραληρήματος, ψιθυριστά, ασύντακτα και συγκεκομμένα, τις ακολασίες της με έναν άγνωστο τρόπο ζωής. Όταν μετά αρχίζω να καθαρογράφω, τότε μόνον, παρεμβαίνω κατ’ ανάγκην: όπου λείπουν λέξεις, φράσεις ολόκληρες συχνά και το νόημα του οργίου, προσθέτω εκεί δικές μου λέξεις, δικές μου φράσεις, το δικό μου όργιο στο νόημα, ότι τέλος πάντων έχει περισσέψει από δικές μου ακολασίες με έναν άλλον, άγνωστο τρόπο ζωής. Τόσο μεταχειρισμένη και υπηρεσιακή είναι η ανάμειξή μου στη δημιουργία. Φύσει ολιγογράφος, εξέδωσα οκτώ ποιητικές συλλογές μέσα σε σαράντα πέντε χρόνια. Η σημασία τους είναι ακόμα συμβατική. Είναι γραμμένη στη λίστα αναμονής των μεγάλων επερχόμενων κυμάτων του μετα-κριτή χρόνου».
Η υπουργός Πολιτισμού την είχε προτείνει για το Νόμπελ Λογοτεχνίας
Tην Κική Δημουλά είχε προτείνει στις 16 Ιανουαρίου 2020 η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, με επίσημη επιστολή της προς την Επιτροπή, για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.Με αφορμή τον θάνατο της σπουδαίας Ελληνίδας ποιήτριας το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε στη δημοσιότητα την πρόταση υποψηφιότητας για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο απονέμεται ετησίως σε καλλιτέχνες εν ζωή.
Ακολουθεί η μετάφραση της επιστολής της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού:
Αγαπητοί κύριοι,
Με την παρούσα επιστολή έχω την τιμή να προτείνω την υποψηφιότητα της Κικής Δημουλά για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Η Κική Δημουλά είναι μία ευρέως αναγνωρισμένη ποιήτρια, που τιμάται από τους κριτικούς λογοτεχνίας, τους συναδέλφους της και το κοινό. Έχει βραβευθεί από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, κατέχει την Έδρα Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών -είναι μόλις η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της Ακαδημίας- και είναι, επίσης, Επίτιμη Διδάκτωρ του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.
Η Κική Δημουλά θεωρείται η σημαντικότερη εν ζωή σύγχρονη ποιήτρια. Η ποίησή της μπορεί να φαίνεται αρκετά απλή, καθώς οι στίχοι της συχνά μιλάνε για την καθημερινή γυναίκα, τη ζωή της και τη ρουτίνα της. Ωστόσο, τα ποιήματά της είναι ταυτόχρονα εκλεπτυσμένα, τολμηρά, δημιουργικά. Είναι βιωματικά και φιλοσοφικά, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που η Δημουλά, όχι μόνο έχει υπάρξει επιτυχημένη και δημοφιλής ποιήτρια, αλλά συνέβαλε αποφασιστικά στη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού της ποίησης, στην Ελλάδα.
Οι άνθρωποι ταυτίζονται με τα ποιήματά της, γιατί η Κική Δημουλά γράφει για τη θλίψη, το πένθος, την ενοχή, το αναπόφευκτο. Γράφει για τη θλίψη, αλλά τα ποιήματά της δεν είναι λυπηρά. Προσφέρουν ελπίδα και σύνδεση με την εσωτερική μας ανθρωπιά.
Με εκτίμηση,
Λίνα Μενδώνη
Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού
