Ο Παναγιωτάκης Γεραρής ήταν οπλαρχηγός από τη Ζάχολη (Ευρωστίνη) της Κορινθίας, από τους πρωτεργάτες της Επανάστασης του 1821. Στις 14 Μαρτίου 1821 μαζί με τον Ηγούμενο της Μονής Προφήτου Ηλία Ζάχολης Γερμανό, κήρυξαν την επανάσταση στην τότε κωμόπολη της Ζάχολης και εκδίωξαν τις τούρκικες οικογένειες. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες (πολιορκία Κορίνθου και
Ακροκορίνθου, Τρικόρφα, Δερβενάκια, μάχη Μαύρων Λιθαρίων, όπου εξολοθρεύτηκαν τα υπολείμματα της στρατιάς του Μαχμούτ πασά Δράμαλη). Το 1823 ονομάστηκε εκατόνταρχος. Ο Γεραρής θεωρείται από τους πρώτους οικιστές του Δερβενίου.
Στο δεκαήμερο μεταξύ 14-25 Μαρτίου δόθηκε το έναυσμα της επανάστασης σε διαφορετικά σημεία στο Μοριά. Ο Παπαφλέσσας με την ακολουθία του είχε ήδη βρει καταφύγιο στη Μονή και στο Μοναστήρι της Παναγιάς του βράχου και έκανε συναντήσεις και συσκέψεις στην Μονή παρουσία του ηγούμενου της Μονής, του οπλαρχηγού Παναγιωτάκη Γεραρή και των κλεφτοκαπεταναίων της περιοχής προετοιμάζοντας την επανάσταση.
Στις 14 Μαρτίου 1821 καταφθάνει στη Ζάχολη , από το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία του Κούτου, ο ηγούμενος Γερμανός, όπου μετά από πανηγηρική δοξολογία στον ναό του Αγίου Γεωργίου, υψώνει την Σημαία της Επαναστάσεως με τα σύμβολα της Φιλiκής Εταιρείας και μαζί με τους Ζαχολίτες οπλαρχηγούς Παναγιωτάκη Γεραρή και Χρήστο Ζίνη ή Ζαχολίτη εκδιώκουν από την Ζάχολη τις τούρκικες οικογένειες. Στό Φενεό ο Αναγνώστης Κορδής και ο Χρήστος Ζαχολίτης, μετά από συμπλοκή σκότωσαν τούρκους γυφτοχαράτζηδες και ύστερα με ένοπλους Ζαχολίτες ενίσχησαν τη μικρή δύναμη του Φιλικού Νικόλα Σολιώτη που μαζί με τους Ζαχολίτες επιτέθηκε σε Οθωμανούς φοροεισπράκτορες (χαρατζήδες) στο χωριό Πόρτα των Καλαβρύτων.
Παράλληλα ο Παναγιωτάκης Γεραρής με 60 Ζαχολίτες ξεκίνησε γιά να λάβει μέρος στην πολιορκία της Ακροκορίνθου που άρχισε στις 24 Μαρτίου. Την 14η Ιανουαρίου 1822 υψώνεται τελικά η Γαλανόλευκη στον Ακροκόρινθο από τον Αρχιστράτηγο της Επανάστασης Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Με την λύση της πολιορκίας ο Παναγιωτάκης Γεραρής δραστηριοποιείται έντονα μαζί με τον Χρήστο Ζίνη στην περιοχή της Ευρωστίνης, των Κλαβρύτων και του Φενεού. Παράλληλα, ψηφίζεται το Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου και στις 26/1/1822 ορίζεται η Κόρινθος πρώτη πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους μέχρι και την κατάληψη της από την στρατιά του Δράμαλη.
Στις 26-28/7/1822 καταστρέφεται στα Δερβενάκια ή στρατιά του Δράμαλη και ο Παναγιωτάκης Γεραρής που συμμετείχε στη μάχη αυτή παίρνει εντολή από τον πρωτομάστορα της νίκης, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, να επιστρέψει στη Ζάχολη για να πιάσει τα στενά του Δερβενίου και των Μαύρων λιθαριών για να ανακόψουν την πορεία του Δράμαλη προς την Πάτρα. Σε όλο το διάστημα του αγώνα η Μονή του Προφήτη Ηλία και ο Πύργος του Κορδή στον Πύργο καθώς και άλλοι ιστορικοί τόποι έγιναν ορμητήρια των αγωνιστών.
