«Μοιρόγραφτο» του Γιάννη Πανούση

 

ἐν τῇδ᾽ ἔφασκε γῇ τὸ δὲ ζητούμενον
ἁλωτόν, ἐκφεύγει δὲ τἀμελούμενον

Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, στ. 110-111

και σε ελεύθερη παράφραση

η ομορφιά είναι δίπλα μας

αρκεί να απλώσουμε το χέρι να την πιάσουμε.

 

Έτσι είναι η ποίηση του Γιάννη Πανούση, λιτή, συμπαγής και όμορφη. Το μόνο που απομένει είναι να απλώσουμε το χέρι μας, να την πιάσουμε, να τη νιώσουμε.

Και αυτή η ομορφιά ξετυλίχθηκε μπροστά μας την Παρασκευή 01.11.2019, στο φιλόξενο Πνευματικό Κέντρο Περαχώρας Κορινθίας, σε μια σεμνή και ουσιαστική τελετή - όπως προσήκει στον ποιητή και στα ποιήματα του - καλοοργανωμένη, δικαίως ταξινομημένη και απλωμένη σε κάθε κατεύθυνση, στην παρουσίαση του βιβλίου ποιημάτων «Μοιρόγραφτο». Την πρωτοβουλία είχε η Experience Perachora, την παρουσίαση του βιβλίου σε αντίστοιχο πνεύμα η κα. Αγγελική Μπούλιαρη με ένα ταιριαστό κράμμα ανάγνωσης-απόδοσης από τους Γεωργία Ράπτη, Γρηγορία Ραυτοπούλου, Δημήτριο Μίχα υπό τον άψογο συντονισμό της κας. Μίνας Γιαννούλη, συνοδευόμενη από τραγούδια, μελοποιημένα ποιήματα του βιβλίου, από τον εμπνευσμένο τραγουδοποιό Βαγγέλη Γκαϊφίλια.

 

Το παρόν κείμενο δεν έχει την κριτική του βιβλίου ως στόχο, ούτε την ανάλυση του έργου, απλώς θέλοντάς να ιχνηλατήσω τις αρετές του λόγου και των μηνυμάτων που εκπέμπουν, καταθέτω μερικές σκέψεις που προέκυψαν κατά την οδοιπορία μου ως ξένος στα ποιήματα του βιβλίου «Μοιρόγραφτο» συνδεδεμένα με την μοίρα των ανθρώπων και των πραγμάτων.

Είναι μια απάντηση στο ξάφνιασμα που δέχτηκα από το βιβλίο ενός δημιουργού ο οποίος ήταν γνωστός από την ιδιαίτερα θετική, συνεχή, πολιτική, κοινωνική και πανεπιστημιακή παρουσία και δράση, αλλά αγνοούσα τη λογοτεχνική του.

Έτσι ο ποιητής με στίχο ελεύθερο, λιτό και πλούσιο σε δωρικό ρυθμό, με απλά εκφραστικά μέσα χωρίς σημαιοστολισμούς, με σαφήνεια, ενάργεια, εικονοπλαστική δύναμη, ακολουθεί τα μονοπάτια του ρεαλισμού, στοχάζεται και δημιουργεί «Πάντοτέ ήθελα να είμαι με τους άλλους/ και όχι με αυτούς που με κολάκευαν ή με τρομοκρατούσαν» (από το «Persona libera»).

Ο Γιάννης Πανούσης προικισμένος με το ταλέντο της ποιητικής τέχνης θα μεταγγίσει στον αναγνώστη την αισθητική συγκίνηση του λόγου, θα του αποκαλύψει την Αλήθεια και την καθολική αλήθεια που αφορά την Αγάπη στη μάνα και στην πατρίδα ως το κορυφαίο συναίσθημα, την Ελλάδα της κρίσης, την πατρίδα, την ζωή, τον θάνατο, τους ανθρώπους.

Η Αγάπη είναι μία και ενιαία/Αγάπη εις ολόκληρόν/ έστω και όχι πάντοτε αλληλεγγύως….. (από το «Amor omnibus idem»).

Είναι η ποιητική συλλογή μία de profundis εξομολογητική στάση ζωής, έκφραση της ψυχής, του γύρω κόσμου, της βραχώδους κοινωνίας, της σκληρής πολιτικής πραγματικότητας.

