Ἐξ Ἀναξιµένους ἄρχεσθαι & Ἀψηλαφησίας παύεσθαι

Γράφει ο
Πέτρος Ιωαννίδης

 καθηγητής Φιλόλογος

 

ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ ΕΥΡΥΣΤΡΑΤΟΥ ΜΙΛΗΣΙΟΣ 585/4 - 528/5 «(µετά τον Αναξίµανδρο) post eius auditor Anaximenes infinitum aera, sed ea, quae ex eo orerentur, definita: gigni autem terram, aquam, ignem, tum ex iis omnia». (Kικέρων, Academica II 37, 118) (= Μετά από εκείνον (δηλαδή τον Αναξίμανδρο) ο μαθητής του ο Αναξιμένης λέει ότι άπειρο είναι ο αέρας, αλλά όσα προκύπτουν από εκείνον είναι πεπερασμένα: σχηματίζονται δηλαδή από εκείνον το σώμα, το νερό, η φωτιά και από αυτά τέλος γίνονται όλα τα υπόλοιπα πράγματα)

ΑΨΗΛΑΦΗΣΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ

ΣΧΟΛΙΟ:  ἀψηλαφησία είναι η τάση, η διάθεση, η ενέργεια του να μην ψηλαφίζεις κάτι με την
έννοια του να ερευνάς, αναζητείς, εξετάζεις. Παράγεται από το ψάω - ψῶ + ἅπτω (ἁφή), προσεγγίζω και ἁφῶ = ψηλαφῶ, ψηαφῶ και µε πλεονασµό του λ ψηλαφῶ.
Πρώτη αναφορά του ρήμ. απαντάται στον Όμηρο στην Οδύσσεια, ι, 415-416 «Κύκλωψ χερσί ψηλαφόων» (αντί ψηλαφῶν), που σημαίνει ο Κύκλωπας πασπατεύοντας, ανιχνεύοντας με τα δάκτυλα των χεριών του.
Δεύτερη αναφορά έχουμε στον Αριστοφάνη (445-385), στο έργο του “Ειρήνη” τους στίχ. 690-692, «πρό τοῦ μέν οὖν ἐψηλαφῶμεν ἐν σκότῳ τά πράγματα, νυνί  δ᾽ἅπαντα πρός λύχνον (=φῶς) βουλεύσοµεν».
(=Πρωτύτερα βέβαια μέσα στο σκοτάδι ψηλαφούσαμε τις υποθέσεις μας, ενώ όλα τώρα θα τα αποφασίζουμε
έχοντας λυχνάρι - ήτοι όλα στο φως, στη διαφάνεια, ουδέν κρυπτόν).
Ο πρωταγωνιστής του έργου Τρυγαίος (= τρύγος) προσπαθεί να σταματήσει τον εμφύλιο σπαραγμό των Ελλήνων (Πελοποννησιακό πόλεμο), εγγενές φαινόμενο διαχρονικό της αδάμαστης φυλής μας, να επαναφέρει στη γη και να εδραιώσει την Ειρήνη.
Στο διάλογό του με τον Ερμή, τον “αποθηκάριο” των θεών, ο Τρυγαίος του λέει πως οι άνθρωποι θα γίνουν πιο στοχαστικοί, “Εὐβουλότεροι”, αν σταματήσει ο πόλεμος.
Μια τρίτη και τελευταία αναφορά “ψηλαφώντας” εντόπισα στον Μεγάλο Ιστορικό Μεγαλοπολίτη Πολύβιο (200-118) που έγραψε την ιστορία της Ρώμης από το 220 - 146 με τίτλο “ΙΣΤΟΡΙΑΙ“.
Στο βιβλίο Η’, § 21 αναφέρει «ὁ γάρ Βῶλις οὐθέν  ἀψηλάφητον εἶχε τῶν ἐπινοηθέντων ἄν εἰς τοῦτο το μέρος».
(= γιατί ο Βώλις δεν είχε αφήσει τίποτε ανεξέταστο/ανεξερεύνητο απ’ όσα ήταν δυνατό να επινοηθούν ως προς αυτό το σημείο).
Ο άπιστος μαθητής του Χριστού, Θωμάς, δεν πιστεύει παρά αφού πρώτα βάλει τα δάχτυλά του επί (εις) τον
τύπον των ήλων. Δηλαδή στα σημάδια από τα καρφιά. Αν δηλαδή πρώτα δεν ψαχουλέψει, πασπατέψει, τις ουλές από τα καρφιά. Πιστεύει αφού πρώτα ερευνήσει.

