Του Νίκου Μποζιονέλου
Μετά τις τηλεοπτικές άδειες και τα όσα έγιναν, με την αρμοδιότητα να καταλήγει εντέλει στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, η κυβέρνηση βάζει μπροστά και τον χάρτη των εν Ελλάδι ραδιοφώνων. Τα ερτζιανά είναι ίσως το πιο άναρχο τοπίο αναφορικά με τα ελληνικά ΜΜΕ και το ζήτημά τους αρκετά πιο σύνθετο, με αποτέλεσμα να απαιτούνται όχι μόνο διαβουλεύσεις με όλες τις
Προφανώς θα υπάρξει αδειοδότηση των ραδιοφωνικών σταθμών, με το κράτος θα θεσπίζει ορισμένα κριτήρια. Υπάρχουν όμως πολλά ερωτήματα που παραμένουν, προς ώρας τουλάχιστον, αναπάντητα.
Πόσο… ολιγοπώλιο;
Στον χώρο του ελληνικού ραδιοφώνου επικρατεί το φαινόμενο του ολιγοπωλίου και του συγκεντρωτισμού. Είναι ενδεικτικό ότι πέντε μιντιακά «μαγαζιά» έχουν από τρεις σταθμούς στα ερτζιανά (Νίκος Μπιλίρης, Θεοχάρης Φιλιππόπουλος, Αλεξάνδρα Δασκαλοπούλου, Real Group και Γιάννης Αλαφούζος) δίχως να υπάρχει έλεγχος ή νομικό πλαίσιο. Δικαιούται ένας επιχειρηματίας να κατέχει παραπάνω από μια συχνότητα; Κι αν ναι, δεν θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για το αν θα πρέπει να ελέγχει σταθμούς διαφορετικού περιεχομένου (επί παραδείγματι έναν μουσικό κι ένα αθλητικό και όχι, π.χ., δύο ειδησεογραφικούς).
Τι γίνεται με τα playlists radios;
Άλλο ένα «αγκάθι» που… τρυπά το εν Ελλάδι ερτζιανό status quo είναι η… playlist. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν σταθμοί που έχουν αγκυλωθεί σε μια συχνότητα παίζοντας μόνο μουσική, δίχως να απασχολούν εργαζομένους: και παίρνουν και μέρος της «πίτας» από τη διαφήμιση. Τα έσοδα οφείλουν να προσμετρούνται αφού έχει υπάρξει κάποιου είδους επένδυση και είναι προφανώς άδικο να έχει τα ίδια διαφημιστικά κέρδη ένας άλλος σταθμός που απασχολεί 5, 10, 20 εργαζομένους (τεχνικούς και δημοσιογράφους). Κακά τα ψέματα, το φαινόμενο το playlists radios θα πρέπει να απασχολήσει τους υπεύθυνους και να μπει ένα νομικό πλαίσιο για το πόσες ώρες τη μέρα οφείλει ένας σταθμός να «παίζει» πρόγραμμα εκπομπών με παραγωγούς και πόσες μόνο μουσική από playlist.
Διαχωρισμός και πηγές ειδησεογραφίας
Ένα άλλο μεγάλο θέμα, που δεν απασχολεί μόνο τον χώρο του ελληνικού ραδιοφώνου αλλά είναι γενικό στον χώρο των ΜΜΕ, είναι ο μη διαχωρισμός των αθλητικών δημοσιογράφων από τους υπόλοιπους. «Καθρέπτης» τούτου είναι ένα αθλητικό ραδιόφωνο να θεωρείται «ενημερωτικό» και όχι αυτό που πραγματικά είναι, ήτοι αθλητικό. Η διαφορά εύλογη και προφανής, όταν υπάρχει έντονη αθλητική δράση (όπως τα Σαββατοκύριακα).
Ειρήσθω εν παρόδω, όταν ένας επιχειρηματίας διαθέτει μόνο ένα ραδιόφωνο, και έχει επενδύσει σε αυτό, δεν οφείλεται να αναφέρει τις πηγές απ’ όπου αντλεί την ειδησεογραφία; Το μόνο εύκολο είναι να κάτσει ένας παραγωγός μπροστά στο μικρόφωνο και να αρχίσει να αναφέρει και να σχολιάζει την επικαιρότητα, με μόνο ρεπορτάζ… το διαδίκτυο! Κάτι που προφανέστατα αδικεί άλλους οι οποίοι επένδυσαν και στα FM αλλά επένδυσαν και σε εφημερίδα ή site.
