«ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΟΠΟΣ» Πελοπόννησος Άργος-Μυκήνες

 

                                        φωτογράφος Πλάτων Ριβέλλης.

Συνέντευξη Τύπου, 14 Ιουνίου 2017

Ομιλία Ελένης Βαροπούλου, καλλιτεχνικής διευθύντριας project

Το Φεστιβάλ Άργους από το 1994 έως το 1997 ήταν ένα site specific Φεστιβάλ με αυστηρούς θεματικού ς άξονες που κινήθηκε γύρω από την ιδέα μιας «δραματουργίας των χώρων». Site specific project είναι και τώρα ο Διεθνής Τόπος, Πελοπόννησος / Άργος – Μυκήνες που θα πραγματοποιηθεί από τις 3 έως 9 Ιουλίου και αυτό σημαίνει ότι οι διαδικασίες, οι δράσεις, τα καλλιτεχνικά γεγονότα θα αποτυπώνονται σε συνάρτηση με συγκεκριμένους χρόνους και τόπους, ότι δεν είναι χωρικές ιδέες που μπορούν να εφαρμόζονται οπουδήποτε και ανά πάσαν στιγμή.

Γιατί όμως τα site specific διαβήματα έχουν κατακτήσει στις μέρες τόσους καλλιτέχνες και  ελκύουν τόσο το κοινό; Tα site specific projects έχουν καταρχήν παιδαγωγικό στόχο. Καθένας που έρχεται αντιμέτωπος με μια ιδιαίτερη εδαφικότητα και με μιαν επιτόπια εξειδικευμένη αναζήτηση, δέχεται πολύτιμα ερεθίσματα που λειτουργούν υπέρ της ευαισθησίας και φαντασίας του. Σ’ αυτά τα ερεθίσματα μπορούμε να προσθέσουμε  και την εμπειρία του χώρου που σωματοποιημένη αφήνει ανεξίτηλο το βιωματικό της ίχνος. Τέλος, οι άνθρωποι μέσα από τα site specific διαβήματα συνειδητοποιούν πιο δραστικά το χώρο της ιστορίας τους. Μέσα από αυτά, η συνειδητοποίηση της ιστορικότητας ενός τόπου βγαίνει πραγματικά ενισχυμένη.

 Τι σημαίνει «Πολύτοπον Ιάννης Ξενάκης»; Σημαίνει πρώτον ότι υπάρχουν πολλοί τόποι για τον Ιάννη Ξενάκη προκειμένου να τιμήσουμε εκεί τον κορυφαίο Έλληνα συνθέτη και να τον θυμηθούμε. Υπάρχει ένας τόπος θεατρικός, μνημειακός και προστατευμένος και αυτός είναι το Αρχαίο Θέατρο του Άργους. Υπάρχει ένα τοπίο απροστάτευτο, ελεύθερα προσβάσιμο μέσα στη φύση όπου προέχει η περιβαλλοντική διάσταση, αλλά και όπου ο ασύγκριτος αρχαιολογικός τόπος των Μυκηνών αναδύεται εμβληματικός και επιβλητικός στο βάθος. Κι αυτός ο τόπος είναι το πλάτωμα του Αγίου Ιωάννη στις Μυκήνες. Υπάρχει και ένας υπαίθριος κινηματογράφος, χώρος αστικός και τόπος αναψυχής, ακριβώς δίπλα στο Αρχαίο Θέατρο, άμεσα συνδεδεμένος με την καθημερινότητα του κατοίκων του Άργους. Είναι το Cine VALIA.  

Η έννοια «Πολύτοπον» χρησιμοποιείται εδώ και ως αναφορά στο περίφημο Πολύτοπον των Μυκηνών του Ιάννη Ξενάκη που έζησα και εγώ η ίδια και που στάθηκε για μένα μια από τις κύριες πηγές έμπνευσης όταν διαμόρφωνα το Φεστιβάλ Άργους το 1994.

Πολύτοπον είναι και το πολύτεχνο δρώμενο. Στο ξενακικό σύμπαν σκέψης και δημιουργίας, τα δρώμενα αυτά εμπεριέχουν πολλά στοιχεία : Μουσική, κίνηση, χώρο, φως, διαδρομή. Τέτοιο είναι το έργο του Παναγιώτη Βελιανίτη. Σύνθεση μιας σύντομης Ορέστειας με ηχοτοπία που θα αντηχήσει στο Πλάτωμα του Αγίου Ιωάννη μέσα στο φυσικό φως του ηλιοβασιλέματος με τη σύμπραξη της χορεύτριας και χορογράφου Μαριάννας Καβαλλιεράτου. Ένα «θέατρο τοπίου» θα το ονόμαζα.