 ΗΘΙΚΟ ΔΙΔΑΓΜΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ 

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν περί πολλού την έννοια της ψηλάφησης (εξονυχιστικής εξέτασης) των πραγμάτων. Δεν άφηναν τίποτε ανεξέταστο, ανεξακρίβωτο, ανεπιβεβαίωτο, ανεξιχνίαστο, σκοτεινό, νεφελώδες, αόριστο, γι’ αυτό και προόδευσαν. Πασπάτευαν, ψαχούλευαν, έψαχναν, εξέταζαν τα πάντα με επιμέλεια, προσοχή και ενδελέχεια. Γι’ αυτό ήταν πάντα ΨΑΓΜΕΝΟΙ, ενώ εμείς δυστυχώς σήμερα ΨΥΓΜΕΝΟΙ (αδιάφοροι, ασυνείδητοι, αμύητοι, ενεργούμενα).
Είναι καιρός, αν θέλουμε και εμείς να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, να τους μιμηθούμε, γιατί πραγματικά
ήταν αμίμητοι (αξεπέραστοι και ανεπανάληπτοι).
Ο Πλάτων στην “Απολογία του Σωκράτους” 38c    επισημαίνει και προειδοποιεί:
«ὁ δέ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτός ἀνθρώπῳ»
(= μια ζωή χωρίς αυτοεξέταση, αυτοέλεγχο, αυτοκριτική είναι αβίωτη για τον άνθρωπο).
Ευκαιριακά σημειώνω μερικές ρήσεις του Μεγαλοπολίτη ιστορικού Πολυβίου: για να καταλάβετε πόσο επίκαιροι είναι πάντα οι πρόγονοί μας, οι οποίοι ό, τι έγραψαν το έγραψαν για τους “εσομένους” τους μεταγενεστέρους, εμάς τους απογόνους κι όχι για τους “όντας”, τους συγκαιριανούς τους.
«Η ΕΙΡΗΝΗ είναι η μεγαλύτερη ευλογία, αν μας εγγυάται την Τιμή μας και τα Δικαιώματά μας. Αν όμως έχει ως συνέπειά της το χαμό/απώλεια της Εθνικής μας Κυριαρχίας, της Ανεξαρτησίας, της Εδαφικής μας Ακεραιότητας και της μακρόσυρτης ενδόξου Ιστορίας μας τότε δεν υπάρχει άλλο πιο ατιμωτικό και ολέθριο απ’ αυτήν».
Στο Ε’ βιβίο των “ΙΣΤΟΡΙΩΝ” του, 15, 2, 3 αναφέρει ο Πολύβιος πως: «ταχέως ἐξεθεάτρισαν αὑτούς».
Διαπιστώνουμε εδώ τη Συνοχή και τη Συνέχεια της Μιας και Ενιαίας Ελληνικής Γλώσσας, όπου οι φράσεις από το παρελθόν χωρίς να χάνονται ταξιδεύουν αενάως στο παρόν/στο σήμερα, επιβεβαιώνοντας πως είμαστε
ο ίδιος λαός, αλλά με διαφορετικό τρόπο  διαπαιδαγώγησης και παιδείας.
(= οι δύο πολιτικοί /στρατηγοί Μεγαλέας και Λεόντιος έγιναν θέατρο, έγιναν ρεζίλι, αυτοεξευτελίστηκαν μπροστά στο βασιλιά Φίλιππο).
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι: «ἐξεθεάτρισαν (= εστηλίτευσαν, διεπόμπευσαν) οὐ μόνον ἑαυτούς ἀλλά καί τήν Ἑλλάδα πᾶσαν».
Αν σχηματίσετε μερικούς ορθούς συνειρμούς και τολμήσετε ιστορικές αναλογίες θα καταλάβετε τι εννοώ!
Το δίλημμα που τίθεται διαχρονικά από την ιστορία σε μας είναι: Με ποιον - κάθε φορά - θα συνταχθούμε, με τον Μεγαλοπολίτη Αρίσταινο, πολιτικό και στρατηγό των Αχαιών που επεδίωξε και πέτυχε την παράδοση άνευ όρων και την πλήρη υποταγή της Αχαϊκής Συμπολιτείας και επομένως της Ελλάδας στους Ρωμαίους
ή με τον Φιλοποίμενα (253-183) επί 8 φορές στρατηγό και πολιτικό της Αχαϊκής Συμπολιτείας, “τον έσχατο των Ελλήνων” που πρότεινε και πρόβαλε αντίσταση κατά των Ρωμαίων προσπαθώντας να διαφυλάξει την Τιμή και την Αξιοπρέπεια της Ελλάδας, εξασφαλίζοντας την Ελευθερία της.
Η αἵρεσις/ επιλογή είναι δική σας, καθώς και η ευθύνη!!!
Ο Φιλοποίμην αποτελεί μια φωτεινή εξαίρεση, μια τελευταία αναλαμπή του θνήσκοντος Αρχαίου Ελληνισμού.
Ο Κιθαρωδός Πυλάδης, όταν ο Φιλοποίμην μπήκε στο στάδιο στα Νέμεια, του αφιέρωσε τον παρακάτω στίχο τραγουδώντας του:  «Κλεινόν ἐλευθερίας τεύχων μέγαν Ἑλλάδι κόσμον». (Πλούταρχος, 45-120, “Φιλοποίμην” 11,3,4)
(= προσφέρω στην Ελλάδα/Έλληνες το ένδοξο και μεγάλο κόσμημα της Ελευθερίας). 