«Χάρτης» ανά περιφέρεια ή νομό…
Στη χώρα υπάρχουν 52 νομοί: αν το κράτος θεσμοθετήσει κριτήρια αναφορικά με τη νόμιμη λειτουργία ενός ραδιοφωνικού σταθμού, δεν οφείλει να αναφέρει επιμέρους κριτήρια ανά περιοχή για κάθε σταθμό; Άλλη «πελατεία» και άλλες ανάγκες έχει ένας σταθμός που εκπέμπει στην Αττική και άλλες ένας σταθμός που εκπέμπει στην Αργολίδα ή την Καρδίτσα, ευλόγως δεν γίνεται να έχουν τις ίδιες οικονομικές ή άλλου είδους «υποχρεώσεις» (όπως ελάχιστον αριθμό εργαζομένων) μιας και η δυναμική (άρα και τυχόν έσοδα) απέχουν έτη φωτός.
Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι πώς ακριβώς σκοπεύει η κυβέρνηση να χαρτογραφήσει το ελληνικό ραδιόφωνο: θα γίνει ανά νομό (άρα μιλάμε για 52 «ενότητες»), θα γίνει ανά περιφέρεια ή θα υπάρξει ένας άλλου είδους διαχωρισμός;
…και το μέγεθος της αναμετάδοσης
Κατά συντριπτική πλειονότητα στην επαρχία η… αναρχία που επικρατεί στα ερτζιανά μοιάζει με… επεισόδια στα Εξάρχεια. Υπάρχουν εκατοντάδες «πειρατικοί» σταθμοί που μάλιστα, καθότι έχουν απήχηση στο κοινό, καρπώνονται διαφημιστικά έσοδα από ντόπιες επιχειρήσεις δίχως να πληρώνουν ούτε ευρώ (ακόμη και για «μαύρα» ακούγονται). Υπάρχουν σταθμοί που εκπέμπουν αποκλειστικά και μόνο με αναμετάδοση μεγάλων αθηναϊκών σταθμών, και δη μέσω διαδικτύου (χωρίς «σύζευξη»). Υπάρχουν σταθμοί που παίζουν μόνο μουσική και έχουν την «ταυτότητα» του τοπικού ραδιοφώνου, λες και στην επαρχία θα παίζει διαφορετική μουσική από ό,τι στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη…
Η αναμετάδοση εννοείται ότι είναι κάτι λογικό, κάτι προβλεπόμενο. Πόσες ώρες καθημερινά όμως; αν και υπάρχει πλαίσιο για 6 ώρες, οι περισσότεροι το παραβιάζουν. Και εννοείται ότι δεν μπορεί ένας τοπικός σταθμός να θεωρηθεί ενημερωτικός όταν εκπέμπει 6, 8 ή ακόμη και 10 ώρες συνεχόμενο πρόγραμμα από ένα άλλο ραδιόφωνο (π.χ. της Αττικής). Ισως μια λύση θα ήταν η αναμετάδοση στο ημερήσιο πρόγραμμα να θεσμοθετηθεί το πολύ σε 2 ή 3 ώρες συνεχόμενος ροή, κατόπιν να ακολουθήσει εκπομπή ή πρόγραμμα του τοπικού σταθμού και μετά να συνεχίσει η αναμετάδοση. Ειδάλλως ο σταθμός «Ανω Ραχούλα στα FM» δεν είναι τοπικός ή περιφερειακός, δεν γίνεται να θεωρηθεί τέτοιος, αλλά είναι ένα (ποιητική αδεία) «αναμεταδοτικό» ραδιόφωνο.
Ραδιοερασιτεχνικές ζώνες
Στη χώρα υπάρχουν αρκετές Ενώσεις Ραδιοερασιτεχνών που έχουν λάβει πολλές προειδοποιήσεις από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών (ΕΕΤΤ), εστιάζοντας κυρίως στη χρήση μη θεσμοθετημένων συχνοτήτων και διαπιστώθηκαν περιπτώσεις όπου οι κάτοχοι άδειας λειτουργίας ερασιτεχνικών σταθμών ασυρμάτου εξέπεμπαν σε μη ραδιοερασιτεχνικές ζώνες. Ως σήμερα, η νομοθεσία προβλέπει κυρώσεις για παράνομη χρήση ραδιοσυχνοτήτων.