Πολύτεχνο δρώμενο είναι και η σκηνική διάλεξη μετά μουσικής στο Αρχαίο Θέατρο του Άργους σκηνοθετημένη από τον Αλέξανδρο Ευκλείδη, ο οποίος θα συμμετάσχει και ως περφόρμερ. Συμμετέχουν επίσης η σοπράνο, Τζούλια Σουγλάκου και ο πιανίστας Στέφανος Θωμόπουλος. Ο Θωμόπουλος θα ερμηνεύσει στο πιάνο και έργα του Ξενάκη, του Κουμεντάκη του Ντεμπισί, του Μπάρτοκ, του Ραβέλ, ολοκληρώνοντας έτσι της Αρχαιο – λογίες του Ύψους.

Το ντοκιμαντέρ της Έφης Ξηρού για τον Ξενάκη περιλαμβάνει υλικό από τα Πολύτοπά του. Έτσι, ώστε η έννοια πολύτοπον, να διατρέχει όλο το αφιέρωμα στον συνθέτη.

Και έρχομαι τώρα στην Αργολική Industriale. Και πάλι, εν αρχή ην ο χώρος: Τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια ΡΕΑ και Πελαργός της Νέας Κίου, αυτές οι νεκρές ζώνες ή μαύρες τρύπες, που σηματοδοτούν μιαν αρχαία πλέον νεοτερικότητα. Eίναι και αυτά μνημειακοί χώροι, γεμάτοι ευρήματα για όσους διαθέτουν ευρηματικότητα. Κι αυτοί που σκύβουν πάνω από τα ευρήματα στα εργοστάσια με ευρηματικότητα, είναι οι 11 καλλιτέχνες της έκθεσης, τους οποίους θα ήθελα ιδιαιτέρως να ευχαριστήσω γιατί αποδέχτηκαν μιαν ακραία κατάσταση και αφέθηκαν σε μια περιπέτεια. Η διαθεσιμότητά τους να δουλέψουν και να στήσουν έργα τους μέσα σ’ ένα περιβάλλον που ανταγωνίζεται τον κανονικό, τον ομαλό χώρο- αφού εδώ δεν έχουμε κάποια κανονική αίθουσα μουσείου, ούτε γκαλερί, ούτε έναν σίγουρο αξιοποιημένο και εξοπλισμένο χώρο-, είναι για μένα πολύ ενθαρρυντική.

Στη ΡΕΑ κυριαρχούν το απρόβλεπτο και μια φόρτιση από δυνάμεις και εντάσεις που συνεχώς ανακατατάσσονται. Η ΡΕΑ είναι ένας χώρος του άλλοτε – ως μνημείο ανήκει στην βιομηχανική αρχαιολογία – είναι όμως και ένας χώρος του «άλλου», του διαφορετικού. Ο τίτλος της εικαστικής παρέμβασης «Μικροφυσικές των ερειπίων» παραπέμπει έμμεσα στον γάλλο φιλόσοφο Φουκώ και στις ετεροτοπίες του. Η διαχείριση του χώρου στη ΡΕΑ είναι εξαιρετικά δύσκολη, τα έργα (εγκαταστάσεις και μικτές τεχνικές) όχι μόνο το ένα κοντά στο άλλο, αλλά κυρίως δίπλα στις υποβλητικές και κολοσσιαίες δομές του ερειπίου, με τις εμφατικές ατμόσφαιρες και την ιδιάζουσα υλικότητα, παράγουν διάφορες μορφές συνύπαρξης και παραγωγικές αντιθέσεις. Το εγχείρημα στη ΡΕΑ θα το χαρακτήριζα ερευνητικό. Όπως εξάλλου και ολόκληρο το project, επειδή χρειάζεται μια πειραματική επαλήθευση.