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΣ

Ο Αήρ παράγεται από το αἴρω, το κουφίζω που σημαίνει ελαφρώνω, υψώνω, ανασηκώνω γιατί μ’ αυτόν ορισμένα ζώα γίνονται ελαφρά και υψώνονται, πετούν. Επίσης από το ρήμα ἀῶ καί ἄημι (αιολική διάλεκτος) που σημαίνει πνέω, φυσώ, γιατί η κίνηση του αέρα δημιουργεί τον άνεμο. Εξ ου και ἄημα = το πνεύμα, ἀήτη = η πνοή, ἀῆτορ/ἦτορ με αφαίρεση του α = η ψυχή και ἀήτης = ο άνεμος και Αἰήτης (με πλεονασμό του ι) = ο βασιλιάς της Κολχίδας, ο γιος του Ήλιου και της Περσηίδας, αδελφός της Κίρκης, πατέρας της Μήδειας, σύζυγος της Εκάτης.
Στις άλλες γλώσσες παρουσιάζεται με τις εξής μορφές:
aer-aeris (λατινικά), air (γαλλικά), air (αγγλικά), aria (ιταλικά).
Ο αήρ στην εκκλησιαστική γλώσσα σημαίνει το τετράγωνο υφασμάτινο κάλυμμα των ιερών σκευών - ιερού
ποτηρίου και του ιερού δίσκου που συμβολίζουν τον οίνο/ αίμα και τον άρτο-σώμα του Κυρίου.
Η πολεμική ιαχή “αέρας” που αντηχούσε στα βουνά της Αλβανίας κατά τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο όταν πετάξαμε τους Ιταλούς στη θάλασσα. Και ένα πλήθος φράσεων περιφραστικών, ιδιωματικών δείχνουν τη μεγάλη σημασία και χρήση της λέξης “αήρ”.
Από τα πέντε στερεά σχήματα του Πυθαγόρα που τα δανείστηκε ο Πλάτων ως πλατωνικά στερεά
Το οκτάεδρον συμβολίζει τον Αέρα
Ο κύβος  τη Γη
Η πυραμίδα  το Πυρ
Το εικοσάεδρον  το Ύδωρ
Το δωδεκάεδρον  τον Αιθέρα ή τη Σφαίρα του Παντός, την Εστία του παντός, τον οίκο του Διός.

ΑΗΡ ΑΥΤΟΑΗΡ και ΟΥΔΕΝ ΑΛΛΟ 

Ο Ιωάννης ο Στοβαίος, 5ος μ.Χ. στο “ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ”, βιβλίο 3, 11, 31, 9 αναφέρει πως  «ο αήρ αυτός   καθεαυτόν, ο αήρ μόνο υπάρχει και τίποτε άλλο».
Εμείς υποστηρίζουμε ότι: από τον αέρα προέρχονται ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΑΛΛΑ και συμφωνούμε με τον Αναξιμένη.
Με τον όρο Αήρ - Αγέρας - Ατμόσφαιρα ο Αναξιμένης όρισε τη μήτρα της ζωής και γενικότερα ως το πρώτο
δομήσιμο υλικό του κόσμου, την πρώτη φυσική αρχή του κόσμου.
Η αέρινη μάζα απαρτίζει το κοσμικό διάστημα ως τα έσχατα όριά του.
Θεωρούσε τον αέρα ως πρώτη ύλη και γεννητική αιτία του κόσμου, την εννοούσε βέβαια ως έμψυχη και αυτοκίνητη ή καλύτερα ως ταυτόσημη με την ψυχή και συνεκτικό δεσμό του σύμπαντος.

(αναδημοσίευση από την εφημερίδα «ΕΒΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ”)
elzoni.gr