Λίγες ώρες πριν την ιστορική παρατεταμένη χειραψία του προέδρου Τραμπ με τον Κιμ Γιονγκ Ουν, ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Rick Perry έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα δήλωση η οποία δεν πήρε τόση δημοσιότητα: «Το υπουργείο Ενέργειας θα παίξει ζωτικό ρόλο. Είναι ο ηγετικός οργανισμός. Αν πετύχουμε, όπως ελπίζουμε, στις διαπραγματεύσεις του προέδρου των ΗΠΑ για την αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου, το υπουργείο Ενέργειας θα παίξει
σημαντικό αν όχι ηγετικό ρόλο». Αποτελεί ίσως ειρωνεία ότι ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος ουσιαστικά εφαρμόζει τις προτάσεις ενός από τους σημαντικότερους επικριτές του και πρώην βοηθό υπουργό Άμυνας, αρμόδιου για τις διεθνείς υποθέσεις ασφαλείας επί προεδρίας Κλίντον, Joseph Nye.
Ο Joseph Nye θεωρείται ο γκουρού εκείνης της σχολής σκέψης που επιθυμεί την αλληλεξάρτηση και συνεργασία μεταξύ των κρατών κυρίως μέσω διεθνών θεσμών. Αποκηρύσσει την χρήση στρατιωτικής βίας ως βασικό μέσο επιδίωξης πολιτικών στόχων και προτείνει έμμεσους τρόπους προσέγγισης της διεθνούς πολιτικής με απώτερο πάντα σκοπό την διατήρηση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας. Με απλά λόγια είναι ο θεωρητικός που εφηύρε την «ήπια ισχύ» και την ενέταξε στην εργαλειοθήκη των Αμερικανών -και όχι μόνο- ηγετών από τα τέλη του 20ου αιώνα.«Εάν μπορώ να σε κάνω να θέλεις να κάνειις αυτό που θέλω, τότε δεν χρειάζεται να σε αναγκάσω να κάνεις αυτό που δεν θέλεις. Εάν οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν αξίες τις οποίες άλλοι θέλουν να ακολουθήσουν, μπορούν να είναι πιο φειδωλές στην τακτική του μαστίγιου και καρότου» λέει ο Nye. Ως εκ τούτου ο ίδιος επικρίνει τον Τραμπ και τους υποστηρικτές του που γειώνουν το πνευματικό του «τέκνο», την ήπια ισχύ.
Ο Αμερικανός θεωρητικός όμως ίσως κανονικά δεν θα έπρεπε να είναι και τόσο δυσαρεστημένος με την διακυβέρνηση Τραμπ. Ο 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται να ανέσυρε ένα ξεχασμένο σκονισμένο άρθρο του Nye στο Foreign Policy, το «Energy Nightmares«. Το είχε γράψει το 1980, μετά τις δύο απανωτές ενεργειακές κρίσεις της δεκαετίας του 1970, προσπαθώντας να αφυπνίσει την χώρα του για τις απίστευτες αλλαγές που θα έφερνε η ενέργεια στη διεθνή πολιτική. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση του ερευνητή του Κέντρου Διεθνούς & Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας & Διακυβέρνησης − (ΚεΔΕΠΟΔ) του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου υπ. Δρ. Βασίλη Μπαλάφα ο Τραμπ φαίνεται να εφαρμόζει με συνέπεια τις προτάσεις που διατύπωσε το 1980 ο Nye.
Η θεωρία γίνεται πράξη
Ο Nye κατηγορούσε την δεκαετία του 1970 τις αμερικανικές κυβερνήσεις ότι υποβάθμιζαν την ενέργεια σε απλό οικονομικό ζήτημα αντί να την εντάξουν σε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική ατζέντα. Ως εκ τούτου, οι Αμερικανοί έκαναν το επόμενο λάθος να αφήσουν αυτό το «οικονομικής φύσεως» ζήτημα να αφεθεί στους νόμους της αγοράς, δημιουργώντας ένα κενό που εκμεταλλεύτηκαν άλλοι δρώντες, όπως ο ΟΠΕΚ. Έτσι χειραγωγήθηκαν από τον τελευταίο τόσο η παραγωγή όσο και οι τιμές. Κάπως έτσι αμφισβητήθηκαν οι ΗΠΑ ως παγκόσμια δύναμη, συμπέραινε ο Nye.Ο Βασίλης Μπαλάφας σχηματοποίησε τις θέσεις του Nye (βλ. παρακάτω πίνακα), όπως τις παρουσίασε στο άρθρο «Energy Nightmares» πριν 38 χρόνια, και τις έβαλε δίπλα στις σημερινές θέσεις του Ντόναλντ Τραμπ. Οι ομοιότητες είναι φανερές.