Αναφέρω τα ονόματα των 11 καλλιτεχνών, ενώ για το έργο τους στο χώρο του εργοστασίου θα μιλήσουμε μετά τις 7 Ιουλίου. Είναι οι Άρτεμις Αλκαλάη, Έρη Δημητριάδη, Δημήτρης Μεράντζας, Ειρήνη Μπαζάρα, Μάχη Ξενάκη (εικαστικός που έρχεται ειδικά για το project από το Παρίσι, κόρη του συνθέτη Ιάννη Ξενάκη) Αλίκη Παππά, Νατάσσα Πουλαντζά, Νίκος Σεπετζόγλου, Βουβούλα Σκούρα (έχει λάβει μέρος και στο Φεστιβάλ Άργους 1994-1997), Σωκράτης Φατούρος και Θοδωρής Χρυσικός.

Τέλος, παρουσιάζω τα 3 εργαστήρια ή χωρικές πρακτικές, τα οποία καθένα με τον δικό του τρόπο, ασχολούνται με την εργασία: Την εργασία του σώματος μέσα στον παραμελημένο και ερειπωμένο χώρο των εργοστασίων ΡΕΑ και Πελαργός. Με την σωματική εργασία στο αγροτικό περιβάλλον. Με τη σωματική εργασία στη μαζική ομογενοποιημένη παραγωγή της βιομηχανικής περιόδου. Με την εργασία του βιώματος. Στο εργαστήριο με τίτλο βλέπω, βαδίζω, ομιλώ θα διδάξει η διάσημη σκηνοθέτης και σκηνογράφος Άννα Φίμπροκ, που συνεργάζεται σε μόνιμη βάση με τους σκηνοθέτες Κρίστοφ Μαρτάλερ και Γιόσι Βίλερ, οι οποίοι είναι γνωστοί και στο ελληνικό κοινό. Θα διδάξει επίσης ο σκηνοθέτης Γιόσεφ Ζάιλερ, από τους πρωτοπόρους στις site specific παραστάσεις στην δεκαετία του 80’. Ο Ζάιλερ είχε συμμετάσχει δύο φορές στο παλαιό Φεστιβάλ Άργους με δράσεις στο Κάστρο της Λάρισας και μέσα στην πόλη του Άργους. Στο κοινό εργαστήριό τους, δραματουργός θα είναι ο θεωρητικός του θεάτρου, Χανς-Τις Λέμαν που τις προσεχείς μέρες θα παρουσιάσει στην Αθήνα, σε μια διάλεξη, τη γερμανική Φολκσμπίνε ως προσκεκλημένος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Ο καθηγητής Γιάννης Λεοντάρης από το τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου θα διευθύνει ένα εργαστήριο με τίτλο οι πέντε αισθήσεις και σκηνική επαναλειτουργία του εργοστασίου ΡΕΑ. Τέλος, το εργαστήριο από τη γη στο εργοστάσιο είναι υπόθεση δύο θεατρολόγων της Νατάσας Σιουζουλή από το Βερολίνο και της Ελευθερίας Ιωαννίδου καθώς και του περφόρμερ και συγγραφέα Μανώλη Τσίπου.

Αναγγελία Δημιουργίας Δικτύου

Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να γνωστοποιήσω ότι αυτό το πρότζεκτ αποτελεί τον θεμέλιο λίθο μιας πιο διευρυμένης πρωτοβουλίας που παίρνει η Περιφέρεια προς την κατεύθυνση διαμόρφωσης ενός δικτύου. Από την Αργολική Industriale θα επιχειρήσουμε να περάσουμε σε Industriale άλλων τόπων της Πελοποννήσου, αλλά και άλλων περιοχών και τόπων της Ευρώπης. Η ιδέα ενός δικτύου που θα περιλαμβάνει εργοστάσια από τον Βορρά, Νότο, Ανατολή και Δύση της Ευρώπης σημαίνει τη δημιουργία ενός συνδέσμου με καλλιτεχνική, ερευνητική και παιδαγωγική προοπτική. Σ’ αυτούς τους εγκαταλελειμμένους βιομηχανικούς χώρους δεν θα πραγματοποιούνται μονάχα παροδικά καλλιτεχνικά συμβάντα, αλλά θα αναπτύσσονται μονιμότεροι πυρήνες δράσης. Το δίκτυο αυτό βρίσκεται υπό διαμόρφωση και βρισκόμαστε ήδη σε επαφή με καλλιτέχνες και φορείς, προκειμένου να συμπεριληφθούν στο δίκτυο «ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΟΠΟΣ» εργοστάσια από χώρες, όπως η Κύπρος, η Γερμανία, η Πολωνία, η Ρουμανία.