Το κράτος οφείλει αφενός να πατάξει την παρανομία (και τούτο θα γίνει με τον «χάρτη» του ραδιοφώνου) αλλά και να δώσει συχνότητες σε ερασιτεχνικά ραδιόφωνα συμβάλλοντας στην προβολή, ας πούμε κοινωνικών θεμάτων: αν ζητούσε συχνότητα, τυχαίο παράδειγμα, το «Χαμόγελο του Παιδιού» δεν θα έπρεπε να υπάρχει μέριμνα αλλά και συμβολή / συνδρομή του κράτους στη δημιουργία ενός τέτοιου σταθμού;
Θα μπει θέμα παρόχου ραδιοφωνικού σήματος;
Στο τηλεοπτικό πεδίο το ΕΣΡ είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο του περιεχομένου των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών, τα κανάλια είναι πάροχοι περιεχομένου, ενώ η Digea πάροχος δικτύου. Μεγάλο ερώτημα είναι αν στον δρόμο για τη… χάραξη του ραδιοφωνικού χάρτη στην Ελλάδα θα μπει θέμα παρόχου ραδιοφωνικού σήματος. Κι αν φυσικά αυτό θα γίνει με τη συνεργασία του δημοσίου και των ιδιωτών. Η Digea, που (κατά τα ψέματα) ήταν ο λόγος που η συγκυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου προχώρησε στο «μαύρο» στην ΕΡΤ, είναι ο πάροχος των καναλιών που αποτελούν… την Digea, εξυπακούεται ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ανήκουστο να συμβεί στα ερτζιανά. Το ερώτημα είναι αν οι σταθμοί θα μπορούν να είναι, εκτός από πάροχοι περιεχομένου, και πάροχοι δικτύου (καλό θα ήταν…).
Η εποχή… του βουνού
Ως πρόσφατα, ο κάθε τηλεοπτικός σταθμός είχε τη δική του κεραία στο… βουνό, την οποία ήταν υποχρεωμένος να επιβλέπει, να υποστηρίζει και να συντηρεί (πληρώνοντας μάλιστα και φύλακες). Όμως στην εποχή της Digea το καθεστώς άλλαξε και η εκπομπή γίνεται μέσα από μία κεραία με τη χρήση combiners ενώ διεκόπησαν οι αναλογικοί πομποί και ενεργοποιήθηκαν τα κέντρα εκπομπής όπως ορίζει ο νόμος. Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχουν κάποια πολύ μικρά σημεία, στα οποία βρίσκεις ακόμα και σήμερα αναλογικοί αναμεταδότες (ελέω έλλειψης κάλυψης σε κάποιες απομακρυσμένες περιοχές).
Από την εποχή του Τσιγγιρίδη…
Ο πρώτος που εξέπεμψε ραδιοφωνικό σήμα ήταν ο επιχειρηματίας (και εισαγωγέας ραδιοφωνικών συσκευών) Χρίστος Τσιγγιρίδης, το… 1926 στη Θεσσαλονίκη. Ο ίδιος το 1929 δημιούργησε το δικό του σταθμό εκπομπής ελληνικής και ξένης μουσικής, σε μία προσπάθεια να αυξήσει τις πωλήσεις ραδιοφώνων. Ο σταθμός μετέδιδε διαφημίσεις, αναγγελίες και ειδήσεις σε συνεργασία με την εφημερίδα «Μακεδονία».
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το οποίο στα εν Ελλάδι ερτζιανά παραμένει πάνω κάτω το ίδιο άναρχο, αναλογιστείτε ότι το 1975 όταν στη Βουλή συζητούνταν να υπαχθεί η ραδιοφωνία στον άμεσο έλεγχο του κράτους, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε απειλήσει να βγάλει… πειρατικό σταθμό, φαινόμενο που εντέλει γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση τη δεκαετία του ’80. Η ίδρυση των πρώτων δημοτικών ραδιοφωνικών σταθμών επετράπη με τον νόμο 1730/1987, μετά από κινήσεις των δημάρχων Μιλτιάδη Έβερτ (Αθηναίων), Σωτήρη Κούβελα (Θεσσαλονίκης) και Ανδρέα Ανδριανόπουλου (Πειραιά). Ο πρώτος ιδιωτικός ραδιοσταθμός που λειτούργησε υπό καθεστώς νομιμότητας, ήταν ο Αθήνα 9.84 με ημερομηνία πρώτης εκπομπής την 31η Μαΐου του 1987.