Η σημαντικότερη ίσως μάχη στην οποία αρχήγευσε ο Καπετάν Παναγιωτάκης Γεραρής ήταν στις 5 Ιανουαρίου 1823 όταν μαζί με τους Νικολάκη Πετμεζά και Γεωργάκη Χελιώτη κατέβηκαν από τη Μονή του Προφήτη Ηλία Ζάχολης και έπιασαν τη φυσική οχυρή θέση στα Μαύρα Λιθάρια με σκοπό να χτυπήσουν τους Τούρκους. Οι πρώτοι πυροβολισμοί της τελικής καταστροφής της στρατιάς του Δράμαλη έπεσαν στον Άγιο Σπυρίδωνα στη Λυγιά. Ακολούθησαν συμπλοκές κατά μήκος της παραλίας στη Ροδιά και στο Δερβένι. Στα Μαύρα λιθάρια ο Καπετάν Γεραρής είχε ταμπουρωθεί με οπλισμένους άνδρες και κατοίκους με τσεκούρια, μαχαίρια και ότι άλλο εύρισκαν και στη σκληρή μάχη που ακολούθησε νίκησε τους Τούρκους με αποτέλεσμα μόλις 800 Τούρκοι να γλιτώσουν κυνηγημένοι προς την Πάτρα. Στην μάχη τραυματίστηκε σοβαρά ο Παναγιωτάκης Γεραρής. Οι νεκροί της μάχης ετάφησαν στον Άγιο Γεώργιο της Ζάχολης και στους τάφους των ανωνύμων φυτεύτηκαν επτά κυπαρίσσια.
Ο οπλαρχηγός απεβίωσε τελικά το 1864 έχοντας λάβει το βαθμό του εκατόνταρχου.
Ο γιος του Γεώργιος, αγωνιστής της Ζάχολης, πολέμησε όταν ήταν ακόμα μικρός κατά του Ιμπραήμ. Μετά τον θάνατο του πατέρα του , αναδείχτηκε αρχηγός μικρού στρατιωτικού σώματος από Ζαχολίτες και παρενοχλούσε τους νιζάμηδες της Ανατολικής Ελλάδος και μετά το 1828.
Στο δεκαήμερο μεταξύ 14-25 Μαρτίου δόθηκε το έναυσμα της επανάστασης σε διαφορετικά σημεία στο Μοριά. Ο Παπαφλέσσας με την ακολουθία του είχε ήδη βρει καταφύγιο στη Μονή και στο Μοναστήρι της Παναγιάς του βράχου και έκανε συναντήσεις και συσκέψεις στην Μονή παρουσία του ηγούμενου της Μονής, του οπλαρχηγού Παναγιωτάκη Γεραρή και των κλεφτοκαπεταναίων της περιοχής προετοιμάζοντας την επανάσταση.
Στις 14 Μαρτίου 1821 καταφθάνει στη Ζάχολη , από το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία του Κούτου, ο ηγούμενος Γερμανός, όπου μετά από πανηγηρική δοξολογία στον ναό του Αγίου Γεωργίου, υψώνει την Σημαία της Επαναστάσεως με τα σύμβολα της Φιλiκής Εταιρείας και μαζί με τους Ζαχολίτες οπλαρχηγούς Παναγιωτάκη Γεραρή και Χρήστο Ζίνη ή Ζαχολίτη εκδιώκουν από την Ζάχολη τις τούρκικες οικογένειες. Στό Φενεό ο Αναγνώστης Κορδής και ο Χρήστος Ζαχολίτης, μετά από συμπλοκή σκότωσαν τούρκους γυφτοχαράτζηδες και ύστερα με ένοπλους Ζαχολίτες ενίσχησαν τη μικρή δύναμη του Φιλικού Νικόλα Σολιώτη που μαζί με τους Ζαχολίτες επιτέθηκε σε Οθωμανούς φοροεισπράκτορες (χαρατζήδες) στο χωριό Πόρτα των Καλαβρύτων.
