Η ανάκτηση ενός Ευρωπαϊκού ανθρωπιστικού οράματος από τον 14ο αιώνα είχε ως γενεσιουργό θεμέλιο το Βυζάντιο. Μέσω αυτού, των βιβλίων και των λογίων του προήλθε η Αναγέννηση και το Ουμανιστικό ρεύμα. Ο δυτικός κόσμος από τότε κάνει τα πρώτα νεωτερικά βήματα και πολιτισμικά απελευθερώνεται, αναπτύσσοντας δεσμούς με την ελληνική κληρονομιά.
Ένα επιστημονικό συνέδριο ή ερευνητική μελέτη είναι ακατόρθωτο να διατρέξουν
την απόσταση της βιβλιογενούς και από καθέδρας γνώσης μέχρι την πρόσκτηση πνευματικών αποσκευών και αναγκών από το κοινωνικό περιβάλλον. Σε μια αντίληψη της παιδείας που διαμορφώνει χαρακτήρες πώς μπορούν οι επιστήμονες να συντρέξουν και υπηρετήσουν τις μεγάλες αλλαγές της ανθρωπότητας, στην ανάγκη μιας Νέας Ανθρωπιστικής Αναγέννησης της Ευρώπης;
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Τι σημαίνει, όμως, μια πολιτική πολιτισμού, επιλογής ερευνητικών κατευθύνσεων που δεν θα μείνουν μορφωτικές συνάξεις αποστειρωμένων θαλάμων; Είναι απαραίτητη η ανακατεύθυνση ερευνητικής πορείας, ώστε να εξασφαλίζεται αυτό που διατυπώνει η Ιωάννα Τσιβάκου: «Με λίγα λόγια, η πολιτική για την κουλτούρα θα πρέπει να γνωρίζει ποιο είναι το «πρωτεύον αγαθό» για την δεδομένη κοινωνία την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, για να δυνηθεί να σχεδιάσει τους διαύλους που θα αναδείξουν τα αναγκαία πολιτισμικά συμβάντα».(Περιοδικό Ίνδικτος – Ιανουάριος 2006).
Το πού θα επενδύσουμε ερευνητικά, μέχρι και ποια συνέδρια θα οργανώσουμε, προϋποθέτουν την ανάγνωση αναγκών βίου. Άλλωστε, ξεπερνώντας επιστημονικούς γραφειοκρατισμούς στις σημερινές συνθήκες της ευρωπαϊκής κρίσης ιδεών και προσανατολισμών για τις πολιτισμικές συζητήσεις, είναι αναγκαίο αυτό που επισημαίνει ο Βασίλης Φιοραβάντες στο Σύγχρονη Πολιτισμική Θεωρία: «…αυτό που προέχει είναι η ανάδειξη των κύριων πολιτισμικών προβλημάτων σήμερα, τα οποία απορρέουν από το εσωτερικό της ίδιας της κοινωνίας».
Η εκπαίδευση αποτελεί μηχανισμό διαμόρφωσης συναίνεσης κάθε συστήματος, και στις συγκεκριμένες σημερινές συνθήκες τον εγγυητή του πλαισίου που έχει ανάγκη το κράτος της επιτροπείας. Όπως αναφέρει ο Γεράσιμος Κακλαμάνης «ο χώρος της Μεσογειακής Ανατολής όλο και πιο πολύ έπρεπε να ξεμακρύνει από την ιστορική του οργανικότητα με την Ευρώπη». Αυτή η βυζαντινολατρική αυταναφορικότητα κλείνει τις πολιτισμικές διαστάσεις συσχετίσεων, επηρεασμών και μεταβολισμών. Χαοτική αναζήτηση ιστορικής δημιουργίας πολιτισμών χωρίς εξελίξεις, δάνεια και αφομοιωτικές συγκλίσεις.
ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΤΟΧΕΥΣΕΩΝ
Δυστυχώς όμως που γίναμε τόσο φτωχοί πνευματικά, που αγνοούμε τις ανάγκες μας. Έχει ιδιαίτερη σημασία αυτό μετά την εμφάνιση αδυναμία σύλληψης κεντρικών αναγκαιοτήτων από ανθρώπους, που έχουν αναλάβει εκπολιτιστικά καθήκοντα, όπως εκπαιδευτικοί, μορφωτικοί σύλλογοι, πνευματικά κέντρα δήμων. Έστω και σ΄ αυτό το θεματολογικό περιεχόμενο του 46ου συνεδρίου, δεν είδαμε κάποια εισήγηση για την Κόρινθο, για την Κορινθία, από την Κόρινθο και από την Κορινθία. Ακούγεται ως αντιποίηση κεντρικοτήτων το εκφρασμένο «μπαίνεις στον Δημαρχείο (Κορίνθου) και σου λένε ‘‘το Συνέδριό μας’’». Μόνο και μόνο για την οργάνωση και φιλοξενία; Δεν μπορούσαν να προετοιμάσουν κάτι οι Κορίνθιοι φιλόλογοι, ή τα λεγόμενα Πνευματικά Κέντρα των Δήμων; Γιατί τα έχουμε; Έχει σημασία η φιλοξενία ενός συνεδρίου ή τα πάρε – δώσε με δημοσιογράφους και φωτογραφήσεις, ή περισσότερο η συμβολή σε αυτό με πρωτογενή καινοτομικό λόγο;
Απόδειξη της απόδοσης μικρής αξίας στα περιεχόμενα του συνεδρίου η «Συνόψιση» των εργασιών του από την πρόεδρο των φιλολόγων Κορινθίας η οποία μίλησε για όλα τα άλλα εκτός από τα επιστημονικά περιεχόμενα ή συμπεράσματα του συνεδρίου. Δεν ήταν το γεγονός που γέννησε τον ενθουσιασμό της, αλλά η σχέση της με το γεγονός: η διεκπεραιωτική, οργανωτική εργασία. Θα απέδιδε κύρος η απουσία των: «άξιο διοικητικό συμβούλιο», «ο σύνδεσμός μας είναι ο καλύτερος της Ελλάδας», «με το ήθος μας, την ανιδιοτέλειά μας…» και οι αναφορές σε προσωπικά γενέθλια…
Στην περίπτωσή μας θα μπορούσε να ερευνηθεί η σημασία για τις τότε ιστορικοπολιτικές συνθήκες, της πρότασης του Βησσαρίωνα για μια νέα πόλη στα Εξαμίλια, (από: Ελληνική Ποιότητα και Ανάπτυξη: η Νέα Συμμαχία - Μ. Χαραλαμπίδη). Στις βάρβαρες επιδρομές Οθωμανών και σε στιγμές μετάβασης απάντησε με την ελληνική παιδεία πόλεων, όπως και σήμερα πρέπει να απαντηθεί η βάρβαρη επιδρομή κακοποίησης του Ελληνικού Τοπίου και του Αθηναϊκού - Αττικού τοπίου με καζινοπόλεις και γελοίας αισθητικής παρακμιακές επινοήσεις.
ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Όλα σχετίζονται με τις ανερμήνευτες αιτίες της υφέρπουσας καχεκτικής πνευματικής κατάστασης. Σ΄ αυτές τις συνθήκες ένα συνέδριο θα είχε πολλαπλές συναρτήσεις αν ερευνούσε την σχέση Βυζαντινού και Ευρωπαϊκού πολιτισμού και όχι, όπως συνέβη, την αυτοτρεφόμενη βυζαντινή μας αφηρημένη αυτάρκεια. Ας διαβάσουμε εδώ τι γράφει ο Οστρογκόρσκι: «Το επιστημονικό ενδιαφέρον για το Βυζάντιο προέκυψε από την έρευνα της κλασσικής αρχαιότητας. Ο δρόμος προς την ελληνική αρχαιότητα περνούσε μέσα από το Βυζάντιο, γιατί αυτό είχε διαφυλάξει την αρχαία κληρονομιά και αποτελούσε την πηγή που θα μπορούσε να ικανοποιήσει τη δίψα του Δυτικού κόσμου για τον ελληνικό πολιτισμό στα χρόνια της Αναγέννησης. Όταν οι ερευνητές άρχισαν να συγκεντρώνουν τα ελληνικά χειρόγραφα, να ερευνούν και να εκδίδουν τα συγγράμματα των κλασικών, στράφηκαν αναγκαστικά προς τον Βυζαντινό χώρο. Ήταν μάλιστα Βυζαντινοί αυτοί που πρώτοι εγκαινίασαν τη μελέτη της ελληνικής φιλολογίας στη δύση, όπως ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Βησσαρίωνας κ. ά.». (Από την εισαγωγή του βιβλίου του «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους» όπως την μεταφέρει η εγκυκλοπαίδεια ΥΔΡΙΑ).
Το συνέδριο χωρίς να κάνει ένα βήμα στην ενότητα και την αντίθεση πολίτη και πιστού, δεν ερευνά την σχέση πολίτη – κράτους που είναι για άλλη εποχή, της κλασικής αρχαιότητας πρωτεύον πολιτισμικό στοιχείο. Το πνευματικό DNA του ελληνικού πολιτισμού υπήρχε στην εποχή του Βυζαντίου αλλά είναι απόδειξη ανασφαλούς ταυτότητας, όταν αποφαίνεσαι ότι σώνει και καλά πρέπει να έχει την μορφή κρατικής ή αυτοκρατορικής οντότητας. Τουλάχιστον ας προσθέσουμε ένα ερωτηματικό, αν το Συνέδριο μίκρυνε τον καιρό… στην απόφανση της Ελένης Γλύκατζη – Αρβελέρ: «Θα χρειαστεί σοβαρή επιστημονική προσπάθεια , θα πρέπει να περάσει καιρός για να αποκατασταθεί … η προσφορά του Βυζαντίου στην Αναγέννηση, και γενικότερα στον σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό».
Το παραπάνω σημείωμα αποτελεί μία μια κριτική μεθοδολογική προσέγγιση. Ούτε πιστεύει σε ολοκληρωμένα πολιτισμικά γεγονότα, διαφοροποιείται και από υπερβολές κολακευτικού λόγου, γιατί ο πληθωρισμός θαυμαστικών δεν είναι σεβασμός. Παράγει αυταπάτες και αποτυγχάνει στην συζυγία «θαυμάζειν και απορείν». Προέχει η λογική. Που σταθμίζει τα πράγματα πριν τους δώσουμε αξία.
(Το κείμενο συνοδεύει λεπτομέρεια από τον πίνακα του BENOZZO GOZZOLI που κατά την μεγάλη Βυζαντινίστρια SILVIA RONCHEΥ απεικονίζει την διαφυγή των βιβλίων στην Ευρώπη).