| Προτάσεις Nye 1980 | Τομέας | Ενεργειακές προτεραιότητες Τραμπ |
| Πρέπει να δούμε την ενέργεια ως κάτι μεγαλύτερο στο πλαίσιο της εθνικής ασφάλειας. Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν ευάλωτες λόγω στρατιωτικής και οικονομικής αλληλεξάρτησης με τους συμμάχους τους οι οποίοι είναι λιγότερο ικανοί να μειώσουν τις αδυναμίες τους. | Εθνική Ασφάλεια- Σύμμαχοι | H ενεργειακή κυριαρχία θα καταστεί κύριος στόχος της στρατηγικής, οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Οι εξαγωγές ενέργειας θα δημιουργήσουν αμέτρητες θέσεις εργασίας για τον λαό μας και θα παρέχουν πραγματική ενεργειακή ασφάλεια στους φίλους, τους εταίρους και συμμάχους μας στον κόσμο. |
| Είναι σημαντικό να μειωθεί η εξάρτηση στις εισαγωγές. Η εξάρτηση στις παγκόσμιες τιμές αντισταθμίζεται εν μέρει από την διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού και τη διατήρηση των αποθεμάτων. | Αγορές-Τιμές | Οι απίστευτες ενεργειακές δυνατότητες της Αμερικής παραμένουν αναξιοποίητες. Είναι πραγματικά ένα τραύμα που προκαλούμε εμείς οι ίδιοι. Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο οι εχθροί μας και τα καρτέλ πετρελαίου δεν θα μπορούν να χρησιμοποιούν την ενέργεια ως όπλο. Η κυβέρνηση θα έπρεπε να παραμερίσει τα εμπόδια στην έρευνα. Κάθε αγορά έχει τα πάνω και τα κάτω της αλλά η άρση αυτών των δρακόντειων εμποδίων θα διασφαλίσει ότι δεν είμαστε πλέον στο έλεος των παγκόσμιων αγορών. Οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν την διαφοροποίηση στις ενεργειακές πηγές, προμήθειες και τους ενεργειακούς δρόμους στο εσωτερικό και το εξωτερικό. |
| Τα προβλήματα ενεργειακής ασφάλειας θα έπρεπε να θεωρηθούν βραχυπρόθεσμα (αυτό δεν σημαίνει ότι οι προσπάθειες για δημιουργία μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εναλλακτικών εφοδιασμού είναι άσχετες με την ενεργειακή ασφάλεια). | Χρόνος δράσης-Γρήγορα αποτελέσματα | Πρέπει να βγούμε έξω και να κάνουμε τη δουλειά μας ταχύτερα από οποιοδήποτε άλλο στον κόσμο, ειδικά όταν πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαιά μας, την ενέργεια. Από την πρώτη μέρα μου στην κυβέρνηση κινούμαι με ρυθμούς ρεκόρ για να ακυρώσω αυτούς τους κανονισμούς και να εξαλείψω τα εμπόδια στην εγχώρια παραγωγή ενέργειας όπως ποτέ στο παρελθόν. |
| Μερικές πολιτικές που αυξάνουν τις τιμές –πχ συμπληρώνοντας τα στρατηγικά αποθέματα- αυξάνουν επίσης και την ασφάλεια. | Αποθέματα και τιμές | Θα εκσυγχρονίσουμε τα στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου και θα ενθαρρύνουμε τις άλλες χώρες να αναπτύξουν τα δικά τους – σύμφωνα με τις δικές τους ενεργειακές ανάγκες ασφάλειας. Αλλά ενάντια σε μια τιμή 100 δολ. ανα βαρέλι όπως θέλει ο ΟΠΕΚ. |
| Μια τελική παγίδα όταν σκεφτόμαστε για την ενεργειακή ασφάλεια είναι ο πειρασμός να φανταζόμαστε ότι υπάρχει εύκολος τρόπος να την διευθετήσουμε. Πριν συζητήσουμε για διεθνή συλλογική διαπραγμάτευση οι ΗΠΑ πρέπει να είναι σίγουρες ότι μπορούν να ελέγξουν το κουτί της Πανδώρας. | Έλεγχος του διεθνούς σκηνικού | Θα ενισχύσουμε την αμερικανική επιρροή διότι ένας κόσμος που υποστηρίζει τα αμερικανικά συμφέροντα και αντανακλά τις αρχές μας καθιστά την Αμερική πιο ασφαλή και ευημερούσα. Θα ανταγωνιστούμε και θα ηγηθούμε στους πολυμερείς οργανισμούς ώστε τα αμερικανικά συμφέροντα και αρχές να προστατευθούν. |
«Όπως αποκαλύπτεται, υπάρχει μια αξιοσημείωτη συνέχεια μεταξύ των προτάσεων Nye και των προτεραιοτήτων του Τραμπ, όπως αυτές περιγράφονται στους πέντε βασικούς άξονες της πολιτικής του δόγματος «Αμερικανική ενεργειακή κυριαρχία (American Energy Dominance)» υποστηρίζει ο Μπαλάφας. Ενδεικτικά, ο Τραμπ πράγματι αξιοποιεί τις ενεργειακές δυνατότητες του σχιστολιθικού πετρελαίου -εις βάρος του ΟΠΕΚ- δίχως τους δισταγμούς της προεδρίας Ομπάμα. Έτσι οι Αμερικανοί εξάγουν πετρέλαιο, πολύ πετρέλαιο.
«Οι «ενεργειακοί εφιάλτες» της δεκαετίας του 1980 είναι ακόμα ζωντανοί για την αμερικανική πολιτική και οι «νέες πραγματικότητες» της δεκαετίας του 1980 και του 2010 είναι αρκετά διαφορετικές, αλλά ανάλογες, σε έναν αλλαγμένο κόσμο. Αυτή τη φορά όμως θα ήταν δύσκολο κάποιος να ισχυριστεί ότι οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν να αναγνωρίσουν την μεταβαλλόμενη παγκόσμια πολιτική, όπως την αναγνώρισε ο Nye τη δεκαετία του 1980» καταλήγει ο υπ. δρ. από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Η αρχική επιστημονική δημοσίευση περιλαμβάνεται στο Eastern Mediterranean Policy Notes του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας : http://www.emgr.unic.ac.cy/wp-