Παράλληλα ο Παναγιωτάκης Γεραρής με 60 Ζαχολίτες ξεκίνησε γιά να λάβει μέρος στην πολιορκία της Ακροκορίνθου που άρχισε στις 24 Μαρτίου. Την 14η Ιανουαρίου 1822 υψώνεται τελικά η Γαλανόλευκη στον Ακροκόρινθο από τον Αρχιστράτηγο της Επανάστασης Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Με την λύση της πολιορκίας ο Παναγιωτάκης Γεραρής δραστηριοποιείται έντονα μαζί με τον Χρήστο Ζίνη στην περιοχή της Ευρωστίνης, των Κλαβρύτων και του Φενεού. Παράλληλα, ψηφίζεται το Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου και στις 26/1/1822 ορίζεται η Κόρινθος πρώτη πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους μέχρι και την κατάληψη της από την στρατιά του Δράμαλη.
Στις 26-28/7/1822 καταστρέφεται στα Δερβενάκια ή στρατιά του Δράμαλη και ο Παναγιωτάκης Γεραρής που συμμετείχε στη μάχη αυτή παίρνει εντολή από τον πρωτομάστορα της νίκης, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, να επιστρέψει στη Ζάχολη για να πιάσει τα στενά του Δερβενίου και των Μαύρων λιθαριών για να ανακόψουν την πορεία του Δράμαλη προς την Πάτρα. Σε όλο το διάστημα του αγώνα η Μονή του Προφήτη Ηλία και ο Πύργος του Κορδή στον Πύργο καθώς και άλλοι ιστορικοί τόποι έγιναν ορμητήρια των αγωνιστών.
Η σημαντικότερη ίσως μάχη στην οποία αρχήγευσε ο Καπετάν Παναγιωτάκης Γεραρής ήταν στις 5 Ιανουαρίου 1823 όταν μαζί με τους Νικολάκη Πετμεζά και Γεωργάκη Χελιώτη κατέβηκαν από τη Μονή του Προφήτη Ηλία Ζάχολης και έπιασαν τη φυσική οχυρή θέση στα Μαύρα Λιθάρια με σκοπό να χτυπήσουν τους Τούρκους. Οι πρώτοι πυροβολισμοί της τελικής καταστροφής της στρατιάς του Δράμαλη έπεσαν στον Άγιο Σπυρίδωνα στη Λυγιά. Ακολούθησαν συμπλοκές κατά μήκος της παραλίας στη Ροδιά και στο Δερβένι. Στα Μαύρα λιθάρια ο Καπετάν Γεραρής είχε ταμπουρωθεί με οπλισμένους άνδρες και κατοίκους με τσεκούρια, μαχαίρια και ότι άλλο εύρισκαν και στη σκληρή μάχη που ακολούθησε νίκησε τους Τούρκους με αποτέλεσμα μόλις 800 Τούρκοι να γλιτώσουν κυνηγημένοι προς την Πάτρα. Στην μάχη τραυματίστηκε σοβαρά ο Παναγιωτάκης Γεραρής. Οι νεκροί της μάχης ετάφησαν στον Άγιο Γεώργιο της Ζάχολης και στους τάφους των ανωνύμων φυτεύτηκαν επτά κυπαρίσσια.
Ο οπλαρχηγός απεβίωσε τελικά το 1864 έχοντας λάβει το βαθμό του εκατόνταρχου.
Χρήστος Ζαχολίτης
Ο Χρήστος Ζαχολίτης ή Ζίνης ήταν παλιός Κλέφτης και οπλαρχηγός από τη Ζάχολη. Πήρε μέρος στην άλωση της Τριπολιτσάς (Τρίπολης), στην καταστροφή του Δράμαλη και σε πολλές άλλες μάχες μέχρι το 1827, οπότε σκοτώθηκε στη Σελά, πολεμώντας κατά του Ιμπραήμ Πασά.Ο γιος του Γεώργιος, αγωνιστής της Ζάχολης, πολέμησε όταν ήταν ακόμα μικρός κατά του Ιμπραήμ. Μετά τον θάνατο του πατέρα του , αναδείχτηκε αρχηγός μικρού στρατιωτικού σώματος από Ζαχολίτες και παρενοχλούσε τους νιζάμηδες της Ανατολικής Ελλάδος και μετά το 1828.