"Η μεταφορά των εμπειριών του αφυπνίζει τον αναγνώστη έτσι ώστε ο ίδιος να διαπιστώσει πόση επικίνδυνη είναι η πτώση/ όταν η ορατότητα είναι χαμηλή."  (Από το ποίημα με τίτλο «Αυτογραφικό»).

Ακόμα να αναγνωρίσει ο ίδιος στους μεστούς στίχους στιγμές από τις προσωπικές του αλήθειες, να ανασύρει μνήμες που συνδέουν αυτές με τα γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της χώρας.

Η ποίηση του στηρίζεται σε τρείς άξονες, στο κράτος, στην κοινωνία, στον άνθρωπο, στην αλληλεξάρτηση τους και στην αλληλεπίδραση τους. Όλα τα ποιήματα περιέχονται σε ταξινομημένο χρονικό πλαίσιο του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος, με συμβατό χρώμα το καθένα.

Η διαπίστωση για το αβέβαιο μέλλον περιγράφεται δυνατά:

"πως ξέφυγαν οι πεπερασμένοι άνθρωποι/ από την έκτη μέρα της Δημιουργίας/ και τώρα κατασκευάζουν τεχνητά ομοιώματα/ κάθε φορά που φοβούνται ότι θα λειώσει/ ο δικός τους πηλός" (Από το ποίημα «Πως»),

ακόμα στο ποίημα «Κλωνοποίηση τ' ουρανού»:

"είχαν δολοφονήσει/ την καθ' ομοίωση/ και μπορούσαν πλέον να πλάσουν/ το δικό τους ανθρώπινο είδος".

Ακόμα είναι τραγική και αποδίδεται με σπαρακτικό τρόπο και με προφητική διάθεση για την απώλεια της υπόστασης του ανθρώπου. Σε πολλά ποιήματα οι στίχοι αυτονομούνται νοητικά και αποκτούν αυτοτελές νόημα, το οποίο στηριζόμενο στη δωρική απλότητα γίνονται αποφθεγματικοί στίχοι, αφορισμοί, αξιώματα, με υπερτοπική και διαχρονική σημασία. Όλα αυτά είναι κατακτήσεις του ποιητού, "ὅς μάλα πολλὰ πλάγχθη" μέσα από την πολλαπλή και δημιουργική πορεία ζωής, την  αδούλωτη ψυχή του, την πολυεπίπεδη παιδεία του, την έγνοια του γι’ αυτήν.

Ολόκληρη η ποιητική συλλογή «Μοιρόγραφτο» κλείνεται στο ποίημα «Απολογισμός», που αποτελεί τον πυρήνα και την κεντρική ιδέα που περιστρέφονται τα άλλα ποιήματα.

"Τόσα ήξερα/ τόσα άξιζα/ Για τα υπόλοιπα/ ας με κρίνουν/ οι θεοί των ανθρώπινων λαθών/ και το DNA των λαθών της φύσης."

Τέλος ο Επίλογος έρχεται με το ποίημα «Ωδή στην πατρίδα»

"Χωρίς εσένα/ κρατάμε τη δάδα μιας δόξας/ που μας καίει/ δίχως ποτέ να μας φωτίζει."

Τραγική διαπίστωση προς αποτροπή, ενός εξεγερμένου ποιητού που καταλήγει στην κατάφαση της αγάπης στον Θεό και στη πατρίδα, με στίχους εύρωστους και αληθινούς.

Η ποίηση του δεν είναι μόνο διαπιστώσεις και αναφορές, ούτε ηθικολογίες, αλλά παίρνει θέση ως μέσο επικοινωνίας με τον συνάνθρωπο, ως μέσο σωτηρίας από τον καταποντισμό και το βούλιαγμα στην απόγνωση και μας προτρέπει σε νέο ξεκίνημα μιας καινούργιας ζωής που όλα είναι εφικτά και πραγματοποιήσιμα. Μια καινούργια πορεία χωρίς συμβιβασμούς, όπου σε βγάλει ο νους και η ψυχή σου κωπηλατώντας στη θάλασσα των ονείρων σου.

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.